143
Әлеуметтік-саяси идеялар: адам – бақытқа ұмтылатын тіршілік
иесі. Ол үшін, бәрінен бұрын, адамның материалдық мүдделері іске
асуы керек. Т.Гоббсқа ұқсап, Дж.Локк та адамзаттың табиғаттық және
азаматтық тарихы туралы айтады. Бірақ оның айырмашылығы мы-
нада: ол адамдардың өміріндегі бастапқы кезеңді толық еркіндікпен,
бір-біріне тәуелсіз болумен және тіршілік етуге қажетті тудырғыш
еңбекпен байланыстырады.
Дж.Локк меншіктің пайда болуының еңбек теориясын құрады.
Өңделген жердің бір акр аумағы өңделмеген бір акр жерден анағұрлым
қымбат тұрады, өйткені біріншіге адам еңбегі сіңді.
Мемлекет адамдардың келісуі нәтижесінде пайда болады. Сонымен
бірге адамдардың меншігі мен бостандығы сақталатын азаматтық аху-
ал да пайда болады. Мемлекет түнгі күзетшіге ұқсауға тиіс: азаматтар
ұйықтап жатқанда, ол солардың меншігі мен тыныштығын күзетеді,
ал оянғанда, олар өз қалаулары бойынша әрекет етеді. Сөйтіп, Локк
Достарыңызбен бөлісу: 
