Буддизмнің үш асыл қазынасы Ақиқат сақтаушылары –
сангха Буддизм іліміне сай, өмір өзінің барлық көріністерінде –
материалдық
емес
бөлшектер
–
дхармалардың
әр
түрлі
комбинациялары немесе «ағындары » Дхармалардың түзілімі
адамның, жануардың, өсімдіктің, тастың және т.т болмысын
айқындайды. Бұл түзілімдердің ыдырауы өлімді, ажалды білдіреді.
Будда ілімінің негізін, дәстүрге сай сидхардаха Гаутамаға ашылған
«төрт ұлы ақиқат» құрайды.
1)
Өмір деген азап,
2)
Азаптық себебі адамның құмарлықтары мен мұқтаждықтары
3)
Осы жоғарыда айтылғандардан арылу арқылы азапты
тоқтатуға болады.
4)
Азапты тоқтату үшін дұрыс өмір сүру керек.
Соңғысы буддизмнің сегіз тармақты жолы арқылы жүзеге асады.
Бұл жол «дұрыс әрекеттен» және «шынайы білімнен» туады. «Дұрыс
әрекет» дегеніміз адам өлтірмеу, тірі жанға зиян келтірмеу,(ахимса),
ұрлық істемеу,өтірік айтпау, ақылдан адастыратын ішімдіктерді
ішпеу сияқты принциптерден тұрады.
79
«Шынай білім» – өзіне-өзі үңілуді, ішкі паймдау – медитацияны
білідіреді. Осы екеуінің тұтастығы адамға өмір мен өлімнің мәңгілік
шеңдерінен шығып, Нирванаға жетуге мүмкіндік береді.
Будда ілімінің дамуы барысында оның негізгі екі тармағы:
