Ќазаќстан республикасыныњ денсаулыќ саќтау министрлігі
Такырып: Физикалық зорығу және ұсақ жарақаттану әсерінен дамитын тірек қимыл аппаратының кәсіптік ауруы
жүктеу/скачать 1,28 Mb.
|
ЖҰМАБЕКОВА Б.КӘСІБИ АУРУЛАР БОЙЫНША ДӘРІСТЕР КУРСЫ
| Такырып: Физикалық зорығу және ұсақ жарақаттану әсерінен дамитын тірек қимыл аппаратының кәсіптік ауруы.
Кәсіптік аурулардың ішінде физикалық күш түсу мен ұсақ жарақаттанудың әсерінен туатын тірек-қимыл аппараттарының дерттерінің өздеріне тән орны бір бөлек. Бұл дерттер тек қана бір өнеркәсіпте не бір өндіріс орнында ғана байқалмайды, көбіне физикалық түрде, аз механизацияланған қол жұмыстары кеңінен таралған жұмыс орындарында көп кездеседі. Бұл дерттердің туу себептерінің негіздері болып жұмыс технологиясының дұрыс іске асырылмағаны, станоктар мен конвейерлердің жылдам жұмыс істеуі, жұмыс түрінің бір сарындылығы, жұмысшының жұмыс барысында мәжбүрлікпен еңкейіп, тізерлеп, ыңғайсыз жағдайларда тұрып жұмыс істеуі, ауыр жүкті көтеріп, тасымалдауы, қосымша факторлардың (вибрация, сыз, салқын т.б.) болулары. Тірек-қимыл дерттерінің кәсіби аурулары жағынан қол мен иық тұстарына күш түсіп, жеңіл зақымданғанда туатын дерттері көбірек. Бұл дерттер құрамдары жағынан былай таралады: лигаментоздар, тендовагиниттер, бурситтер, деформацияланған артроздар және остеохондроздар. Стенозданған лигаментоздар (стилодтар) Адам ағзасында орналасуларына қарай: Қол басының сыртқы байламының І-өзегі бойынша стеноздайтын лигаментоз, де Кервен дерті. 6-өзек бойынша қол басының сыртқы байламының (сіңірбуынының) стенозданған лигаментозы. 6-өзектің бойындағы білезіктің сіңір буынының (жалғамадәнекердің) стенозданған лигаментозы. Білезіктің көлденең сіңір буынының стенозданған лигаменитозы. Білезік басындағы 1-өзек бойындағы сыртқы сіңір буынының стенозданған лигаментозы. Бұл дерт сіңір буынының жалғама дәнекері көп уақыт бойы күш түсіп, жарақаттанғанда, буын сіңірін ұзын (шеттетпе) бұлшықет пен қолдың үлкен саусағын жазатын бұлшықеті басып, қысқанда дамып, жетіледі. Бұл дерт мамандықтары бойынша: өте жиі және үлкен саусақты қатайтып, шынтаққа қарай (сыртқа) қолдың басын, жұмыс істейтіндерде – бояушыларда, сылақшыларда, ұсташы-балташыларда, тоқымашыларда, қол машинкасымен басушыларда т.б. кездеседі. Клиникалық көрінісі. Дерт баяу, біртіндеп дамиды да ауырсыну шынтақтың дисталдық бөлімінен шақша сүйек жағынан басталады. Науқастар шақша сүйектің біз тәрізді өскінінің түсін ең қатты ауыратын жер деп көрсетіп, шағымдар айтты. Ауырсыну, кейде 1-саусақты және қолдың басын қимылдатып, қозғалтқанда пайда болады, ал кейбір жағдайларда ауырсыну ұдайы түрде байқалады. Осының салдарынан адамның ұйқысы бөлініп, мазасы кетеді. Ауырсыну кейде мойынға және иық үстіне береді де, диагноз қоюды қиындатады. Әрі қарай 1-саусақты қимылдату қиынға соғады, әсіресе, оны бүгіп-жазу. Қолдың басын ішке қарай (ульнарлық) бүгіп-шеттетуге күштті ауырсыну тудырады да, науқас қолдын басын бүгіп-шеттететін жұмыстарды атқара алмайды. Әсіресе, 1-саусақпен істейтін жұмыс түрлерін (жіпті байлап, күрмеу, шымшып, қысу, т.б.). Обьективті қарап, тексергенде: білезік түсының ақша сүйегінің біз тәрізді өскінінің маңайының ісінуі, ұлғайып-домалақтануы, қолдың басын ішке қарай бүккенде өте күшіт ауырсыну пайда болады. Ақша сүйектің біз тәрізді өскінінің тұсын сипалағанда қатты ауырсыну пайда болады. 1-саусақты бүгіп-жазу ауыртады, шектелген. Сондай-ақ 1, 4, 5-саусақтарды бір-біріне қарсы қою қиын да, мүмкін емес (Элькин симптомы). Қолдың басын ақша сүйек жағына қарай бүгуге тырысқанда біз тәрізді өскіннің тұсында күшті ауырсыну пайда болады (Финкельстейн симптомы). Қолдың басын білезік буынымен қатар рентгенге түсіргенде ақша сүйектің біз тәрізді өскінінің тұсындағы жұмсақ ұлпалар қалыңдап, ұлғайған, егер науқас ұзақ уақыт бойы ауырса - 0,5 жылдан көп, онда біз тәрізді өскіннің деформацияланып, беткейі бұдырланып, гиперостозданғаны анықталады. Диагноз қою. Науқастың жұмысының түрін, жағдайын, санитарлық-гигиеналық сипаттамасын, ауруының қай мезгілде басталғанын, анамнезінде осы қолдың зақымданып-жарақаттанбауын, дерттің біржақты болуын және клиникалық түрін қарап, рентгеннің нәтижелеріне сүйеніп қоямыз. Білезіктің 6 өзегі бойынша сыртқы сіңір дәнекерінің стенозданған лигаментиті. Көбінесе еркектерде кездеседі. Дерт білезікті шынтаққа жазатын сіңірдің және сыртқы шынтақ жүйкесінің қысылуынан туады. Дерттің бас кезінде шынтақ сүйегінің біз тәрізді өскінінің аймағында ауырсыну пайда болады да, оны тек қолдың басын ақша сүйекке қарай шеттетіп, бүгіп, сипалағанда ғана білуге болады. Білезіктің көлденең сіңірінің стенозданған лигаментиті (карпал өзегінің синдромы). Сирек кәсіби дерттердің біреуі. Көбінесе әйелдерде кездеседі. Білезіктің көлденең сіңірінің бүрісуімен сипатталады. Бүрісудің салдарынан карпалдық өзектегі саусақтарды бүгетін бұлшықет сіңірлерінің және орталық жүйкенің дисталдық бөлімінің қысылып, езілуімен білінеді. Клиникалық көрінісі. Науқастардың негізгі шағымдары болып ауырған қол саусақтарының, әсіресе, 2 және 3-саусақтардың ауырсынуы мен түнде қақсап, ұйып, жансыздануымен байқалады. Ауырсыну барлық саусақтарды жазғанда күшейеді. Сырт қарап тексергенде: ауырған қолдың амалсыздық жағдайында тұрғаны байқалады (әсіресе, оң қолдың). Белсенді қимыл әсіресе, 2-3 саусақтардың. Аталған белгілерімен қатар бұлшық еттің күшінің азайғаны білінеді. Көлденең сіңірді перкуссиялағанда (Теннел симптомы) ауырған қолдың 2-3 саусақтарының ауырсынуы пайда болады. Ауырсыну біржақты болады. Саусақтардың сақина тәрізді сіңірлерінің стенозданған лигаментиті (сыртылдақ саусақ, нотта ауруы). Өзіне тән дерт көбінесе мамандықтары ұзақ уақыт бойы едәуір дәрежеде қолдың саусақтарын күштеп алақанға қарай баспы жұмыс істегендерде кездеседі. Бұл дерт негізінен: электрмен дәнекерлеушілерде, мөлшірлерде, темір қиюшыларда, мәнерлеп тегістеушілерде, пішушілерде байқалады. Дерттің дамуына қолдың жаттығуының жетіспейтіндігі себеп. Көп түрде қолдың 1-саусағының зақымданғаны, кейде екі саусақтың немесе бір қол не екі қолдың ауырғаны кездеседі. Клиникалық көрінісі. Сыртылдағыш саусақтың тұрақты белгілерінің бірі алақан жақтан алақан-фалангылық буынның үстінен басқанда ауырсыну және сол ауырсынған жердің ісінуі. Саусақтың сартылдауы біртіндеп не тез арада пайда болуы мүмкін. Дерт көбінесе біртіндеп, белгісіз түрде басталады. Алақан жақ беткейде фалангалық буынның тұсында ауырсыну пайда болады да, саусақты бүгіп-жазғанда күшейеді. Сондай-ақ ауырсыну көбіне жұмыс кезінде білінеді, не дем алғанда, соның ішінде түнде. Кейде ауырсыну қолдың басына, мойын тұстарына берілуі мүмкін. Біраздан соң саусақтың сартылдауы байқалады. Науқас саусағын не бүгерде, не жазарда белгілі бір кедергіні сезінеді. Ол кедергіні саусақпен бүгіп-жазғанда өткізу үшін күшену керек. Ауырсыну сезімі белгілі бір орында байқалады да, сол орынды сипалағанда домалақтау тығыздалған көлемі 2-3 мм құралым сезінеді. М.А.Элькин бойынша дертті ағымның 3 фазасын айырады. 1-фазасында "белгілі ауырсыну орнында" саусақтарды тез қимылдатқанда ауырсыну білінеді және ол жерді басқанда, сондай-ақ саусақты бүккенде кенеттен кедергі сезіледі де жуық арада саусақ сартылдайды да сол бүгілген қалпында жазыла алмай қалады. Сартылдау ауырсынумен, сирек болып, кейде жеңіл түрде саусақтарды жазғанда өтуі мүмкін. 2-фазасында "сартылдау" жиірек байқалып, ауырсыну қаттырақ білінеді, оны жазу екінші қолмен көмектескенде ғана жүзеге асырылады. Саусақты түзеген соң "сартылдау", ауырсыну біраз уақыт өтпейді. Сол жерді сипалағанда сіңірдің тұсында кішкентай түйіншек табылады, оны басқанда ауырсынады. 3-фазасында саусақтың сартылдауы едәуір күшпен жазылады немесе түзелмейді де, саусақ сол бүгілген не жазылған қалпы қалып қояды. Қатайған түйіншек сол "белгілі жерде" ұдайы болады, жоғалмайды. Білектің сықырлауыш тендовагиниті. Тірек-қимыл аппараттарының ішіндегі ең жиі кездесетін дерттеріне жатады да, ол білекке күш түсіріп істейтін мамандықтарда кездеседі: ағаш шеберлерінде, слесарларда, токарларда, тегістеп-мөнелеушілерде, сиырды қолымен сауатын сауыншыларда, машинисткаларда. Көптеген жағдайларда крепитацияланған тендовагинит білектің қолды жазу жақ беткейінде қолды жазатын бұлшық еттердің тендовагиниті дамиды. Негізінен, сіңір буынының және оны қоршаған жасуының (паратенонның) созылмалы түрде жарақаттануынан. Клиникалық көрінісі. Үш симптомнан тұрады: ауырсыну, ісіну және крепитацияланудан, білезік түсының. Аталған симптомдар қолдың басы мен білезіктің қызметінің төмендеуінен байқалады. Дерттің басында қолда сыздаған тәрізді ауырсыну білініп, тез шаршау, әлсіздік білінеді. Әрі қарай білектің сырт түсында ісіну пайда болады. Дерт негізінен бір жақты болады (оң жақ қол). Дерттің мерзімі 12-15 күндей. Дерт қайталанып, өршуге бейім, созылмалы түрі фибропластикалық тендомиозитке ауысып, науқастың жұмыс қабілеттілігінін тұрақты түрде жойылуына әкелуі мүмкін. Бурситтер. Кәсіби бурситтер, буын қапшығының кілегей қабыршағының асептикалық түрде қабынуы. Ең жиі кездесетіндері: шынтақ, препаттелярлық, тарамды бұлшықет асты мен бұғана үстінің бурситтері. Туу себептері: буындарының күшейіп, қатайып күш түсулері (шынтаққа, тізеге тірелу, иық буынының көп көлемде қимылдауы). Дерт белгілі бір мамандықтарда байқалады: шынтақ бурситі – гравер-оймашыларда, қашаушыларда, тегістеушілерде, тері илеушілерде; препателлярлық - шахтерлер мен паркет төсеушілерде; тарамды бұлшықет астының бурситі - ұсталарда, қалыпшыларда, темір кесушілерде; бұғана үстінің бурситі –жүк тасушыларда. Патогенезі. Буындардың ішкі жақ, сүйектер құрайтын беткейлерінің ұзақ қысымның салдарынан үйкелуінен зақымдалған буын қапшығының кілегей қабыршағының қуысында дистрофиялық өзгерістер: шеміршектерге ұқсас тығыз денешіктер, әк тәрізді көптеген құрылымдар құрылады да буын склерозданып, не қапшықты қоршаған ұлпаларда сұйықтар пайда болады. Клиникалық көрінісі. Кәсіптік бурситтер созылмалы алғашқы бурситтерге жатады, оларда жедел қатты ауырсынулар байқалмайды. Дерт біртіндеп, ақырындап буын маңында аумағы кішкентай, тығыздау ісіну пайда болады да, ол біртіндеп ұлғаяды, сопақша түрге айналып, онда сүйық пайда болады, флюктация белгісі байқалады. Кейде ол ісінген құрылымда серозды сұйық болып, ұлғайып, ересек адамның жұдырығының аумағындай болады. Ісіну қозғалысты, терімен бітіспеген. Бурситтерде әлбетте қимыл-қозғалыстар шектелмейді, бірақ оларды басып, сипағанда ауырсыну білініп, жұмыс істеу мүмкін болмайды. Егер буын қапшығының үстіндегі кілегейді тырнап, жарақаттаса, не қапшықтың өзін жарақаттаса, инфекцияның жұғуына байланысты бурсит әрі қарай ірінді бурситке айналады да, дененің қызуы көтеріліп, қалтырау пайда болады. Кейде ұлғайып, қабынған қапшықтың өсерінен жанында қатар тұрған сүйекте склерозданған жергілікті деструкциялы өзгерістер пайда болуы мүмкін. Омыртқалардың остеохондроздары Омыртқаның жүйкелік кәсіптік дерттеріне, бірнеше топтағы дерт тер жатады. Бұл дерттердің негізінде сіңір дәнекерлері мен жүйке-бұлшықет аппараттарының зақымдалып, олардың иннервациялануымен қан айналымының омыртқа қозғалыс сегментінде рефлекторлық, түбірлік және арқалық өзгерістердің әр түрлі физикалық және статико-динамикалық өндірістік зиянды факторлардың әсерінен өзгерістерге әкеледі. Кәсіптік омыртқа жүйелік дерттерге: Мойын және бел-сегізкөз деңгейіндегі рефлекторлық синдромдар –жүйке - дәнекерлік, миотониялық, жүйкедистрофиялық жатады. Иық, мойын және бел-сегізкөздік радикулопатиялар. Мойын және бел-сегізкөз деңгейінің радикуломиелопатиясы Омыртқа жүйкелік бұзылыстар негізінен жұмысқа қабілетті 25-55 аралығындағы жастағы еркектерде байқалады. Этиологиясы. Бұл зерттерді тудыратын зат алмасуынан, инфекциядан, түқым қуалаушылықтан, жарақаттанудан басқа ең басты себептердің бірі - жұмыстың жағымсыз факторлары: ауыр дене жұмыстары, ауыр жүкті көтеріп, тасымалда, дененің амалсыз жағдайларда болуы. Ең бастысы: физикалық түрдегі статикалық-динамикалық жұмыс түрі. Патогенезі. Ұзақ уақыт бойы жұмыстың барысында амалсыз жағдайда денеге ауыртпалықтың, әсіресе, бел-сегізкөзге, мойын омыртқаларының түстарына, омыртқа жотасында, оның қимылдық сегментінде ұлпаларда деформациялық өзгерістер пайда болады да, жүйке рецепторлары тітіркендіріледі. Зақымданған омыртқаның қимылдық сегментінен рецепторлар арқылы патологиялық импульстар туып, моторлық, вазоматорлық, рефлекторлық-тоникалық реакциялардың көздері болады да, дененің көлденең-жолақ бұлшық еттерінде және тегіс бұлшықеттерде қозып, қатаяды, тонустары жоғарлайды. Бұл жағдай қан тамырлары мен висцералдық (ішкі) ағзаларға жайылады. Әсіресе, қанмен аз қоректенетін ұлпалар: дәнекер-жалғау, сіңірлер, шеміршектер ұдайы тітіркендірудің нәтижесінде дистрофиялық өзгерістерге ұшырайды. Осылай рефлекторлық вертеброгендік синдромдар туады. Бұлардың басқа құралу механизмі: омыртқа-қимыл сегментінің және бүкіл омыртқа жүйесінің, олардағы бұлшықеттердің жұмыстарының дискоординациялануында. Дененің кенеттен тыс оқыс бұрылып, жүлқа жүк көтергенде омыртқаның қимыл сегментінің элементтері бір-бірінен ығысады да, бірін-бірі басып, қысады (компрессия): түбірді, симпатикалық жүйке тамырларын, қан тамырларын, жұлынды. Клиникасы. Вертеброжүйкелік синдромның негізгі симптомы: синдромы ауырсыну. Дерт жедел түрде өр түрді дөрежедегі, мерзімді ауырсынумен басталады (мойын, бел қатты ауырады). Ауырсыну синдромының туған жеріне байланысты оның ағымының барысына, түрлеріне байланысты мынадай түрлерді айырады: жүйке-қантамырлардың, миотониялық және жүйкедистрофиялық өзгерістердің басымырақ рефлекторлық синдромдары; радикулярлық мойын және бел-сегізкөз деңгейлеріндегі радикуломиелопатиясы Мойын-иық деңгейіндегі рефлекторлық синдромдар мойын, желке түсының ауырсынуымен білініп, ол иыққа, қол басына жайылып, мойын, иық, қолдың қимылы баяулап, ұйып, қимылдау сірескен тәрізді, шектелген түрде байқалады да антальгиялық қалыпта тұрып қалумен сипатталады. Сипалағанда: краниоцервикалді бұлшықеттердің, иық бұлшық еттерінің тонустары жоғарлаған, қатайған, тығыздалған және ауырсынулы. Бұл негізінен мойын деңгейінің синдромы рефлекторлық жүйке-тамырлық бүзылыстармен қосылып, жоғарыда аталған симптомдармен: мойын-иықтың ұюымен, қолдардың тоңуымен, олар ұстағанда салқын тері түктері мәрмәр тасының түсіндей, ісініп, көгергендей, сезімталдығы, ауырсынуы аралас, түбіршекті не полиневропатиялық өзгерген. Ұзаққа созылған қайталамалы өршімелі түрінде миотониялық синдромда рефлекторлық жүйкедистрофиялық өзгерістердің, иық-жауырын периартрозы омыртқаның дегенеративтік өзгерістер аясында дамуы мүмкін. Мұнда ауырсыну иық буынының сүйек ұлпаларында байқалады. Буынның қозғалуы ауыруымен білінеді де, ауырсыну мойынға, жауырынға, одан төмен қолдың басына беріледі, иық буынының сүйегінің төмпешігінде сипалағанда ауырсыну нүктесі табылады, ол тарамды бұлшықеттің ішкі жақ шеті мен жауырын-бұғана жүйке өрмегі. Ауырсыну күшті болған жағдайда иық көтеріңкі тұрады да, қолды қимылдату шектеледі. Иық-мойын радикулопатиясының клиникасы жауырын үстінің тұсына қарай ауырсынудың күшеюімен, ауырсынудың берілулерімен: мойын, жауырын, иыққа түгел қолға сипатталады. Тартылу симптомдары оң болады: Нери, Фенц, Спурлинг, түбіршікті ауырсынуды сезу төмендеген. Мойынның артқы симпатикалық синдромы вертебробазилярлық бассейнде ми тамырларының қызметінің созылмалы жетіспеушілігімен байқалады. Шағымдары: бас айналуы, лоқсып, құсу, желке тұсында ұстама түріндегі ауырсыну бастың барлық жеріне, мойынның артқы жағына жайылып, жүрісі шайқақты, ауырсыну ұстамасы көру, есту және вегетативтік елестеулермен қалптасады. Бел-сегізкөз тұсының рефлекторлық синдромы миотоникалық бұзылыстармен байқалып, созылмалы жедел люмбаишиальгиямен білінеді. Ауырсыну ұзақ уақыт тұрғанда, денемен еңкейгенде күшейіп сезіледі. Егер ауырсыну синдромы ұзақ болса, антальгиялық деденің түру қалпы байқалады да, шонданай, сан жүйке тамырларының тартылу симптомдары оң болады (Лассега, Вассерман т.б.). Қолмен сипалағанда омыртқалардың өсінділерінің тұсы мен омыртқа жанының нүктелерінің ауырсынғаны, Валле нүктелерінде ауырсыну білінеді, бұлшықет тонустарының жоғарлағаны сезіледі. Бел тұсының радикулопатиясы немесе түбіршіктік синдром көбінесе жедел, ауыр жүкті дененің бұралған қалпында көтеріп, жұмыс істегенде байқалады. Клиникалық көрінісі: Л5, СІ және сирек түрде Л4 түбіршектерінің зақымдануларымен байқалады. Ауырсыну түбіршік бойы жазылып, түбіршіктің тартылу симптомдары оң болып, түбіршіктің сәйкестенген иннервацияланған аймағында ауырсынуды сезіну төмендейді — гипальгезия. Сонымен қатар тізе, Ахиллов рефлекстерінің жоғалып не әр түрлі дәрежелерде білінулерімен. Л5 түбіршігі зақымдалса, қысылудың белгісі бел тұсының өте қатты люмбагасымен білінеді. Ауырсыну белден жамбасқа, санның сырт жағына, тізенің алдыңғы-сырт жағына, табанның ішкі және 1-саусаққа беріліп, осы аталған түстарда гипальгезия байқалады. Ауырсыну жүріп-қимылдағанда, ауа райы құбылып, өзгергенде күшейеді, сонымен қатар бұлшықеттердің гипотониясы мен гипотрофияларының байқалуы мүмкін. Өкшемен жүру қиын не мүмкін емес. Омыртқа жотасының қисаюы мүмкін. СІ түбіршігінің қысылып-басылғанда, люмбалгия кезеңі қысқа уақыт болады. ауырсыну белден жамбасқа, санның сырт жағына, балтырға, табанның сыртқы беткейіне және соңғы 5-саусаққа беріледі. Осы аталған аймақтарда ауырсынумен қатар парестезия мен гипалгезия байқалады. Балтырдың үш басты бұлшық етінің, табанды бүгетін саусақ бұлшық еттерінің күштері төмендеп, балтыр бұлшық етінің гипотониясы мен гипотрофиясы байқалады. Бақайдың ұшымен түру қиын немесе мүмкін емес, Ахиллев рефлексі төмендеген не жоғалған. Сколиоз көбіне гетерогендік түрде. Диагноз қою. Науқастың шағымдарына, дерттің басталуына, ағымына, жұмыс жағдайының санитарлық-гигиеналық сипаттамасына: жұмыста қанша ауыр жүк көтеруіне, қанша жерге тасығанына, көтеріп-тасығанда денесінің бүгіліп, амалсыздық жағдайында болуына, амбулаториялық картасындағы мәліметтерге сүйеніп, талдап қойылады. Қосымша зертханалық зерттеу әдістері: тура, қырын түрдегі рентгенографиялар, спондилограммалар функционалдық сынаулармен. Компьютерлік томография магнитті резонаторлық термография, дискографияны омыртқа дискісінің жарығын анықтауға. Емдеу. Емдеуді, дерттің этиологиясын, даму механизмін, әсіресе дамудың бас кезінде ескеріп жүргізеді. Сонымен бірге дерттің клиникалық түрлерінде ауырсынудың, түбіршіктің зақымдану түрлеріне қарай: ауырсындыру, қабынуға қарсы жүйке-бұлшық еттерде импульсті өткізетін, қан айналымын жақсартатын дәрілерді тағайындайды. Дәрілер: бруфен, индометацин, вольтарен, димедрол, дипразин; ісінуге қарсы – диакарб, фуросемид; миотониикалық симптомдарда - миорелаксандрия тудыратындар – седуксе, реланиум, мепробамат. Жүйкені ауырусыздандыратындар: апизатрон, випрасал, индовазин, триоксавазин, т.б. Люмбалгияда төсекте жату тәртібі 8-10 күн шамасында, төсек қатты, астында тақтай төселінуі керек. Спазмолитиктер: никотин қышқылы, нош-па, дибазол, трентал. Омыртқа дискісінде зат алмасуды жақсартатындар: артепарон, румалон, алоэ, гумизоль, фибс. Массаж, сазбен емдеу, электрофорез, ДДТ т.б. Медициналық-әлеуметтік сараптау Тірек-қимыл аппараттарының дерттерімен ауырғанда жұмыс қабілеттілігін сараптап, анықтау, еңбек реабилитациясы өте өзекті мәселелердің бірі. Науқастардың жұмыс қабілеттілігі жеке бас түрінде шешіледі: яғни, дерттің клиникалық түрін, синдромының дәрежесінің айғақтылығын, қайталап өршуін, неше рет дәрігерге қаралып, емделуін, ол емдердің нәтижелерін және дененің, ағзалардың, мүшелердің қызметтерінің бұзылып, төмендеу дәрежелерін ескере отырып шешеді. Сондай-ақ адамның мамандығына, оның дәрежесіне, зейнеттік жасына байланысты. Дерттің басталу кезендерінде іс жүзінде жұмыс қабілеттілігі бұзылып, төмендемейді. Дерттің кейбір нозологиялық түрлерінде ауырсыну синдромы өте күшті білінгенде науқас уақытша жұмыс істей алмайды. Жұмысқа қабілеттілігінің мерзімі патологиялық өзгерістердің кері қайтуына (регресстігіне), яғни, көрсетілген ем-домның нәтижелеріне байланысты. Егер ауырсыну синдромы ұдайы, ауыр дәрежеде байқалып, анамнезінде дерттің жиі асқынулары мен өршулері болса, оған қосымша дистрофиялық өзгерістер байқалса, жасына, біліміне қарай ол науқасты ДКК арқылы ауыр жұмысқа қатынасы жоқ жүктеліп, күш түспейтін және микрожарақатсыз басқа жұмысқа орналастыру деген шешім қабылданады. МСЭКке жұмыс қабілеттілігінің төмендегінің пайызын айыру үшін, кейде, III топтың мүгедектігін айыру үшін науқастың жұмысқа деген қабілеттілігі ұдайы төмендеп, өзгергенде жіберіледі. Профилактикасы. Тірек-қимыл аппараттарының кәсіби дерттерінің алдын-алу кешенді түрде, ағзаға, жүйелердің қызметіне қандай дәрежеде, ауыртпалықта әсер етті және жұмыс жағдайларын ескере отырып жүргізеді. Негізгі шаралардың бағыты: тірек-қимыл аппараттарына, оның жүйке-бұлшық ет сіңір-дәнекер жүйелері ауыртпалық қандай, қай дәрежеде түседі сонымен қатар қолымен істейтін механикалық (физикалық) жұмыстарды азайтып, оны жұмыстың басқа түрлеріне айырбастап, қолымен күш жүмсап істейтін жұмыстарды айырбастау, артық, керексіз қимылдарды азайту, эргономикалық параметрлікті оптималдық дәрежеде пайдалану, "адам-машина" - одан қорғанудың әдіс-тәсілдерін пайдаланы, қолдану. Сондай-ақ кәсіби іріктелулер мен тақдаулар, кезекті және алғашқы медициналық бақылаулардың да маңызы зор. Тірек-қимыл аппараттарының дерттерімен ауырған науқастарды диспансеризациялау. ҚМ-де жүргізіліп, өткізілген диспансерлеудің тәжірбиесіне сүйене отырып, жалпы халықтық диспансерлеудің нәтижелеріне сүйене отырып, ТҚА-ның дертімен ауырғандарды 3 диспансерлік топқа бөлеміз. 1-топ. Іс жүзінде сау адамдар, кейбіреулерінің бірен-саран шағымдары болуы мүмкін. Оларға жалпы сауықтандыру шаралары жүргізіледі, массаж, жылына бір рет хирургтың бақылауында медбақылаулары болуы керек. 2-топқа дерттің бастапқы кезендері мен белгілерімен ауырған адамдар жатады. Бұлар жылына бір рет міндетті түрде ауруханада жатып, емделулері керек, 2-рет емханада амбулаториялық жағдайда емделеді. Диспансерлеудің критериінің тиімділігі болып, дерттің кері қайтуы, уақытша еңбекке жарамсыздық мерзімінің қысқаруы, бірінші топқа ауысуы. 3-топқа дерттің айқын көріністері мен ауыр кезеңдерімен, организмнің, ағзаның қызметтерінің бұзылуларымен, еңбекке қабілеттіліктің тұрақты төмендеуі. Бұл топқа негізінен мүгедектер мен пайыздық түрде еңбекке жарамсыз адамдар жатады. Диспансерлеу критериінің тиімділігіне екінші топқа ауысулары, дәрігерге қаралып, емделулердін, сиреуі. Іс жүзінде бұл топтағы аурулар басқа. №13 Дәріс. жүктеу/скачать 1,28 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|