ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Pdf көрінісі
|
ғылым тарихы мен философиясы
| ғылымның негізгі
міндеті – заттардың осы мақсатқа сай болушылығын танып білу. Таным сезімділіктен (sensus) басталады, бұл әлі затты оймен қамтып қабылдау емес. Ол заттың бейнесін (imaginatio) тудырады, содан кейін ғана ой жұмысы (ratio) басталып, әлемнің жан дүниесі жанасу арқылы өз-өзін танып білетін парасатпен (intellectus) аяқталады. Шындық туралы мәселені қарастыра келе, Дж.Бруно «қосарлы шындық» туралы ілімді теріске шығарады. Шындық – біреу және оған «оқу және ойға қонымды таным көмегімен, пәрменді ақыл күшімен қол жеткізуге болады». Адамның ойлау қабілетінен жоғары тұрған Құдай аянын (ашылуды) жақтаушыларды ол «киелі есекке айналу» деп атап, еркін ойлауды қолдай отырып, қасаң ойлауға (догма) қарсы шықты. 110 Джордано Бруно әлем жаратылысының геоцентристік тұжырым- дамасын қабылдамайды. Оның пікірінше, өз өсін және Күнді айна- лып жүретін Жер – шексіз әлемдегі болар-болмас тозаң ғана. Жер Ғарыштың кіндігі бола алмайды, өйткені әлемнің орталығы да, шека- ралары да жоқ. Н.Коперникпен таласа отырып, Бруно: «Күн – біздің әлеміміздің орталығы ғана, ал Ғарыштағы әрбір Жұлдыз – өзінің барлық Планеталарын қоса алғандағы Күн, ал оларда (планеталарда) Өмір болуы мүмкін», – деп мәлімдейді. Әлбетте, шіркеу оның мұндай күпірлігін кешіре алған жоқ. 1592 жылы ол тұтқынға алынды, ал күн сайын монах-жазалаушы оның камерасына келіп, өзінің күпірлік көзқарастарынан бас тартуын өтінетін. Бұл сегіз жылға созылды. Оның опынғанына, көзқарастарынан бас тартуына қол жеткізе алмаған жазалаушылар Джордано Бруноны Римдегі Гүлдер алаңында өртеу арқылы өлім жазасына кесті. Үкімді ол қайтпас қайсарлықпен қарсы алды: жанып жатқан отқа түскенде, ол жендеттерге: «Сендер, мүмкін, бұл үкімнен менің оны тыңдағанымнан да артық үреймен қорқатын шығарсыңдар!» – дегенді айтты. Өзінің идеялары арқылы Бруно, Н.Кузанскийдің артынан-ақ, Жаңа заманның философиясы мен жаратылыстану ғылымының негізін салды. Қазіргі заман ғылымының негізін салушылардың ішіндегі ең ұлысы, – Ньютонды, әлбетте, қоспағанда, – галилео галилей болып саналады. Италиялық ғалымның, нақты жаратылыстанудың негізін қалаушылардың бірегейінің орны мен рөлін XX ғасырдың екінші бір ұлы философы және ғалымы Бертран Рассел осылай айқындады. Ал, шындығында, адамның өз өмірінде қаншалықты көп нәрсе жасай алатынына таңдануға және мақтануға болады. Галилей қазіргі заманғы механиканың негізін салды. Галилейдің жүктеу/скачать 2,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|