Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі
Кіріспе. Пән мақсаты мен мәселелері. Зерттеулер обьекті және әдістері. Басқа жаратылыс-ғылыми пәндермен қарым - қатынасы және орны. Орман шаруашылығы даму болашағы
жүктеу/скачать 2,39 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 1 Орман тану
- Ағаштарды бөлу. Ормандағы табиғи сұрыптау.
- Генетика және биотехнология кафедрасы
Кіріспе. Пән мақсаты мен мәселелері. Зерттеулер обьекті және әдістері. Басқа жаратылыс-ғылыми пәндермен қарым - қатынасы және орны. Орман шаруашылығы даму болашағы.1 Орман тануОрман туралы түсінік. Көгалдандыру мақсатында егілген екпе ағаштар мен бақтардан айыратын орман ерекшеліктері. Табиғи ормандар мен екпе ормандар. Ресей мен Қазақстан орман ғылымы және орман шаруашылығы даму тарихы. Жоғарғы орман ілімін жетілдіруге, ғылыми мектептердің (қазақстандық) құрылуына және орман мамандықтарын дайындауға қосқан қазақстандық ғалымдардың үлесі.Ағаштарды бөлу. Ормандағы табиғи сұрыптау.Орманда және еркін өскен ағаштардың құрылысы. Ағаштар құрылысындағы айырмашылық себептері. Крафтың жіктеуі. Сүрекдіңнің өзін-өзі табиғи сирету үрдісі.Бәсекелестік және ағаш топтарында көрінуі. Крафт жіктеуінің орман табиғи сұрыптауындағы айқын көрінісі.Орманның негізгі элементтері. Сүрекдің-орманның бастапқы элементі. Майда тоғай, топырақ үстіндегі тірі қорғанымы, олардың ормандық және шаруашылық мағынасы. Орман төсеніші, олардың қоректілік және топырақ құрастыру үрдісіндегі орны.Сыртқы қабаттағы өсімдіктер. Өскіндер, жас шыбық және қолдан себу.Орман фаунасы. Орман және климат. Климат және ормандар жайылуы, олардың заңдылықтары. Г.Н Высоцкийдің ылғалдылық коэффициенті.Г.Т Селяниновтың гидротермиалық коэффициенті. Көлденең аймақтық және тік белдеу. Қазақстан табиғат аймақтары және республика ормандарының таралуы. Орманшылықтағы орман таралуының географиялық заңдылықтарын пайдалану және маңызы.
Жарық экологиялық фактор. Жарықтың өсімдік өсіп-дамуына, өнімділігіне әсері. Орман шымылдығындағы жарық таралуы және әр түрлі қабаттағы өсімдіктер құрамы.Жарық сүйгіш және көлеңкеге төзімді ағаштар. Ағаштардың жарық сүйгіштігін анықтайтын әдістер: көзбен өлщеу, Я.С.Медведевтің таксациялық, М.К.Турский мен В.Никольскийдің екпе орманға этиолирлеу әдісі, И.Сурождің анатомиялық, И.Визнердің фотометриялық, Л.А.Иванов пен В.Н.Любимовтың физиологиялық әдістері. Ағаштардың жарық сүйгіштік шкаласы. Сыртқы ортаның басқа да факторларына байланысты ағаштардың жарыққа қатынасы; географиялық жағдайлар, жарықтандыру тәртібі, жылу тәртібі, жасы, топырақ құнарлығы және ылғалдану тәртіптері.Фрикенің тәжірибесі. Жарықтың ағаш өнімділігіне, гүлдеуіне және жемістенуіне әсері. Орман және жылу. Жылу экологиялық фактор. Ағаш тұқымдастардың жылуға қатынасы. Ағаштардың жылу таралу аймақтары. Вегетациялық кезең. Ағаш тұқымдастары жіктеінің жылуға қатынасы. Орманға төменгі температура, физиологиялық, механикалық әсерлер, өскіндердің сығылуы,радиациялық,адвективтік,ерте күздік және көктемдік үсіктер.Аяздың түсуі. Орманға жоғары температура әсері.Өскіннің солып қалуы, қабықтың күйуі, ыстық жел.Орманды және жазық жэердегі температураның тәуліктік ауытқуы. Орманды және жазық жердегі топырақ тоңдануы мен жібуі.
Булану әсері туралы түсінік.Атмосферадағы көмірқышқыл газы концентрациясының ұлғаюына байланысты климаттың жылынуы. Оттегі, оның орман тіршілігінде ролі. Атмосферадағы оттегі құрамы. Өнеркәсіп қажетіне жұмсалатын оттегінің көбеюі.Оттегінің жаңаша тепе-теңдігі және өзгеруі.Орман оттегінің өндірушісі. Озон.Атмосфералық азот.Өсімдіктер қорегіндегі оның маңызы.Өндірістік кәсіпорындардың зиянды заттар бөлуі, ағаштардың ауадағы газдар мен шаң-тозаң сіңіруге қатынасы.Фитонцидтер.Орман ауа тазалаушы және сауықтырушы.
Жауын-шашынның орман шаруашылықтық маңызы.Жер асты суы және топырақ ылғалдылығы.Ауа ылғалдануы және өнімділігі. Топырақтағы ылғал мен ағаштардың ареалы арасындағы байланыс. Г.Н.Высоцкий мен Н.С.Нестеровтың ылғал тепе-теңдігі.Орман шымылдығында жауын-шашын (қатты және сұйық) таралуы.Жауын-шашынның таралуы толымдылық құрамына, су қорғау және су реттеудегі ролі.Орман төсеніші – гидрологиялық фактор болып табылады.Орман өсірудің топтамалық және жолақ жазықтық түрлері.Г.Н.Высоцкий тезисі:»Орман даланы құрғатады, тауды суландырады». Орман ішіндегі және орман сыртындағы ауаның ылғалдануы. Орман – ылғал сақтаушы және тазалаушы.Орманның гидрологиялық ролі. Орман және топырақ. Аналық таулы жыныс және орман.Топырақ. Топырақ құнарлығы.Құнарлылық факторлары.Топырақ қалыңдығы, қалыңдық қабаты тежегіштері,топырақ қалыңдығы бойынша бөлінуі.Топырақтың қалыңдық қабаты маңызы.Тамыр жіктелуі.Ағаштардың тамыр жүйелері. Топырақтың тамыр жүйелері құрылысына әсері.Топырақтың күлдік элементтері.Топырақ гумусы түрлері және олардың құрылу жағдайлары. Ағаш тұқымдастарының,шалғын шөптерінің және дәнді дақылдарының қоректену элементтерін қажет етуі.Ағаш тұқымдастарының қоректену элементтерін қажет етуі және олардың топырақта болуын талап етуі.Орманның топыраққа әсері.Ормандағы топырақ құнарлығының жолдары.Ағаш тұқымдастары микротрофтылығы. Орман және фауна (жануарлар дүниесі). Орман жануарлар мекені. Орман өзгерісімен фауна құрамы өзгеруі. Азықтық база динамикасына байланысты фауна құрамындағы циклдық өзгерістер.Трофикалық жалғасулар. Жануарлар миграциясы.Сүтқоректілердің орманшылық және шаруашылық маңызы. Орман және құстар.Әр түрлі құстарды әр келкі орман түрлері мен өсімдіктерді қабаттарына үйрету. Құстар орман санитарлары.Жырқыш құстардың пайдасы. Құстар аңшылық объектісі.Құстарға келтірілетін зиян. Орман және жәндіктер.Жәндіктер орман компоненті.Пайдалы жәндіктер:тозаңдандырғыштар,санитарлар,жыртқыштар және паразиттер.Жәндіктер орман зиянкестері.Орман зиянкестерінің жаппай көбеюінен орманға келтірілген шығын.Зиянды жәндіктермен химиялық және биологиялық күрес тәсілдері. Алдын алу шаралар.Орманның патологиялық қызметі және оның маңызы. Орман топырағы фаунасы және оның маңызы.
Вегативтік жанарудың биологиялық және шаруашылық маңызы.Орман жанаруын бағалау әдістері.Бағалау мақсаты.Жаңару жағдайының сандық бағалануы:көзбен өлшеу,сынақ алаңшаларындағы өскіндерді жаппай санау, есептеу алаңшалары әдісі.Жаңарудың сапалық бағалануы (тіршілікке икемділерді бағалау). Тіршілікке икемділерді бағалау шкаласы.Осы бағалау әдістерінің жағымды жақтары мен кемшіліктері. Эталондық әдіс. Әдістерді өңдеу кезектілігі.Тіршілікке икемді өскіндердің жастық топтары. Ағаш тұқымдастарының алмасуы. Тұқымдар алмасу туралы түсінік. Г.Ф.Морозов пен В.Н.Сукачев бойынша ағаш тұқымдастары алмасу жіктеуі.Алмасу үрдісі – орман өсіру жағдайы мен ағаштардың орманшылық қасиеттерімен байланысу әсері жиынтығы.Шыршаның жұмсақ жапырақтылармен алмасуы,қарағайдың шыршамен алмасуы,еменнің шыршамен алмасуы,қарағайдың көктерек және аққайыңмен алмасуы, еменнің жұмсақ жапырақтыларымен алмасуы,қарағайдың еменмен алмасуы және басқа да алмасу түрлері. Қазақстанның әртүрлі табиғат аймағында тұқымдар алмасудың орман шаруашылықтық және шаруашылықтық мағынасы
Жаппай кеспеағаш кесу. Жаппай кеспеағаш кесу ұйымдастыру ерекшеліктері:ағаш кесетін жер ені, кесу бағыты, ағаштың кесуге жақындаған мерзімі,жанасу тәсілі,тұқымдар ағаштар қалдыру жағдайы, кеспеағашты ағаш қалдықтарынан тазарту. Шоғырлап кесу.Шоғырлап кесудің даму тарихы.Кеспеағаш жіктелуі, ағаш тасымалдау сипаты,кеспеағаш пішіні.Шоғырлап кесуден кейінгі тұқымдық ағаш тиімділігі.Шоғырлап кесу жүргізілген жерді жаңартуға бағытталған іс-шаралар. Шартты жаппай кесу. Біртіндеп кесу:тұқымдық-кеспеағаш,топтық-таңдамалы,ұзақ-біртіндеп, жиекті-кеспеағаш кесулер.Олардың жағымды жақтары мен кемшін тұстары. Ағаштың орманшылық қасиеттерін кесу тәсілдерін таңдау тәуелдігі. Шыршалы,қарағайлы,майқарағайлы,шамшатты ормандарды кесу. Орманның табиғи жанаруына ықпал ететін әдістер. Түсінік. Мақсаты. Тәсілдері.Құнарсыз топырақтарда орманның табиғи жаңаруына ықпал ететін тәсілдер. Жұмыс ұйымдастыру. Орманды қосымша пайдалану. Түсінік. Қосымша пайдалану түрлері, олардың әр алуандылығы.Мал жаю,олардың маңызы мен реттілігі.Шөп шабу Қосымша пайдаланудың экономикалық маңызы.Қосымша пайдалануды орман шаруашылығы шаруашылық іс әрекетінің негізгі түріне айналдыру мүмкіндігі.Орманды қосымша пайдалануды ұйымдастыру.Еліміздің азық-түлік бағдарламасы және қосымша пайдалану. Орманды қорғау. Орман қорғау шешімдері.Орман шаруашылығы кәсіпорындарында орман қорғау ұйымдастыру. Орман қорғау сақшылары құқығы мен міндеттері. Орман өрттері. Орман өртінің келтіретін зияны. Орман өрті таралуына ауа- райы әсері. Орман өрті аумағын анықтау.Өрт қауптілігінің кешендік көрсеткіші және оны есептеу техникасы.Өрт қауптілігінің шкаласы.Ормандағы өртке қарсы ескерту шаралары. Орман кәсіпорындарында өртке қарсы қызмет ұйымдастыру. Шолғындық қарауылдық өрт қызметі:өрт метео қызметі,жер және орман авиа қадағалау,өрт мұнарасында тұрып,өртшыққан тұсты анықтау техникасы. Орман өртін сөндіру.Төменгі және жоғарғы өртті(аралық жолақтар орналастыру,қарсы отқою,өртеу), жер асты өртін(шымтезек және гумустық) сөндіру. Өртенген жерді қарауылдау. Сарамандық сабақтардың мазмұны 1-2 сабақтар: Орман туралы түсінік. Алқаағаш және оның ерекше белгілері. 3-4 сабақтар: Орманда және кеңістікте өсетін ағаштардың биіктігі мен диаметрін өлшеу. 5-7 сабақтар: Крафт бойынша ағаштарды реттеу 8-10 сабақтар: Орманның негізгі элементтерін бөліп шығару. 11-13 сабақтар: Я.С Медведев әдісімен ағаштар биіктігін есептеу 14-15 сабақтар: И.Н Сурожа әдісімен ағаштар тұқымдарының күнсүйгіштігін анықтау. 16-17 сабақтар: Орман топырақтары мен отырғыларының өнімділігін есептеу. 18-19 сабақтар: Шыршалы орманда  жайылуды есептеу.
20-21 сабақтар: Ағаштардың жеміс беру кезеңдерін есептеу 22-24 сабақтар: Әртүрлі ағаш шымылдықтардың астында ауаның орта температурасының ауытқуын есептеу. 25-27 сабақтар: Орман топырақтарының температуралық өзгерістерін есептеу. 28-30 сабақтар: Ағаш бөрікбастарының жауын-шашынды жинау санын есептеу Зертханалық сабақтардың мазмұны 1-2 сабақтар: Өсіп-даму кезеңінде транспирацияға ылғалдың жұмсаруын есептеу. 3-4 сабақтар: Топырақтың қату тереңдін және қар қалыңдығын есептеу. 5-7 сабақтар: Ормандағы желдің жылдамдығын есептеу 8-10 сабақтар: В.Н Сукачевтің экологиялық-фитоценотикалық қатарларда орман типтерінің орналасуы. 11-13 сабақтар: Жасымен бірге ағаштардың керек ауданын есептеу. 14-15 сабақтар: Күту шабуындағы шабылатын ағаштардың жалпы санын есептеу. 16-17 сабақтар: Күту үшін кесу бойынша жағдайлық есептерді шығару. 18-19 сабақтар: Басты пайдаланудың есебі. 20-21 сабақтар: Кеспе ағаштар неін есептеу 22-23 сабақтар: Жаппай кесінділерде қалдырылатын тұқымдық ағаштардың санын есептеу. 24-25 сабақтар: Басты мақсатқа пайдалану үшін кесу бойынша жағдайлық есептерді шығару. 26-27 сабақтар: Материлдық – ақшалық ведомості толтыру. 28-30 сабақтар: Орман пирологиясы бойынша жағдайлық есептерді шығару. Студенттің өзіндік жұмысы
Мамандықтың оқу Ф СО ПГУ 7.18.1/10 жоспарынан көшірме
Негізгі әдебиеттер: 1. Атрохин В.г Лесоводство и дендрология. М: 1982 2.Мелехов И.С. Лесоведение. М: 1980 3. НабатовН.М. Лесоводство. М:1997
5. Эйтинген Г. Р. Лесоводство. М: 1953
Студенттерге арналған пән бағдарламасы ФСО ПМУ 7.18.2/07 Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті Генетика және биотехнология кафедрасыКаталог: arm -> upload -> umk umk -> Пән бойынша оқыту бағдарламасының (Syllabus) титулдық парағы umk -> Методические указания по прохождению учебной практики для студентов специальности 5В020400 «Культурология» umk -> Пән бойынша оқыту бағдарламасының (Syllabus) титулдық парағы umk -> Әдістемелік ұсыныстар мен нұсқаулардың; әдістемелік ұсыныстардың; әдістемелік нұсқаулардың титул парағы umk -> Бағдарламасының титулдық пму ұс н 18. 4/19 парағы (syllabus) Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі umk -> Бағдарламасы Нысан пму ұс н 18. 2/06 Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі umk -> Программа Форма ф со пгу 18. 2/06 Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі umk -> Пән бойынша оқыту бағдарламасының (Syllabus) титулдық парағы жүктеу/скачать 2,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||