Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі «Talap» коммерциялық емес акционерлiк қоғамы абиева г. С., Молдаш ы.Ә., Мауленова б. Т

82
Төмен көміртекті болаттан жасалған құбырларды газбен дәнекерлеу 
үшін СВ-08 немесе СВ-08А төмен көміртекті сым, қоспаланған болаттан 
жасалған құбырлар үшін СВ—08ГС, СВ-12ГС қоспаланған сым; 
мырышталған құбырлар үшін диаметрі 0,8-1,2мм СВ—15ГСТЮЦ
дәнекерлеу сымы қолданылады.
Сымның диаметрі дәнекерленген металдың 
қалыңдығына сәйкес келуі керек: 2-3 мм — дәнекерленген құбырлардың 
қабырғаларының қалыңдығы 3 мм дейін; 3-4 мм — қабырғалардың 
қалыңдығы 3-4 мм. 
Дайындық жұмыстарына қосылатын бөлшектерді белгілеу, кесу, 
тазалау, түзету, жиектерді дайындау, бөлшектерді монтаждау жағдайына 
орнату жатады. Белгілеу және кесу құбырларды майыстыру сияқты 
орындалады. Бөлшектер дәнекерлеу орнынан 25-30 мм қашықтықта 
тазартылады. Олардың жиектері кептіріліп, қорғаныш жабынынан, кірден, 
тоттан, қылдардан тазартылуы тиіс. Иілген бөлшектер дұрыс тақталарда қол 
кувалда соққысымен немесе жетек престерінің көмегімен түзетіледі. 
Жиектерді дайындау оларға дәнекерлеу тігісінің ең жақсы сапасын 
қамтамасыз ететін геометриялық пішін беру болып табылады. 
Дәнекерлеуге дайындаудың геометриялық пішінінің элементтері: 

жиек қыртысының бұрышы 30-35°, жиек қыртысының 
жазықтығымен және бөлшектер қыртысының жазықтығымен түзілген және 
металл қалыңдығы 3 мм артық болған кезде орындалатын; бұл элементтің 
болмауы дәнекерленген қосылыстың бүлінбеуіне, металдың қызып кетуіне 
және күйуіне әкелуі мүмкін.; 

жиектердің ағуы-дәнекерлеуге жататын жиектер шеттерінің 
шабылмаған бөлігі, бірінші қабатты орындау кезінде дәнекерлеу процесін 
тұрақты жүргізуді қамтамасыз етеді; егер жиектердің ағуы болмаса, онда 
күйіктер пайда болуы мүмкін. 
Сапалы дәнекерленген тігісті алу үшін қолмен газбен дәнекерлеу 
кезінде дәнекерленетін түйіспелі құбырлардың жиектері арасындағы саңылау 
қалыңдығы 2,75 мм — 0,5—1 мм, 2,75 — тен 3,5 мм—1,0 — 1,5 және 3,5—
тен 6 мм-1,5-2 мм дейін қабырғалы құбырлар үшін болуы тиіс. 
Дәнекерленетін бөлшектер қалыңдығының айырмасы олардың 
қалыңдығы 3 мм-ден аспаған кезде 1 мм-ден, қалыңдығы 3-7 мм болған кезде 
2 мм-ден және қалыңдығы 7 мм-ден асқан кезде 3 мм-ден аспауы тиіс. Егер 
қалыңдығы көрсетілген мәндерден асып кетсе, онда қабырғаның қалыңдығы 
үлкен құбырлар механикалық әдіспен өңделеді (кесіледі), ал өңделген беттің 
көлбеуі құбырдың осіне 15°- тан аспауы керек.
Қосылатын бөлшектерді 
орнатқаннан және бекіткеннен кейін екі-үш нүктеде дәнекерлеу жүзеге 
асырылады. Айналмалы тігістерге арналған ілгектердің ұзындығы — 10-40 
мм, бұрылмайтын тігістер үшін — 10-60 мм; тұтқалардың биіктігі құбыр 
қабырғасының қалыңдығының 40-50% құрайды. Содан кейін қосылған 
бөліктердің дұрыс орналасуын тексеріңіз, содан кейін олар дәнекерленген. 
Дәнекерленген тігістер осылай орындалады. Тігістерге бөлшектердің 
бетіне 30-40° бұрышпен жапсырма сымды орналастырады және оны біркелкі 
жылытып, дәнекерленетін бөлшектердің бетін газ жанарғысының жалынмен 

