Жұмбақтың дүниетанымдық, тәрбиелік мәні. Нақты бір зат туралы тұспалдау, ұқсатып, бейлеп айту туралы баланы ойлату, танымдық, білімдік ұғымдар мен түсініктерді ой –қиял елегінен өткізіп, тұжырым жасап, шешімге келуде тапқырлық пен дүниетанымдық дәрежесінбайқау үшін, халық ертеден –ақ жұмбақтардың алуан түрлерін шығарған. Ертедегі жұмбақтар.:
Апаң, апаң –
Ескі шапан,
Иір қобыз,
Жарық жұлдыз (түйе)
сияқты көбінесе мал шаруашылығына байланысты және :
Сүмбіл теректі,
Жасыл желекті,
Ерден қалмайды,
Жауға керекті. (найза)
сияқты қару – жарақ, құрал –саймандар туралы болған.
Заман өзгерген сайын халық педагогикасы жаңа мазмұнды жұмбақтармен толыса берді.
Самұрық құс самағады,
Көктен өтіп,
Айға жетіп
Жеңілдеді салмағы (ғарыш кемесі)
Көкшіл айна үйдегі
Көрсетеді киноны (теледидар)
Жұмбақты Аристотель «Жан –жақты жымдасқан метафора» дейді. Яғни затты бейнелеп, баламалап сипаттауарқылы ұқсас заттардың қасиеттері мен түріне, аумағына, көлеміне зер салып, жұмбақты шешуші жұмбақты шешеді, әрі заттарды салыстыра көз алдына елестетіп, дүниетанымдық қабілетін дамытады.
Қара сөзбен жасалған жұмбақтар да бар. «Отқа жанбас, суға батпас» (мұз)
Жұмбақтарды жаттап айтумен қатар, кез –келген айтушы өз ойын да құрастырып айта береді, тек жұмбақтың қисыны, өлеңдік үйлесімі болуға тиіс.
Жұмбақтардың дүниетанымдық, ой дамытарлық мәнімен қатар, тәрбиелік мәні де ерекше. Өйткені жұмбақ айтысу, жұмбақтарды жаттау кезінде тәрбиеленуші өзінің білімін дәрежесін байқап, көп білуге талпынады, ынта –жігері артады, жауапкершілікке бейімделік, өнерге талпынушылығы артады.
Достарыңызбен бөлісу: |
