Ќазаќстан республикасыныњ денсаулыќ саќтау министірлігі
жүктеу/скачать 1,33 Mb.
|
КІДІРІССІЗ МЕДИЦИНАЛЫҚ ЖЕДЕЛ ЖӘРДЕМ
| Жұлын ми контузиясы
Жұлын ми соғылуы қалпына келетін және қалпына келмейтін морфологиялық өзгерістердің қосарлануымен жүретін, ошақты бұзылыстармен мидың жұмсару түрімен сипатталады. Жарақат алғаннан кейін 1 сағаттан соң, сұр заттың ортаңғы аймағында ісіну басталып 8 сағаттан кейін ақ заттың сыртқы бетіне жайыла бастайды. Контузиядан кейін бірнеше сағаттан соң жұлын ми микроциркуляциясы тоқталады, ол сұр заттан басталады. Геморрагиялық инфаркттың себебі тамырлардың тарылуы, стаз немесе микротромбтар болуы мүмкін. Массивті бұзғыш немесе компенсирлеуші қан құюлар интрамедуллярлы экстромедуллярлы және экстрадуралды болуы мүмкін. Жүйке тінінің деструкциясы нәтижесінде гематомиелия едәуір зардап шақырады, көбінесе сұр заттың ортасында орналасады. Мидың жартылай зақымдалуы кезінде жартылай бұзылуымен өткізгіштік қызметінің жоғалуы жүреді. Өткізгіштіктің жартылай бұзылу синдромы парез немесе аяқ- қолдарының салдануы гипотониямен, арефлексиямен, жамбас мүшелер, сезімталдығымен қызметінің бұзылуы түрінде көрінеді. Спиналды шок – бұл жұлын ми жарақаттық шектен тыс тітіркену салдарынан пайда болады. Бұнда оған ортаңғы және сопақша ми жағынан супраспиналді әсер болмайды. Жұлын ми үзілісі екі түрде кездеседі: Анатомиялық үзіліс – макроскопиялық көрінетін жұлын ми аяқтарының айырылысы (расхождения) диостазияның пайда болуымен. Аксоналды үзіліс – анатомиялық бүтіндігінің бұзылуымен және аксондардың ыдырауымен, бірақ мидың сыртқы бүтіндігі сақталады. Мидың басылуы ұзақ уақытқа созылса, ишемиядан кейін өткізгіш жүйкесінің өлуімен жүреді. Клиникалық көрініс жарақат алғанда (жедел басылу), бірнеше сағатан кейін (ерте басылу) немесе бірнеше айдан тіпті жылдан соң (кеш басылу) пайда болуы мүмкін. Жедел басылу омыртқаның сүйектік шектерімен немесе олардың сынықтарымен. Құлаған дискпен шақырылады. Жұлын ми ерте басылуы қабық немесе ми ішілік гематоманың (бірітіндеп дамуы) немесе сүйектік сынықтардың екіншілік орнынан қозғалып кетуінен (тез дамиды) пайда болу нәтижесінде дамиды. Кеш басылуы – тыртық- жабыспа үрдістің және спиналды қан айналымының екіншілік бұзылу нәтижесінде болады. Жұлын мидың келесі бағыттарда басылады: артынан алға қарай (омыртқа доғаның сынықтарымен, сары байламның жыртылуымен, қабықтық гематомамен); алдынан арқа қарай (омыртқа денесінің сүйектік сынықтарымен, омыртқа аралық дискпен); ішкі жағынан (қан құйылу немесе ми затының жұмсару нәтижесінде пайда болатын ми ішілік гематомамен ісіну). Даму сатысына қарай толық немесе жартылай болуы мүмкін. Өткізгіштіктің жартылай бұзылу синдромы жұлын мидың жартылай бұзылуын көрсетеді, ал толық бұзылу синдромы болса онда өткішгішіктің бұзылуы толық немесе жартылай болуы мүмкін. Омыртқаның және жұлын мидың ашық жарақатын, жарақат ми деңгейіне, зақымдалатын құрал түріне, мидыңқатты қабығының бүтіндігіне қарай бөледі. Өтпелі жарақат кезінде мидың қатты қабығы зақымдалады, өтпейтін жарақат болса мидың қатты қабығы зақымдалмайды. Омыртқа мен жұлын ми жарақатының негізгі 3 механизмін бөледі: гиперефлексия; гиперэстезия; шектен тыс осьтік күш түсу омыртқа денесімен доғасының ұсатылуымен. Жұлын ми зақымдалу тікелей болуы мүмкін, бұл кезде шайқалу, жыртылу немесе интрамедуллярлы қан құйылу, және тікелей емес бұл кезде сыртан қысылу немесе қан айналым бұзылысы тіпті инфаркттың дамуыда мүмкін. Спиналды жарақат ішкі немесе сыртқы ликворореямен асқынуы мүмкін. Ішкі ликворорея түбір жұлынса немесе жұлын ми қатты қабығының бүтіндігі бұзылса дамиды. Сыртқы ликворорея, әдетте жұлын мидың өтпелі зақымдалуы кезінде болады және инфекция дамуымен қауіптендіреді. Гематомалардың пайда болуы: Эпидуралды – эпидуралды тамырлардың жарылуы кезінде пайда болады және омыртқа зақымдалуымен жүреді. Субдуралды – сирек кездеседі. Интрамедуллярлы зақымдалулар нәтижесі болады: жұлын миға тікелей қысым кезінде; соққы толқыны өтуі кезінде; сүйек сынықтары мен жұлын мидың ысылуы; пышақтық немесе оқтық жарақат; соққы толқыны және ми тініне қан құйылуы кезінде тамырдың жарылуы. Спиналды жарақатты жиі себебі: жол авариясы; жоғарыдан құлау; спорттық жарақат; пышақтық және оқтық жарақаттар. Спиналды жарақаттың ауырлататын факторлары – мойындық спондилез, алдыңғы және артқы байламдарының жарақаты мен ісінуі. Омыртқа остеохондрозы науқастық конституциясы (дене салмағы, мойын ұзындығы) айқын мәнге ие. Омыртқанның жарақатын келесі белгілер болғанда күман келтіруге болады: локалды ауырсыну; жергілікті бұлшықет тырысуы; сүйектік контурларының өзгеруі; омыртқа деформациясы; крепитация; тырыспалар. Пальпация бүкіл омыртқа жотасы бойынша абайлап және науқасты бұрмай-ақ жасалуы тиіс. Жұлын мидың жоғарғы бөлімінің жарақаттық зақымдалуы (С1-С4 сегменттері), (атланта өстік буындарының сынуымен шығуы) сол деңгейде орналасады: спастикалық тетрапарез немесе тетраплегия; диафрагманың салдануымен тітіркенуі; басылу деңгейінен басталып астыға қарай өткінші түрі бойынша барлық сезімталдық түрінің жоғалуы; мойын, кейде бет аймағындағы түбірлік ауырсынуы; зәр шығарудың ортаңғы бұзылысы; бульбарлы белгілер: сопақша мидың үрдіске қосылғаның көрсетеді; косылған қылый көз, диплопия; мезэнцефалдік симптомдар: көз бұзылысының конвергенциясы, қосылмайтын қылый көз, птоз, анизокория, қарашықтың жарыққа реакциясының төмендеуі. Жұлын ми төменгі мойын бөлімінің басылуы (С5- Т1 сегменттері), С5- С7 деңгейінде орналасады: 1. Қолдардың перифериялық салдануы (жоғары шамалы параплегия) сіңірлік және периосталды рефлекстердің жоғалуымен және аяқтардың ортаңғы салдануы (төменгі спастикалық параплегия) ; 2. Зақымдалған деңгейінен басталып төмен қарай өткізгіштік түрі бойынша барлық сезімталдық түрінің жойылуы; 3. Қолдардағы түбіршіктерінің ауырсынуы; 4. Зәр шығарудың орталық түрі бойынша бұзылуы; 5. Мидың 9-шы бүйір мүйізімен 1-ші кеуде сегменті зақымдалған кезінде Бернар – Горнер синдромы болады (қарашық пен көз саңылауының тарылуы, көз алмасының түсуі). Омырқа мен жұлын ми жарақаты кезіндегі ЖМК көрсету алгоритмі. Өмірге қауіпті қосарланып келген жарақаттарды емдеу, тыныс алуын қалпына келтіру, ал жедел тыныс алу жетіспеушілігі кезінде - өкпенің жасанды желдеткіші. Науқасты отырғызуға болмайды, өйткені спиналды шок кезінде дилатирленген перифериялық тамырлардағы қанның жылжуы және депонирленуі арқылы коллапс дамуы мүмкін. Жансыздандыру, иммобилизациялау, төменгі перифериялық тамырлардың тонусын ұстау, ерте глюкокортикоидты терапияны метилпреднизолонмен бастайды. Омыртқа жарақаты жұлын мидың зақымдалуынсыз. Жедел көмек: кеторолак 30 мл-1,0 тамыр ішіне немесе бұлшықетке; азоттың оттегімен шала тотығы 2:1 қатынаста наркоздық маска аппараты арқылы; мойындық жаға (омыртқа деңгейінің зақымдалуына байланысты емес); науқасты носилкаға ақырындап жатқызып (оны 3-5 кісі жасау керек: біреуі науқастың иегі мен шүйдесінен ұстап, омыртқаны шамалы жазып тракцияны орындайды, екіншісі жіліншігінен ұстап солай тракцияны жасайды, үшіншісі иықпен санын ұстап тұрып, омыртқаны жазғыш қалпын келтіреді); травматологиялық және нейрохирургиялық бөлімге тасымалдау. Омыртқа жарақаты жұлын ми зақымдалуымен: қосарланған жарақатты жоққа шығару (кернеулі гемоторакс, пневмоторакс, сыртқы және ішкі қан кету). Омыртқаның мойын бөлімінің жарақаты кезінде эндротрахеалды интубацияны аса ақырындап жасайды, науқастың басын артқа бүкпей-ақ. Бұл жағдайда коникотомия жасаған дұрыс, арнайы коникотомды қолдану арқылы. Тыныс алу өткізгіштігін қалпына келтілгеннен кейін жедел тыныс жетіспеушілігі болса және ТАЖ 1 минутта 40-50 рет немесе 1 минутта 10 реттен кем болса ӨЖВ көрсетіледі. жүктеу/скачать 1,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|