Қазақстан Республикасының білім және ғылым миннистрлігі
жүктеу/скачать 2,34 Mb.
|
| 1.2.1 Тіл функциялары
Жоғарыда тілдің функциясын қарастырдық, бұл бөлімде осы мәселені лингвокультурологиялық тұрғыдан қарастыралық, себебі еңбегімізде түрлі мәдениет, соның ішінде неміс және қазақ мәдениетін иеленушілер арасындағы қатынас үрдісін қарастыру жобаланып отыр. Неміс тіл маманы К. Бюлердің пікірінше, адамның психикалық қабілеттері – ойлау, сезіну және еркін білдіру тілдің үш функциясын-коммуникативтік (хабарлау) функциясын, қабылдау функциясын және үндеу функциясын тудырған. Бұл функцияларға айтылымның үш типі- баяндау, лепті және сезімді оятушы сәйкес келеді. [12, б.65-66]. Е.М. Верещагин мен В.Г. Костомаров төмендегі функцияларды бөліп қарайды: Коммуникативтік функция – тілдің қатынас құралы болу үлесі. Лингвистика тарихында коммуникативтік функцияның екінші қатарға ысырылған кездері де болған. Мысалы, қазіргі заманғы тіл білімінің негізін қалаушы В.Гумбольдт үшін тіл «адамдардың қоғамдағы сыртқы қатынас құралы» ретінде емес, «олардың (адамдардың) рухани күшінің дамуы мен дүниетанымының қалыптасуының» аспабы, әлемді тану кұралы ретінде шыққан. Демек, Гумбольдт гносиологияны, танымды тілдің жетекші функциясы деп есептеген. Тілдің гносиологиялық функциясы бір текті емес, кезегінде бір-бірімен байланысты болғанымен айрықшаланатын екі-дискурсивті және кумулятивті (шағын) функцияға бөлінеді. Қос функция дүниені танудың екі жоспарын көрсетеді. Дискурсивтық (дискурсивты – қисынды) функция адамның танымдық қызметінің процессуальдық жоспарына, яғни ой мен тілге, тілдің ойға әсеріне, ой мен тілдің бірлігіне, ойдың тілге әсеріне сәйкес келеді. Кумулятивты (жинақтаушы) функция танымның статикалық жоспарына, яғни ойлауды мүмкін ететін санаға сәйкес келеді. Кумулятивты функция – адамның қол жеткізген ақиқаты туралы ақпараттың тілдік бірліктерде жаңғыруы, тіркелуі мен сақталуы. [13, б.7]. Сөйтіп, бір жағынан тіл – қоғамдық құбылыс, әлеуметтік тұрғыдан бүкіл сөйлеушілерге, барлық этнолингвистикалық, мәдени-тілдік қауымға тән дүние туралы ақпаратты сақтаушы, екінші жағынан әркімнің игілігі болғандықтан, адам меңгерген тіл дара. жүктеу/скачать 2,34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|