Қазақстан республикасының білім жәНЕ

Алматы, 2023ж.

1. 
   Кіріспе
   
2. 
   Әлеуметтік стратификацияға жалпы сипаттама
   
3. 
   Ғалымдардың әлеуметтік стратификацияны жіктеуі
   
4. 
   Әлеуметтік теңсіздіктің пайда болу себептері
   
5. 
   Әлеуметтік теңсіздіктің түрлері
   
6. 
   Әлеуметтік теңсіздікті бағалауда қолданылатын крийтерилер
   
7. 
   Қазіргі таңдағы қоғам құрылымының әлеуметтік теңсіздігі
   
8. 
   Әлеуметтік теңсіздікті жою мүмкін бе?
   
9. 
   Қорытынды
   

Пайдаланылған әдебиеттер

• 
  Касталар;
  
• 
  Сословиелер;
  
• 
  Таптар;
  

1. 
   Ашық жүйе - Қоғам мүшелерінің статустары мен әлеуметтік жағдайларын өзгертулеріне мүмкіндік бар әлеуметтік құрылым ашық стратификациялық жүйе деп алады да, ал, мұндай мүмкіндік балмайтын қоғам жабық стратификациялық жүйе деп аталады
   

1. 
   Жабық жүйе - Үндістан қоғамында орын алған касталық жүйені жатқызуға болады. «Каста» - латын тілінде castus (таза) деген мағынаны береді. Бұл жүйе 1900-шы жылға дейін сақталып келген. Үнді қоғамында қалытасқан дәстүр бойынша қоғам мүшелері касталарға жіктелген және соған байланысты әлеуметтік статус ата-аналарынан балаларына беріліп, ол өмірлік статусқа айналып отырған.
   

• 
  брахмандар (діни иелері, абыздар), олар халықтың 3%-ын құрайтын;
  
• 
  кшатрийлер (әскери адамдар);
  
• 
  вайшьтер (саудагерлер), бұл екі топ халықтың 7%-ын құрайтын;
  
• 
  шудралар (шаруалар мен қолөнершілер) – 70%-ға жуық;
  
• 
  хариджандар – қоғамдағы ең төменгі, ауыр жұмыстарды (ауланы сыпыру, қоқыстарды жинау, тері илеу, шошқа бағу) атқаратын адамдар.
  

• 
  адамдар тобының өндіріс жүйесінде алатын орнын;
  
• 
  олардың өндіріс құрал-жабдықтарына қатынастарын;
  
• 
  еңбекті ұйымдастырудағы адамдар арасындағы қарым-қатынасты;
  
• 
  қоғамдық байлықтан алатын үлестің көлемі мен оны алудың əдісін;
  
• 
  қоғамдық өндірісте бір топтың басқа адамдардың еңбегін қанауын жатқызады.
  

• 
  капитал иелерінің табы;
  
• 
  интеллектуалдар мен менеджерлерден, басқарушылардан тұратын тап;
  
• 
  дəстүрлі ұсақ буржуазия табы;
  
• 
  жұмысшы табы.
  

 Игіліктерді бөлудегі теңсіздік – жеке басына байланысты жанұяға кіретін материалдық игіліктер мен ақшалай табыстарды санағанда, әр жанға байланысты шығынды есептеу арқылы статистикалық түрде анықталатын көрсеткіш.

 Бастапқы позициялардағы теңсіздік – ақпарат көздеріне оның молшылығына адам өскен әлеуметтік ортаға, материалдық молшылыққа қол жеткізудің жеңілділігіне байланысты жақсы білім алуға мүмкіндік. Бұл дегеніміз қандай да бір игіліктерге қол жеткізу перспективасы кейбір бастапқы шарттарға байланысты қойылады. 

 Өзін-өзі жеілдіру мүмкіндігі теңсіздігі - ерекшелік пен дербестікке деген ынта қоғамдық қызығушылықтың намысына тиеді. Сол себепті қоғам тыйым сала бастайды, өзін-өзі жетілдіруге қажеттілікті қиындата немесе, керісінше, көтермелей бастайды

Ендігі кезекте бұл әлеуметтік топтарға адамдар қалай жіктеледі ? Олардың қай әлеуметтік топтан екенлдігін қандай критерийлер арқылы анықтайтындығына тоқталайық.

Әлеуметтік стратификация көрсеткіштері

Билікке қатынас

Мамандық мәртебесі

Білім деңгейі

Табыс көлемі

Жоғарыдағы сызбада көрсетілген крийткрилер бүгінде халықаралық деңгейде қабылданып отырған әлеуметтік теңсіздік көрсеткіштері. Әлеуметтік теңсіздіктің негізгі белгілері еңбек бөлінісі сияқты құбылыста байқалады. Адамның іс-әрекеті әр түрлі және әр адамға қандай да бір таланттар мен дағдылар, өсу қабілеттері берілген. Сонымен қатар, әлеуметтік теңсіздік қоғам үшін неғұрлым дарынды және перспективалы адамдарға артықшылықтардың қайтарылуынан көрінеді. Әлемдегі әлеуметтік теңсіздіктің ең индикативтік өлшемі - халықтың әртүрлі табысы. 

• 
  Жоғарғы тап;
  
• 
  Орта тап;
  
• 
  Төменгі тап;
  

1. 
   Престиж мамандығы.
   
2. 
   Биліктің болуы.
   
3. 
   Табыс және табыс.
   
4. 
   Діни көзқарас.
   
5. 
   Білімнің, білімнің болуы.
   
6. 
   Бұл этникалық топқа, ұлтқа жатады.
   

Келесі тоқталатын мәселеміз әлеуметтік теңсіздікті жою мүмкін бе?

• 
  әлеуметтік қызметтерді дамыту;
  
• 
  тегін жоғары сапалы медицина мен білімнің болуы;
  
• 
  кедейлер мен мүгедектерге көмек көрсету;
  
• 
  нормативтік актілерді, заңдарды, ақшалай өтемақыны, қоғамның қорғалмаған топтарын (ардагерлер, мүгедектер, жалғызбасты аналарды) қорғау;
  
• 
  мүгедектер үшін жұмыс орындарын қамтамасыз ету;
  
• 
  ерлерге де, әйелдерге де жалдау кезінде тең мүмкіндіктер беру.
  

Қорытындылай келе, әлеуметтік теңсіздік қоғамның бір бөлшегі іспеттес. Оны үнемі бақылауда ұстау керек. Ол өзінің белгілі бір мөлшерінде тұрғанда қоғамда білімге, еңбекке деген бәсекелстік тудырады. Ал, бәсекелестік болған жерде даму орын алады. Демек, әлеуметтік теңсіздікке тек негативті көзқараспен қараудың қажеті жоқ. Оны жақсы жағынан пайдалану өзімізге байланысты.

1. 
   Социология Е.М.Токараева Москва 2005ж.
   
2. 
   Әлеуметтану негіздері
   
3. 
   Uniface.kz
   
4. 
   Melimde.com