Аулалық, ішкі кварталдық және алаңішілік кәріз желілері

234
т.б.). Желілерде сыртқы желілердегі секілді орындарда құдықтар көзделеді. 
Сонымен қатар, қызыл сызықтан 1-1,5м қашықтықта бақылау құдығы 
орнатылады. 
Құрама темірбетон сақиналарынан немесе кірпіштен жасалатын 
құдықтар жоғарғы жағынан қақпағы бар люктермен жабылады. Құдықтың 
түбінде сұйықтық жылжитын науа орнатылған. Құдықтың төменгі бөлігі 
жұмыс камерасын құрайды. Құдықтағы құбырлар әдетте бір деңгейде 
тоғысқырларымен қосылады. Егер құбырлар құдыққа әр түрлі деңгейде 
келсе, онда суағарлы немесе бағаналы құлама құдықтар қолданылады. 
 
4.2 тарау. Кәріз жүйелерін монтаждау 
 
4.2.1. Аула желісін монтаждау 
Жүйелерді монтаждау ірілендірілген тораптар мен блоктарды 
монтаждаудың индустриялық әдістерін пайдалана отырып жобаға қатаң 
сәйкестікте жүргізіледі. 
Ғимараттың кәріз жүйелері келесідей ретпен орнатылады. Объектінің 
монтажға дайындығы кезінде құбырларды төсеу, бекіткіштерді, санитарлық 
құралдарды, жабдықтарды орнату орындары белгіленеді. Содан кейін 
құбырлардың бекіткіштері орнатылып, ғимараттың жер асты бөлігіне 
шығарулар мен құбырлар төселіп, бағаналар мен кірулер, гидроқақпақтар 
орнатылады. Құбырларға гидравликалық сынақ жүргізіледі, содан кейін 
санитарлық аспаптар орнатылып, шаю багтары реттеледі. 
Аула желісі сыртқы көше желісінен, ғимаратқа дейін тартылады. Аула 
желісін төсеу жұмыстары құрылыс алаңын дайындау кезінде немесе нөлдік 
циклмен бір мезгілде орындалады. Құбырлардың ең төмен диаметрі – 150мм. 
Құбырлардың көлбеуі жобаға сәйкес қабылданады, бірақ 0,008-ден кем 
болмауы тиіс. 
Траншеяларды қазған кезде іргетас пен қабырғаларды шөгу мен 
жарықшалардан қорғау мақсатында желі ғимарат қабырғасынан кемінде 3 м 
қашықтықта жүргізіледі. Бұл қашықтық құбырдың тереңдігі мен ғимараттың 
іргетасы белгілі болған жағдайда дәл анықталады. Құбырлар қату 
тереңдігінен 0,4 м жоғары емес орнатылады. 
Тазалау орнынан құбыр қабырғасына дейін шығару ұзындығы, шығару 
диаметрі 100 мм болғанда, 7,5 м-ден аспайтын және шығару диаметрі 150 мм 
және одан жоғары болғанда 10 м-ден аспайтындай етіп желілерде қарау 
құдығын орналастырады. Сыртқы желіге жалғамастан бұрын құрылыстың 
қызыл сызығынан 1-1,5 м қашықтықта байқау құдығын қояды. 
Аула желісі келесі ретпен жүргізіледі: жолды белгілейді, траншеяны 
қазады, бекітпелер орнатады (қажет болған жағдайда), траншеяның түбін 
дайындайды, құдықтарды орнатады, құбырлар төсейді және траншеяны 
көмеді. 
Трассаны бөлу бас жоспар, профиль немесе бөлу сызбасы бойынша 
жүзеге асырылады. Бас жоспардағы желінің жеке нүктелерінің орналасуы 

235
координаталық тор немесе бар құрылыстарға (ғимараттарға, тіректерге және 
т.б.) байланыстыру арқылы беріледі. Геодезиялық құралдардың көмегімен 
(теодолиттер, нивелирлер және т.б.) жергілікті жерде бас жоспар мен 
профильге сәйкес құбырдың осьтері мен бұрылыстары, құдықтардың 
орналасуы көрсетеді. 
Трассаны бөлуді бағаналарды қағумен бекітетін құбырлар осьтерін 
белгілеп бастайды. Екі жақын құдықтың бағандары арасында тартылған 
білтелер аулалық кәріз осінің бағытын анықтайды. Трассаны бөлгеннен кейін 
төменгі белгілерден бастап жоғарыға (сыртқы желіден) қарай бастап 
құдықтардың астына траншеялар мен қазаншұңқырларды қазылады. Жерді 
траншеяның бір жағына, траншеяның шетінен (жиегінен) кемінде 0,5 м 
қашықтықта ысырады. Траншея қабырғасы әдетте кергіштері бар 
қалқандармен бекітіледі; сулы топырақтарда сутөккі құралдары (сорғылар, 
инесүзгілер және т.б.) қолданылады. Құбырларды салар алдында траншеяның 
түбі тегістеліп, оған қажет көлбеуді беру арқылы дайындалады. Әлсіз 
топырақтардың түбіне құбырдың астына құм немесе қиыршық тастан 
жасанды табан төселіп жасалады. 
Жолдың осін бекіту үшін траншея мен құбырдың түбінің көлбеуі, 
сонымен қатар құдыққа қазылған іргетас шұңқырының екі жағындағы 
траншеяның қажетті тереңдігін анықтау үшін, тереңдігі 0,6 м сұлба және 
биіктігі 0,7-1 м жер астына көмілген. 
Сөресі бар колба құдықтың іргетас шұңқырына орнатылады. 
Құдықтардың осі бойымен тақталардың үстіңгі қабырғаларында жұмсақ сым
олармен бірге ілінеді. Тесік құбырдың осін дәл анықтау үшін 
пайдаланылады, оны тіреуішке бекітілген шыбықпен төсеу кезінде 
қолданады.
Иектердің үстіңгі жиегінің белгілері нивелир арқылы алынады - 
жердегі бірінші нүктемен екінші нүкте арасындағы өсімшені өлшейтін 
құрал. Екі құдық арасындағы әрбір ағып кету үшін тұрақты қарау 
құрылғылары деңгеймен орнатылады, олардың жоғарғы жиектері құбырдың 
түбіндегі жобалау сызығына параллель сызықта болуы керек. 
Траншея фрагменттерінің және құбырлардың төселуінің дұрыстығы 
жылжымалы көру құрылғысымен тексеріледі - жоғарғы жағында планкасы
және төменгі жағында башмагы бар рейкамен. 
Нысанның ұзындығы профильмен анықталған стационарлық 
нысананың үстіңгі бөлігінің белгілері мен траншеяның немесе науаның 
конструкциялық түбінің белгілері арасындағы айырмашылық ретінде 
есептеледі. Траншея қазу немесе құбырларды төсеу дұрыстығы келесідей 
бақыланады. Жылжымалы нысанды тексерілетін нүктенің төменгі ұшымен 
тігінен орналастырылады және үш ретикуланың бір сызықта тұрғанын 
тексеріледі: екі қозғалмайтын және қозғалмалы. Егер қозғалатын нысананың 
штангасы бекітілген сызықтан жоғары болса, сынақ нүктесі басқаларға 
қарағанда жоғары және траншея түбін тереңдетіп, құбырды төмендету керек. 
Құдықтар траншеяның дайындалған түбіне орнатылады, содан кейін 
құбырлар немесе құбыр байланыстары төмендетіліп, олар алдын-ала 

236
тексеріліп, реттеліп, шеттеріне жиналады. Төселген құбырлар бүкіл 
ұзындығы бойынша топыраққа мықтап сүйенуі керек, ал шұңқырлар олар 
үшін қарастырылған шұңқырларда болуы керек. 
Құбырлардың дұрыс салынуы құбырдың осіне 45° бұрышпен құдыққа 
орнатылған айнамен тексеріледі. Басқа құдыққа жарық көзін (лампа, қол 
шам, майшам) салады. Айнада құбырдың тесігінің дұрыс шеңбері көрінуі 
керек. Көлденеңінен диаметрдің ¼ ауытқуға жол беріледі, тігінен ауытқуға 
жол берілмейді. Құбырларды тексергеннен кейін қосылыстары бітеліп, 
құбырдың шөгу кезінде аздап деформациясы үшін қажетті икемділікке ие 
болуы керек. 

жүктеу/скачать 12,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: