Ќазаќстан республикасыныњ
жүктеу/скачать 2,14 Mb.
|
Seidahmetov-Kasipkerlik
| Кәсіпорынның экономикалық әлеуеті төмендегідей көрсеткіштер жүйесімен анықталуы мүмкін (19-кесте):
материалдық ресурстардың саны мен сапасымен, оларды ұтымды пайдалану мүмкіндіктерімен; кәсіпорынның барлық ұжымының өнім өндіруге деген қабілетімен (яғни қызметкерлердің білімі, біліктілік, мотивациялық әлеуеті); кәсіпорынның өндірістік қуаттарын ұтымды пайдалану; кәсіпорынның инновациялық мүмкіндіктерімен, атап айтқанда өндірісті жаңарту кезеңділігі мен технология ауысымымен және т.б.; ақпаратты өңдеу мен талдау бойынша кәсіпорынның ақпараттық мүмкіндіктермен; кәсіпорынның қаржылық мүмкіндіктер мен (несиеқабілеттілік, инвестициялық тартымдылық және т.б.). 19-кесте – Кәсіпкерлік қызметтің тиімділігін бағалаудың көрсеткіштер жүйесі
Жоғарыда көрсеткіштердің келтірілген жүйесі серпінділік болумен қатар сыртқы және ішкі орта талаптарына икемді бейімделуі керек. Соған байланысты, көрсеткіштердің ұсынылған жүйесі нақты кәсіпорынның қызмет етуіне байланысты, оған кіретін элементтердің өзгеру мүмкіндігін қарастырады. Одан басқа, қолдану ерешелігіне байланысты жүйенің жеке элементтерінің іріленуі немесе бөлшектенуі де болуы мүмкін. Кәсіпкерлік қызметті жоспарлау үшін ұсынылатын көрсеткіштер жүйесінің ерекшелігі ретінде, оның бәсеке жағдайындағы тұрақты дамуы ретінде – мақсатты бағытталуын айтуға болады. Ол кәсіпорын үшін сыртқы ортаны сипаттайтын көрсеткіштер жүйесін, сонымен қатар тиімділік көрсеткіштерінің құрамын бөліп көрсетуді сипаттайды. Сыртқы ортада кәсіпорынның жағдайын сипаттайтын көрсеткіштер, ең алдымен, стратегиялық әсер етудің бағыттарын ары қарай жасап шығару (түзету) үшін, жетекші кәсіпорын, яғни бәсекелестердің қол жеткізілген деңгеймен салыстыру және оның көрсеткіштеріне сәйкестендіру міндеттерін орындауға бағытталған. Қазіргі жағдайларда шағын кәсіпорындарда, кәсіпорын табысын көбейту, өндіріс тиімділігін өсіру және шектеулі ресурстарды үнемдеуге қол жеткізу үшін, шекті нәтижелердің мазмұны мен бағытталуы бойынша көрсеткіштер жүйесін қолдану керек. 12.2 КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІҢ ТИІМДІЛІГІН БАҒАЛАУ ҚАҒИДАЛАРЫ ЖӘНЕ ӘДІСТЕРІ Кәсіпкерлік қызметтің тиімділігін кешенді бағалаудың көрсеткіштерін біріктірудің алуан түрлі әдістері бар. Көбінесе жиі пайдаланатын интегралды көрсеткіш арқылы сарапшылар маңызды сипаттамалар беретін және шешім нұсқаларының салыстырмалы маңыздылық «индекстерін» анықтауға мүмкіндік беретін эвристикалық тұрғыдан құрылған «таразы», «салыстырмалы маңыздылық коэффициенттері» сипаттайтын «салмақты» көрсеткіштер негізінде анықталады. Нәтижесінде, тиімділіктің өзгеруінің жалпы тенденциясын анықтауға мүмкіндік беретін рейтингтік бағаға қол жеткізіледі. Рейтингтік бағалау әдісін бір топтың, мысалы қаржылық топтың көрсеткіштерін интегралды әдіспен есептей отырып, пайдалануға болады. Бірақ, тиімділікті кешенді бағалау кезінде көрсеткіштер жүйесін жоғалтып алуға болмайды. Мұндай әдістердің бірі Феликс-Риггс әдісінің негізінде ұсынылған баллдық әдіс болып табылады. Оның мәні келесіде мысалы даму бағытын бақылау үшін кәсіпорын тиімділіктің алуан түрлі бағыттарын бақылауда ұстауы керек. Әрбір көрсеткіш бойынша жоспарланатын жағдайға жақындау дәрежесі қандай да бір мақсатқа жету дәрежесі болып табылады. Қарастырылатын мерзім, сараптамалық бағалаулар көмегімен жеке көрсеткіштерді анықтау жолымен суммарлы қорытынды индекске қол жеткізуге мүмкіндік береді. Мұндай көрсеткіштердің құрамы да нақты кәсіпорын жағдайларынан шыға отырып, сараптамалық түрде анықталады. Қызмет нәтижесі әрқашанда да мақсатпен байланысты болғандықтан, экономикалық объекттің ол үшін қолайлы жағдайға қол жеткізуге деген ұмтылысы, оның мақсатты - мінез-құлқын анықтайды. Мақсат, осылайша кәсіпкерлік қызметтің негіздерін қалыптастырады. Тиімділік түсінігі, қызметті жүзеге асырудың белгілі бір жағдайларында нәтижеге (мақсатқа қол жеткізу) жетуді сипаттайды. Кәсіпкер жұмысының тиімділігінің төмен деңгейі, тек қана рационалды емес шешімдер мен іс-әрекеттермен ғана емес, сонымен қатар ұйымда мақсатты мәселелерге жеткілікті назар аударылмаған жағдайдағы, мақсаттың нақты анықталмауымен де түсінідірілуі мүмкін. Мұнда, жүйенің кейбір мақсаттары сәйкес болмай, қарама-қайшы сипатқа ие болуы да мүмкін. Мақсатты сапалы түрде қойған жағдайда, қарама- қайшылық салдарынан бірқатар жағдайларда төмен деңгейдегі мақсаттарды біріктіретін, жоғары тәртіптегі мақсаттарды құрастыру жолымен жойылуы мүмкін. Қазіргі маркетингтік концепцияға негізделетін кәсіпкерлікке әрқашанда мақсаттардың көптілігі тән. Ол ең алдымен, мақсатты үрдістің баламалалығы бойынша танылады. Онда мақсаттардың көбісінің ішінен тиімділік қағидаларына сәйкес келетін тек біреуі ғана таңдалынады. Мақсаттардың көптілігі оның көпэлементті құрамымен танылуы мүмкін. Кәсіпкерлік қызмет өз аясында үш тетікті байланыстырады: өндірістік, коммерциялық және қаржылық. Әдетте, кәсіпкерлік құрылымның қызметін бағалау кезінде кез-келген шаруашылық субъект қызметінің басты мақсатынан - кәсіпорынның ұзақмерзімді (стратегиялық) тұрақтылығын қамтамасыз етуден шығатын критерийлер ескеріледі, олар: - оның бәсекеқабілеттілігі (Б), - пайдалылығы (П) және - қаржылық тұрақтылығы (Қ). Оны үш өлшемді координат жүйесі арқылы сипаттауға болады: жүктеу/скачать 2,14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|