83
ерітеді. Тігістерді әдетте сол жақ дәнекерлеумен орындайды, бұл ретте 
жапсырма сым жіктің буланбайтын бөлігіне бағытталған жанарғы 
жалынының алдында болады. Бұл дәнекерлеу орнын біркелкі жылытуды, 
біркелкі биіктікті және тігістің енін, жоғары өнімділікті қамтамасыз етеді. 
Жиектерді біркелкі қыздыру және дәнекерлеу ваннасының металын жақсы 
араластыру үшін жанарғы мен сымның ұштығы зигзаг тәрізді қозғалыстар 
жасайды. 
Құбырлардың қабырғаларының қалыңдығы 5 мм-ден артық болған 
кезде оң жақ дәнекерлеуді пайдаланады, бұл кезде жапсырма сым жанарғы 
жалынының артында орналасқан және ол балқытылған металды қыздырады. 
Дәнекерлеу кезінде жанарғының жалыны дәнекерленетін бөліктердің 
жиектері ядроның шетінен 2-6 мм қашықтықта жалынның қалпына келтіру 
аймағында болатындай етіп металға жіберіледі. Жапсырма сымның соңы 
қоршаған ауадан жалынның қалпына келтіру аймағындағы газбен қорғалған 
дәнекерлеу ваннасында үнемі болуы тиіс. Сымды дәнекерлеу аймағынан 
мезгіл-мезгіл шығарып алу ұсынылмайды, өйткені дәнекерлеу ваннасынан 
үзілген сәтте сымның қыздырылған ұшы жалынның қалпына келтіру 
аймағынан шығып, тотығуы мүмкін. 
Тігістің қыздыру жылдамдығы қыздырғыштың ауыз қуысының көлбеу 
бұрышын металл бетіне қатысты 20-дан 90°- қа дейін өзгерту арқылы 
реттеледі. Тігістердің биіктігі 2-2,5 мм-ден аспауы тиіс,тігістердің ені 
бойынша фасоктардың сыртқы жиектерін 2-2, 5 мм-ге жабуы және негізгі 
металға бірқалыпты өтуі тиіс. Құбырлардың көлденең жағдайы кезінде 
бұрылмайтын түйіспелерді газбен дәнекерлеуді бір қабатқа, төменгі жағынан 
жоғары, ал бұрылыс түйіспелерін — сондай-ақ бір қабатқа және бір бағытта 
орындайды. 
Дәнекерлеудің бірінші қабаты (тамыр) — ең жауапты; оны қолданған 
кезде жиектер мен қылшықтарды толығымен ерітіп, содан кейін 
жарықтардың бар-жоғын мұқият тексеру керек. Табылған жарықтар кесіледі 
немесе балқытылады, ал түзетілген орындар қайтадан дәнекерленеді. Соңғы 
тігістің беті тегіс болуы және негізгі металға біртіндеп өтуі керек. 
Көп қабатты тігісті орындаған кезде әрбір келесі қабат алдыңғы 
қабатқа қарағанда кері бағытта жүргізіледі. Әрбір қабаттың тұйықталу 
орындарын бір-біріне қатысты шашырата жиілетіп орналастырылады. 
Тігістердің әрбір қабатын және оған жапсарлас аймақты дәнекерлегеннен 
кейін қож бен шашырандыдан тазартылады. Дайындау кәсіпорындары 
жағдайында диаметрі 15-25 мм құбырлардың түйіспелерін дәнекерлеуге 
құбырлардың ұштарын дұрыс түйістіруді қамтамасыз ететін бақылағышты 
қолдана отырып және түйістіру мен дәнекерлеудің сапасын бақылауды 
жүзеге асыру арқылы рұқсат етіледі. Дәнекерленген буындар бұрылыс, 
бұрылыс және "күнқағар"болуы мүмкін. Дайындау кәсіпорындарында 
қолданылатын бұрылыс түйіспелерін дәнекерлеу кезінде дәнекерлеу 
объектісі қозғалады, ал жанарғы неғұрлым ыңғайлы күйде (45°бұрышта) 
орналастырылады.

