Большевиктер партиясы 1939 жылдың көктемінде Ғылым академиясы мен Оңтүстік – Шығыс аймақтағы республика колхоздарын құрғақшылыққа қарсы жаппай күреске шақырды.
|
19.
“Und nach aber einem Jahre nehme
Abgehärtet und gewitzt davon
Ich zurück des wasserlosen Feldes besten Samen
An die Brust den heimgekehrten Lieblingssohn."
„Gast, es wird hell drauß!
Dein Gastherr muß aufs Feld!"
Im Frühjahr 1939 rief die Partei der Bolschewiki die Akademie der Wissenschaften und die Kolchose der südöstlichen Republiken zu gemeinsamem Feldzug gegen die Dürre auf.
|
|
20.
Бұл дақылдың мән-жайын білмей халық толғанды.
Оны бірақ ізінше агрономдар қолға алды,
Аңызақтан тарыны сақтауды да ойға алды,
Тыңайтқыштың ескерді қалай себу жолдарын.
|
20.
Josef Stalin sprach von Hirse
Zu Mitschurins Schülern, sprach von Dung und Dürrewind.
Und des Sowjetvolkes großer Ernteleiter
Nannt' die Hirse ein verwildert Kind.
|
|
21.
Шетқақпай болып жүрген ақ тарыны
Жаблып өңшең ғалым мақтады кіл.
Баяндап шеккен пайда, залалдарын,
Тары да, қайтсін байғұс, ақтарылды.
|
21.
Nicht die Hirse war die Angeklagte
Als die launische Steppentochter ward verhört.
In Lyssenkos Treibhaus, fern in Moskau, sagte
Aus sie, was ihr hilft und was sie stört.
|
|
22.
Күнгей-Шығыс аймақта қызды сөйтіп қан майдан.
Агрономдар құйылды қиян-қия шалғайдан,
Диқандарға үйретті егіншілік тәсілін:
Қандай жерге, қай кезде себу керек қандай дән.
|
22.
Aus fuhr das Geschlecht der Agronomen
In die süd- und östliche Erzeugungsschlacht
Hirsepflanzern zu berichten von der Hirse
Wie man ihr das Blühn und Reifen leichter macht.
|
|
23.
Диқандарға бәрінің айтатыны бір-ақ іс-
Тары жайы «тарыға керек,-дейді, бір әдіс:
Календарьға қарама тары себер мезетте,
Қарыс сүйем жер асты болсын он бес градус».
Талғамай жерді өнетін
Тарындай дақыл жоқ, шіркін.
Дән десең дән ғой егетін,
Дәмді де әрі тоқ, шіркін!
|
23.
Daß sie aufgeht in durchwärmtem Boden
Der in Handbreittiefe fünfzehn Grade mißt
Daß sie also nicht gesät sein will nach dem Kalender
Sondern, wenn der Boden fünfzehn Grad warm ist.
Helft der Geduldigen!
Helft der Bescheidenen!
Helft der kräftigen
Guten Nährerin!
|
|
24.
Жерді жыртып болғасын тұқымынды тез сепкін,
Содан кейін жетеді тоса тұрсаң үш-төрт күн.
Көз жәуін ап көк құлақ жердің бетін жабады,
Қарасы жоқ, қарасаң, арам тамақ бір шөптің.
Талғамай жерді өнетін
Тарыдай дақыл жоқ, шіркін.
Дән десең дән ғой егетін,
Дәмді де әрі тоқ, шіркін!
|
24.
Warum man das ganze Feld dem Unkraut lassen
Doch es pflügen soll, vor man die Hirse sät:
Hirse schießt bei fünfzehn Grad empor in drei, vier Tagen
Und das neue Unkraut kommt sodann zu spät.
Helft der Geduldigen!
Helft der Bescheidenen!
Helft der kräftigen
Guten Nährerin!
|
|
25.
Сирегірек түскен жөн ақ тарының тұқымы;
Жиі жатса, қиындау кейін оның күтімі.
Әр сабаққа күн нұры артық түссе үш есе,
Үш еседей артады әр келдектің бітігі.
Тарыны баппен бағындар,
Күтіңдер дала аруын!
Қайратты сарқа салындар,
өнімі өссін тарының.
|
25.
Wie man säen muß: in weit gesetzten Reihen
Denn die Hirse steht nicht gerne dicht.
Mehr als dreimal soviel Ernte gibt sie
Gibt man jedem Halm dreimal soviel an Licht.
Zähmt eure Ungeduld!
Ihr gebt, die geben soll!
Euch hilft williger
Die sich selber hilft!
|
|
26.
Мал өсірген оятып кең даланы,
Өрге тасы өмірдің доңғалады.
Бір-бірімен жарысып звенолар,
Тарышының тартады оң қабағы.
|
26.
So erging an Kasakstan, Land der Nomaden
Wort und Aufruf der Akademie.
Auf zum Wettkampf forderten sich die Brigaden
Hirse anzubau'n wie vordem nie.
|
|
27.
Ұстахана, мектепте, ауыл-үйде қайдағы
Жайма-шуақ көктемде қызу еңбек қайнады.
«Люксембург», «Жаңа жол» диқандарын хабарлап,
сайлап қойды Шығанақ барша құрал-сайманын.
«Аттандық, кәне, кел, елім!
Уақыт қымбат бәрінен.
Азамат-ердің беделін
Сынайық жиған дәнінен».
|
27.
Und in Aul und Feld, in Schul und Werkstatt
Wurd's an dieses großen Frühlings Morgen reg.
Und Bersijew rief die Hirseleiter der Kolchose
„Rosa Luxemburg" und nNeuer Weg".
„Hinaus aufs Feld!
Kurz ist der Tag.
Was ihr für Genossen seid
Zeigt der Ertrag!"
|
|
28.
«Шық жарысқа!-деп Шықаң елді аузына қаратты,-
Шама жетсе, шалды жең»-деп күлдірді тарапты.
Айырмаққа әркімнің іске деген ынтасын
Өзі жиған тұқымнан көршілерге таратты.
«Аттандық, кәне, кел, елім!
Уақыт қымбат бәрінен.
Азамат ердің беделін
Сынайық жиған дәнінен».
|
28.
Daß sie ihn im Wettbewerbe schlügen
Forderte der Alte sie heraus.
Und des Wettkampfs neuen Regeln zu genügen
Teilte er an sie von seinem besten Saatgut aus.
“Hinaus aufs Feld!
Kurz ist der Tag.
Was ihr für Genossen seid
Zeigt der Ertrag!"
|
|
29.
Қиғаш орақ біткенде колхоздың жас, кәрісін
Қуандырды маңдай тер, табан еттің табысы:
Таразыға тартқанда қырмандағы қызылды
Жиырма бес центнер болды гектар тарысы.
|
29.
Und als Mann und Traktor heimgezogen
Im Kolchos Kurman die froh erschöpfte Schar —
Waage und Gewichte holten sie und wogen
Fünfundzwanzig Doppelzentner pro Hektar.
|
|
30.
Он бес есе бұ жолы артық астық құйылды.
Қыс та түсті. Жұрт тағы жиі-жиі жиылды.
Ел жабыла мақтайды Шығанақтың жарысын,
Ал қарт диқан ойлайды тұқым сортын биылғы.
Арман-ай! Шіркін іңкәр-ай!
Алыста көгіс көлбейді .
Біліп қой бірақ, диқан-ай,
Еңбексіз ырыс келмейді.
|
30.
Zehnmal mehr war's als in frühren Jahren.
All den Winter, um die Ofenglut geschart
Lobten sie im Aul Bersijews Hirsearten.
Doch der Alte sann auf eine neue Art.
Träume! Goldnes Wenn!
Sieh die schöne Flut der Ähren steigen!
Säer, nenn
Was du morgen schaffst, schon heut dein Eigen!
|
|
31.
Қыс та бітті, мезгіл жетті жер түлер.
Егін салып, орындады сертін ел.
Жеті жүзге жетті дәні келдектің,
Алды Га-дан сексен жеті центнер.
|
31.
Winter wurde Frühling, Mensch und Traktor zogen
Aus zu neuem Wettkampf, und in diesem Jahr
Brachte ein Korn siebenhundert Korner, und sie wogen
Siebenundachtzig Doppelzentner pro Hektar.
|
|
32.
Берілгенде қартқа Ленин ордені,
Москваға түсті кенет жол жөні.
Баяндады кешегі жай көшпенді
Ғалымдарға не істеп, нені көргенін.
|
32.
Tschaganak Bersijew kam nach Moskau
Als die Sowjetmacht den Leninorden ihm verlieh
Vor Mitschurins Schülern saß der einstige Nomade
Freundlich in der Wissenschaft Akademie.
|
|
33.
Шықаң сонда әдді-әдептен мүлт жазбай
Жауап берді сұрақтарға мұнтаздай:
«Елге келіп, көршілерден сұрандар,
Шәкірт озып, қалды білем ұстаз жай».
|
33.
Und sie fragten ihn nach vielem, und er sagte
Während er den Bart sich strich:
„Kommt in unsern Aul und fragt die Nachbarn:
Mancher, der von mir gelernt, ist besser schon als ich!
|
|
34.
«Ең көп түсім қанша болмақ гектардан?»-
Деп сұрайды Шықаң ғалым достардан.
Дейді олар: «екі жүздей центнер».
Диқанда жоқ енді содан басқа арман.
Арман-ай! Шіркін іңкәр-ай!
Алыста көгіс көлбейді.
Біліп қой, бірақ, диқан-ай,
Еңбексіз ырыс келмейді.
|
34.
Und er fragte sie die erste Frage:
Was die Grenze des Ertrages eines Feldes war?
Und die Antwort war: An einem fernen Tage
Sind es wohl zweihundert Doppelzentner pro Hektar.
Träume! Goldnes Wenn!
Sieh die schöne Flut der Ähren steigen!
Säer, nenn
Was du morgen schaffst, schon heut dein Eigen!
|
|
35.
«Тұқым себер алдында және оны сепкесін
Тырма салсам екі рет, қуармай ма көктесін?»
«Желкем жақта екі рет тырма салған зиянсыз;
Мол болады ылғалы жердің екі рет сөткесін».
|
35.
„Wenn ich vor und nach der Saat den Boden walze
Ist es da nicht um die Feuchte schad?"
„Nicht, wo heftige Winde wehn! Dein zweites Walzen
Bringt die Feuchte näher an die Saat."
Träume! Goldnes Wenn!
Sieh die schöne Flut der Ähren steigen!
Säer, nenn
Was du morgen schaffst, schon heut dein Eigen!
|
|
36.
«Агрономдар: көң-қимен тыңайт,-дейді бұл күнде.
Біздер болсақ, нәжіс деп, жоламаймыз шіркінге»-
«Егін салу малшының кәсібі емес, әрине,
Көшіп жүріп қой қиын жинау және мүмкін бе?»
|
36.
“Euer Agronom empfiehlt, mit Mist zu düngen.
's ist nicht sauber, denken wir." — nWeil ihr Nomaden wart!
Ziehend sätet ihr auf nie bebauter Erde
Und wo konntet ihr den Schafmist speichern auf der Fahrt?"
|
|
37.
Қалмай тайлы-таяғы биыл да ел қаптады.
Ғылым айтқан әдіспен егін жайды баптады.
Толқын атты теңіздей көк тарының көлемі
Берді гектар жүз елу бес центнерден ақ тары.
|
37.
Wieder war es Frühling. Mensch und Traktor zogen
Aus, versehn mit neuen Künsten für ein neues Jahr.
Und es stieg die Flut der Ähren, und sie wogen
Hundertfünfundfünfzig Doppelzentner pro Hektar.
|
|
|
