Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар. Тақырыпты қаншалықты меңгергеніңізді білу үшін келесідей сұрақтарға жауап беріңіз.
1.Аудитті жүргізуде жасалатын келісім-шартта не көрсетіледі?
2.Аудитті жүргізудің бағдарламасы деген не?
3.Аудиторлық дәлелдемелер деген не, оның қандай түрлері бар?
4.Аудит жүргізудегі жұмыс құжаттарына не жатады?
5.Аудиторлық әдістемелер деген не?
Тақырып 19. Аудиттегі мәнділік және аудиторлық тәуекелділік Дәріс сабағының мазмұны: 1. Аудиттегі мәнділік, қателіктер мен заңсыз әрекеттер.
2. Аудиторлық тәуекелділік.
1. Аудиттегі мәнділік, қателіктер мен заңсыз әрекеттер Аудиттің халықаралық «Аудиттегі мәнділік стандарты» стандарты бойынша «Ақпарат мәнді болып табылады, егер де оны қалдыру немесе бұрмалау қаржылық есеп берушілік негізінде қабылданған пайдаланушылардың экономикалық шешіміне әсер етсе».
Аудитор фактілерден ауытқудан басқа қаржылық есеп берушілікте бұрмалаушылықты болдыратын жағдайлардың екі түрі болады: - бухгалтерлік есеп стандарттарын дұрыс қолданбау; - қажетті ақпаратты қалдырып кету.
Қаржылық есеп берушілікті тексеруде аудитор аудиттегі мәнділіктің екі жағын ескеру керек: - сапалық, яғни Қазақстан Республикасында әрекет ететін нормативтік актілердің талаптарынан операциялардың ауытқуы;
- сандық, яғни мәнділік деңгейімен сипатталатын.
Мәнділік деңгейі- бұл қаржылық есеп берушілікте , оның дұрыстығына әсер етпейтін максимальді жіберілетін бұрмалаушылықтар сомасы.
Мәнділік деңгейін анықтауда екі шама қолданылады: қателіктердің нақты және қатысты шамасы.
Нақты шама – сомадағы қателік, қатысты шама- проценттік қатынаста қабылданған базалық шамаға сәйкес анықталады.
Мәнділік деңгейін анықтауда тәсілдерді өңдеу үшін әрбір аудиторлық фирмаларда есептеулердің тәртібін өңдеу және оларды ішкіфирмалық стандарт бойынша рәсімдеу керек.
Мәнділік деңгейін анықтауда аудитор келесідей факторларды ескеруі қажет: қаржылық есеп берушілікті құру шарттары; бір клиент үшін мәнділік басқасы үшін мәнділікпен сәйкес келмегенде пайдаланушылар үшін қаржылық есептің мақсаты.
Аудитор мәнділікті анықтай отырып, клиентпен есептеулердің деңгейі мен тәртібін талқыламайды , біріншіден, өзіне жұмыс көлемін және қабылдайтын тәуекелдерді анықтап алады.
Жоспарлау кезеңінде мәнділік келесілерде қаралады: -шоттар қалдығы деңгейінде; -қаржылық есеп деңгейінде.
Аудиттің халықаралық стандартында «Алаяқтық және қателіктерде» аудитор қаржылық есеп берушілік үшін мәнді болып табылатын алаяқтық және қателіктер фактілері туралы қажетті аудиторлық дәлелдер алуға ұмтылатындығы көрсетілген. Егер де есеп берушіліктерде мұндай қателіктер болып, оның салдарынан қаржылық есеп берушілік дұрыс жасалмаса, қателіктер түзетілуі керек.
Алаяқтық- әдейі дұрыс көрсетпеу және есептің және есеп берушіліктің мәліметтерінің басқарушылар құрамының немесе үшінші жақтардың қызметкерлерімен бір немесе бірнешеуімен көрсетілуі.
Бухгалтерлік құжаттар мен жазбалардың жалғандығы- бухгалтерлік есептің құжаттарын әдейі дұрыс толтырмау және бухгалтерлік есеп шоттарындағы жазбаларды бұрмалап жазу.
Шаруашылық операциялар нәтижелерін жою- негізгі бухгалтерлік жазбалардың мазмұны және сомасы бойынша бірдей түзетілген жазбалар.
Қателіктер- қаржы-шаруашылық қызмет фактілерін дұрыс көрсетпеу, есептің толықтығын дұрыс қарамау; есептік жазбаларда және топтарда арифметикалық және логикалық есептеулер нәтижесінде қаржылық есп берушіліктердегі әдейі жасалмаған бұрмалаушылықтар.
Кездейсоқ қателер- кездейсоқ жіберілген дұрыс емсе жазбалар жатады, олар бухгалтерлердің қаржы-шаруашылық қызметінің қандай да бір фактілеріне дұрыс емес әдісті қолданғанда туады. Сондай-ақ бухгалтерлік есептің стандарттарын және салықтық заңдылықтарды білмеумен байланысты қателіктер де жіберілуі мүмкін. Мұндай қателіктердің болуына кәсіпорындардың жетекшілері жауап береді.