84
Монтаждау кезінде ең көп таралған бұрылмайтын түйіспелерді 
дәнекерлеу кезінде дәнекерлеу объектісі қозғалмайды, ал жанарғы тігіс 
бойымен қозғалады. Түйіспелерді "күнқағармен" дәнекерлеуде құбырларды 
қосу кезінде қолданады, олар қабырғаға жақын орналасқан кезде және 
бұрылыс немесе бұрылыс емес түйіспелерді орындауға болмайды. Ол үшін 
бір құбырда жоғарғы бөлік ("күнқағар") кесіледі. Содан кейін түйісу тігісінің 
төменгі бөлігін тек ішкі жағынан ғана, одан әрі түйісу тігісінің жоғарғы 
бөлігін және "күнқағарды" тек сыртқы жағынан ғана орындайды. 
Диаметрі 25 мм-ге дейінгі құбырлардан тораптарды дайындау кезінде 
құрылыс жағдайында дәнекерлеуге жататын монтаждау түйіспелері кең 
қоныштарды немесе муфталарды пайдалана отырып, қопсыту қосумен 
орындалады. Бұл балқытылған металдың дәнекерлеу кезінде құбырлардың 
ішіне 
түсуінен 
қорғайды 
және 
құрылыс 
конструкцияларының 
өлшемдеріндегі дәлсіздіктердің орнын толтыруға мүмкіндік береді. 
Мырышталған құбырларды, егер уытты бөліктерді жергілікті сору 
және мырыш жабынын ұзындығы 20-30 мм тазалау қамтамасыз етілген 
жағдайда, кейіннен жіктің бетін және іргелес аймақты 94% мырыш шаңын 
және 6% синтетикалық байланыстырушы заттарды қамтитын бояумен 
жабады. 
Диаметрі 100 мм және одан кем иілген құбырларды дәнекерлеу кезінде 
дәнекерленген тігістер құбырдың иілу басынан кемінде 50 мм және үлкен 
диаметрлерде кемінде 100 мм қашықтықта орналасуы тиіс. Дәнекерленетін 
құбырлардың бойлық тігістері біріктірілмеуге тиіс, оларды бір-біріне 
қатысты кемінде 90° бұрышқа бұру керек (құбыр периметрі бойынша). 
Дәнекерленетін штуцердің шетінен сақиналы тігіске дейінгі қашықтық 
50 мм-ден кем болмауы тиіс. Бұрыштық қосылыстарды дәнекерлеу кезінде 
перпендикулярлықтан ауытқу қосылыстың ұзындығынан 1 м-ге 2 мм-ден 
аспауы тиіс. Құбырлардың немесе өзара перпендикулярлы екі беттердің 
ығысуы үлкен қалыңдықта қабырға қалыңдығы 4 мм — ден аспайтын кезде 2 
мм-ден және 3 мм-ден аспауы тиіс. 
Т-тәрізді және крест тәрізді қосылыстарды дәнекерлеу кезінде 
құбырлардың осьтері перпендикулярлы, ал дәнекерленетін келте құбырдың 
осі құбырдағы тесіктің ортасына сәйкес келуі тиіс. Сақиналы тігістер 
орналасқан жерлерде келте құбырларды дәнекерлеуге рұқсат етілмейді. 
Диаметрі 40 мм-ге дейінгі құбырларда келтеқұбырларды пісіруге арналған 
тесіктер нығыздағышта бұрғылануы немесе бекітілуі тиіс. Тесіктерді кесу 
үшін газ жалынын қолдану ұсынылмайды. Құбырдағы тесік диаметрі келте 
құбырдың ішкі диаметрінен 1 мм артық болмауы тиіс. 
Әртүрлі диаметрлі құбырларды дәнекерлеу кезінде диаметрі үлкен 
құбырлардың ұштары отырғызылады. Отырғызылған құбырдың конустық 
бөлігінің ұзындығы қосылатын алмұрт диаметрінің айырмасынан кем 
болмауы тиіс. Жалпақ фланецтер екі жағынан пісіріледі. Фланецті 
дәнекерлеу бір тігіспен жүргізіледі. Құбырдың диаметріне байланысты тігіс 
биіктігі 5-10 мм. 

