Im Kolchosbauern findet die Geschichte des Ackerbaus aller Zeiten und Völker eine ganz neue Art von Ackerbauern vor: einen Mann, der, ausgerüstet mit wunderbaren technischen Hilfsmitteln, in den Kampf gegen die Elementargewalten getreten ist und die Natur beeinflußt, beseelt von der Idee ihrer Umgestaltung.
1.
Шығанақ Берсе көшпелі еді,
Қазақтың даласында өcкен еді,
Ойылдың жағасында қоныс теуіп,
Жусанды дүзге тары еккен еді
|
1.
Tschaganak Bersijew, der Nomade
Sohn der freien Wüsteneien im Land Kasakstan
In den Steppen am Fluß Uil, wermutbewachsenen
Ließ er nieder sich und baute Hirse an.
|
|
2.
Бұл тары көшпенді елдің дақылы еді,
Еккенде шап-шағын-ақ әтіребі,
Төзімді аңызаққа, түсімі мол,-
Диқанға сонысымен мақұл еді.
|
2.
Hirse doch war die Nomadenähre
Denn sie liebt die Felder jungfräulich und klein
Scheut nicht Hitze und braucht wenig Saatgut —
Warum sollt es so nicht Hirse sein?
|
|
3.
Оңай ма ору, отау тары затын,
Запы боп халық содан зарығатын.
Тарыны тәрк етсе де талай бейбақ,
Тары деп Шығанақ тек жанығатын.
|
3.
Freilich schrie sie ewiglich nach Jäten.
Ach, sie zwang das Volk auf seine Knie
Bis es sie bespie und schrie: Wir werden dich zertreten!
Aber Tschaganak Bersijew war für sie.
|
|
4.
Тәсілін су тартудың тапты ойлап:
Түйені айналдырып, шығыр айдап,
Телегей терін төкті тыным көрмей,
Су жөңкіп атыздарды ақты бойлап.
|
4.
Und er wässerte den Boden solcherweise:
Um den Räderbrunnen, mühsam aufgestellt
Trieb am Drehpfahl er ein ältliches Kamel im Kreise
Und die Schaufeleimer tränkten ihm ein schmales Feld.
|
|
5.
Орнады ойылға да келіп Кеңес,
Кернеді кең даланы көрікті елес.
Бағзыдан байыз таппай көшкен елге:
«Орнығып,-деді Кеңес,-жұртпен теңес!»
|
5.
Tausend Jahre zogen die Nomaden
Als die Sowjetmacht am Uil stand und erschallt
War in die vier Winde eine Stimme
Und es war die Stimme groß, und sie rief: “Halt!"
|
|
6.
Хақтығы сияқты боп Жер мен Көктің
Бірлігі шынға айналды бүлген көптің.
«Менікі», «сенікі»-деп, бөле-жармай,
Бәрі ортақ бар мен жоқтың, су мен оттың.
Дәуірге жетті қайырлы
Ойылдың кәрі даласы.
Болғанмен оты байырғы,
Отынның керек жаңасы.
|
6.
Erd und Himmel hat es lang gegeben
Doch nun gab es auch noch den Kolchos.
Nicht mehr gab es “mein Feld hier" und “deins daneben"
Und die Felder waren plötzlich groß.
Alt ist die Steppe am Uil.
Neu ist die Zeit.
Das Feuer von gestern
Braucht ein neues Scheit.
|
|
7.
Ойыл жақта қызғанда бақыт үшін ғазауат
Большевиктік комиссар, опат болған азамат
Құрмановтың атымен аталынған колхозға
Мүше болды Берсиев- елу жаста Шығанақ.
Дәуірге жетті қайырлы
Ойылдың көне даласы.
Болғанмен оты байырғы,
Отынның керек жаңасы.
|
7.
Fünfzig Jahre zählte Tschaganak Bersijew
Als er dem Kolchos beitrat, genannt „Kurman"
Nach Kurmanow, Kommissar der Bolschewiki
Der die großen Beis vertreiben half aus Kasakstan.
Alt ist die Steppe am Uil.
Neu ist die Zeit.
Das Feuer von gestern
Braucht ein neues Scheit
|
|
8.
Мұнай тартып тереңнен шығаратын бір затты
Көрген еді Шығанақ сонау кезде баяғыда.
Шығыр айдап түйемен боп жүргенде түнқатты
Сол көргені диқанның түсті міне жадына.
Дәуірге жетті қайырлы
Ойылдың көне даласы.
Болғанмен оты байырғы,
Отынның керек жаңасы.
|
8.
Tschaganak, Aufseher der Bewäss'rung
Wenn er sein Kamel umtrieb, das mürrisch schnob
Eines Dings entsann er sich, gesehn vor Jahren
Eines Dings, das Naphtha aus dem Boden hob.
Alt ist die Steppe am Uil.
Neu ist die Zeit.
Das Feuer von gestern
Braucht ein neues Scheit.
|
|
9.
Сауаты жоқ болғанмен, көңілі ашық Шығанақ
Жоғарыға жаздырды. Бұл да оған бір азап.
Алты есе көп егісті суаруға жететін
Мотор құрды насосты, үкіметтен сұрап ап.
Дәуірге жетті қайырлы
Ойылдың көне даласы.
Болғанмен оты байырғы,
Отынның керек жаңасы.
|
9.
Und diktierte, unkundig des Schreibens
Einen Brief zur Sowjetmacht im Namen des Kolchos.
Und kamm eine ölmotorgetriebene Pumpe
Die bewässerte ein Feld, sechsmal so groß.
Alt ist die Steppe am Uil.
Neu ist die Zeit.
Das Feuer von gestern
Braucht ein neues Scheit.
|
|
10.
Жер суару мерзімі де тақалды,
Асықпайды диқан бірақ беталды.
«Насоссыз-ақ тары өспей ме?»-десе жұрт,
«Ой, бар бол»-деп, сыйпайды шал сақалды.
|
10.
Doch als der Termin kam der Bewäss'rung
Handelte der Alte ganz nach seiner Art.
Höhnten Nachbarn: “Wir sind fertig, ohne Pumpe!“
Murmelte er: „Oh“, und griff sich in den Bart.
|
|
11.
«Келген жоқ суарудың кезі жаппай.
Мен барда қалмайды жер нәрін татпай.
Сәті бар әр тірліктің өзіне сай,
Сондықтан насосым тұр жұмыс таппай».
|
11.
“Euch bekümmert der Termin und mich die Hirse.
Sie muß trinken können und soviel sie will.
Doch sie soll nicht immer trinken, wenn sie möchte.
Drum steht meine Pumpe noch ein Weilchen still."
|
|
12.
«Мезгілін су берудың білдің қалай?»-
Деп кейде сұраса жұрт әлдеқалай:
«Мөлшерлеп мөлтек сайын мерзімінде
Су берсең, бәрі де оңай» - дейді бабай.
Жаңартпай жапан-жабданды
Болмайды енді, асылы.
Жақсылап біліп жай-мәнді,
Тапқан жөн істің тәсілін.
|
12.
“Und wann soll sie trinken?" fragten ihn die Nachbarn.
“Dies Geheimnis", sprach er, “löste ich für sie.
Ich bewässerte die Felder eins nicht wie das andre
Und dann sah ich nach, wo sie gedieh."
So wie die Erde ist
Muß die Erde nicht bleiben.
Sie anzutreiben
Forscht, bis ihr wißt!
|
|
13.
Күнұзақ егінжайдан теріп келдек,
Көз ілмей түнде соны етеді ермек:
Дәндерді салмақтырақ іріктейді,
Көктемде соны ғана егіп көрмек.
Жаңартпай жапан-жабданды
Болмайды енді, асылы.
Жақсылап біліп жай-мәнді,
Тапқан жөн істің тәсілін.
|
13.
Tags griff er vom Feld die frühsten Ähren
Und saß grübelnd über ihnen nachts zu Haus.
Sonderte der frühsten Ähren schwerste Körner
Und sie säte er im nächsten Jahre aus.
So wie die Erde ist
Muß die Erde nicht bleiben.
Sie anzutreiben
Forscht, bis ihr wißt!
|
|
14.
Көп күндер өтті әуре-сарсаңдағы,
Көбейді іріктелген дән салмағы.
Түйгенін айтып жұртқа отыр әне
«Құрманов» колхозының шал саңлағы.
|
14.
Jahr für Jahr so wogen seiner Saaten
Körner schwerer, und viel Volk kam aus ganz Kasakstan
Rat zu holen bei dem einstigen Nomaden
Nunmehr Hirseleiter vom Kolchos Kurman.
|
|
15.
Үйіне мейман келсе ойда жоқта
Кетеді ауын алып Ойыл жаққа.
Балбырап балық жатса дастарқанда,
Қызбай ма қызық кеңес со бір шақта.
|
15.
Kamen Gäste, griff zum Netz der Alte
Ging zum Uil und holte silberschuppigen Fisch.
Denn es lehrt und lernt sich doch bei weitem besser
Hat man etwas Gutes vor sich auf dem Tisch.
|
|
16.
Тоқ адам тояма сөз, тамашаға!
Ойда жоқ у-шу болған бала-шаға,
Шай ішіп, шылымыңды шым-шым сорып,
Шалқайып жатқан қандай алашада!
Бұл үйде шай көп, батырым,
Ыссы ғой, байқа, ақырын!
|
16.
Schön sind die Gespräche unter Satten!
Und die Kleinen, kriechend durch die Jurte, stören nicht!
Und man trinkt den heißen Tee auf filzernen Matten
Und man raucht, und jeder hört, und jeder spricht!
„Da ist noch viel Tee!
Vorsicht! Der Tee ist heiß!"
|
|
17.
Сөз төркіні тағы да тарыға кеп таяды.
«Өр жігіттей өжет дән , молдадан мол аяры,
Деді Шықаң жымиып: «Өсіремін баламдай
Арам шөп пен аңызақ болмас кесел »
Төрді бер, ары ығысып.
Кім екен келген бұ кісім?
|
17.
Und man hört und spricht im Aul von Hirse.
„Ich erzieh sie", sprach der Alte, „wie mein Kind
Bis sie tapfer wie ein Reiter, wie ein Mullah listig
Unschlagbar durch Unkraut, Rauch und Dürrewind."
„Halt, ein Gast kommt noch!
Rückt mit dem Hintern auf!"
|
|
18.
Баданадай ақ дәнді жұртқа нұсқап Шығанақ
Дейді: «Мұны сеппесем, болар жерге қиянат.
Екі бірдей жаз бойы жер суарып ем қандырып,
Шынықтырдым шөлге егіп,болмауға тиіс бұл ағат.
Қайырып асқа батаны,
Қанекей, енді жаталық».
|
18.
Zeigend große, weiße Hirsekörner
Sagt er: „Diese schick ich nunmehr in die Welt.
Durch zwei Sommer gab ich ihnen reichlich Wasser
Jetzt geht's auf ein wasserloses Feld."
„Lehnt euch zurück, ihr!
Das Mahl ist gut und lang."
|
|
19.
Төзімді шөл мен желге тары ғой бұл.
Диқанның келер жылғы малы ғой бұл.
Баламдай бағып-қақсам осы дәнді,
Болашақ бақытымның бәрі ғой бұл».
|