85
Қыс жағдайында құбырларды дәнекерлеуді -30° С төмен емес 
температурада жүргізуге болады, бұл ретте қосу алдында құбырдың ішкі 
қуысын қардан, мұздан тазартады, түйіспелерді кептіреді, дәнекерлеу орнын 
жел мен қардан сенімді қорғайды. Ауаның температурасы -10°С төмен 
болғанда, құбыр периметрі бойынша оттықты біркелкі жылжыта отырып, 
алдын ала жылытылады. 
Дәнекерлеу сапасы жинау және дәнекерлеу процесінде жүйелі түрде 
бақыланады. Сыртқы тексеруге барлық дәнекерленген жіктер жатады. 
Дәнекерленген жікте сызаттар, қоныштылар, тесіктер, балқымалар мен 
кесіктер, дәнекерленбеген кратерлер, құбыр ішінде балқытылған металдың 
ағуы болмауы тиіс. Тігістің беті оның бүкіл ұзындығы бойынша тегіс, сәл 
дөңес, ал тігістің ені құбыр қабырғасының қалыңдығы 2-2,5-тен аспауы тиіс. 
Ақаулар былай түзетіледі: жыланкөздер мен жарықтар негізгі металға 
дейін кесіледі, содан кейін қайтадан қайнатылады; нашар қайнатылған 
орындар қосымша қайнатылады; артық металл газ оттықтарымен 
балқытылады. Дәнекерлеу ақауларын қолмен түзетуге жол берілмейді. 
Оттегімен (газбен) кесу. Оттегімен кесу металдың техникалық таза 
оттегі ағынында жану қабілетіне негізделген. (Сур.62).
Сурет 62-Газбен кескіштің кима сызбасы 
Металл жану (тұтану) температурасына дейін қызған кезде, ол төменгі 
қабаттарға берілетін жылу шығарумен оттегі ағынында жанады және 
кесілген металдың қалыңдығында тар алшақтық пайда болады. Пайда болған 

86
жану өнімдері (оксидтер мен шлактар) кесу аймағынан оттегі ағынымен 
шығарылады (үрленеді). Металды оттегімен кесу төмен қысымды ацетиленде 
жұмыс істейтін кескіштердің көмегімен жүзеге асырылады (Сур.63).
Кескіш сәйкесінше оттегі мен ацетилен шлангтарын жалғауға арналған 
корпустан, тұтқадан және емізіктен тұрады. Газ соруға арналған инжектор 
бұралған араластырғыш камера корпусқа гайканы қолданып қосылған. 
Қыздырғышқа ниппель арқылы кіретін оттегі екі бағытта таралады. 4 
клапанымен реттелетін оттегінің бір бөлігі инжектор арқылы 12 
араластырғыш камерасына түседі. Ацетилен сол камераға 6 нипель және 9 
басқару клапаны арқылы енеді. Араластыру камерасында оттегі мен ацетилен 
жанғыш қоспаны құрайды, ол оттықтың басына өтеді, сыртқы және ішкі ауыз 
қуысы арасындағы саңылаудан өтіп, жалын түзеді. 3 вентильімен реттелетін 
оттегінің басқа бөлігі 2 түтігі арқылы 1 басына өтеді, ол 14 мундштуктың 
орталық арнасы арқылы шығады және кескіш ағысты құрайды. Кескіштің 
қозғалысын жеңілдету үшін құбырларды кесу және фланецтерді кесу үшін 
қарапайым құрылғыларды пайдаланыңыз. 

жүктеу/скачать 12,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: