Қазақстан Республикасының зейнетақы нарығының құрылымы
жүктеу/скачать 73,48 Kb.
|
1.2 құрлымы
|
1.2 Қазақстан Республикасының зейнетақы нарығының құрылымы Зейнетақы нарығы- бұл зейнетақы активтерін жинақтап, сақтап және оларды орналастыру, басқарумен байланысты байланысты экономикаалық қатынастар жиынтығы болып саналады. Соңғы кездері Қазақстанның барлық топтары зейнетақы жүйесі мәселесін талқылауға кірісті. Зейнетақы мәселесі қоғамдағы әрбір адамға қатысты болып табылады. Әркім зейнеткерлікке шыққаннан кейін тұрақты жайлы өмір сүруді қалайды және жалақысының бір бөлігін әртүрлі қорларға салған кезде инвестиция құнды сақтай алады сонымен бірге инфляциядан туындаған валютаның құнсыздануын болдырмайды. Қазақстанның қазіргі зейнетақы жүйесі көптеген құрамдас бөліктерден тұрады. 1998 жылы Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдері арасында зейнетақы жүйесін реформалаған бірінші мемлекет Қазақстан Республикасы болды. Еліміз тәуелсіздік алған сәттен бастап зейнетақы реформасына дейін Қазақстанда Кеңес Одағынан мұраға қалған ортақ зейнетақы жүйесі қолданылды. Мұндай жүйенің басты қағидасы – ұрпақтар арасындағы ынтымақтастық, яғни еңбек адамдары зейнеткерлерді қамтамасыз етеді. Алайда Одақ ыдырағаннан кейін жаңа мемлекеттің экономикалық жағдайына байланысты зейнетақы жүйесінің жалпы үлгісінің көрсеткіштері нашарлады. Ол кезде елде тұрмысқа қажетті алғашқы өнімдер жетіспейтін, кәсіпорындар мен өндірістердің көпшілігі жабылып, халық айлап жалақы алмаған, жұмыссыздардың саны күннен-күнге көбейіп кеткен. 1992 жылы елімізді гиперинфляция шарпыды, оның көлемі Қазақстан Республикасының Статистика институтының мәліметі бойынша 2960,8% құрады. Ол инфляция көлемі 60,3% болған 1995 жылға дейін ғана локализацияланды. Бұдан басқа, бұрынғы КСРО республикаларының көпшілігінде, оның ішінде Қазақстанда да зейнеткерлер санының ұлғаюы жағдайында бала туудың төмендеуі байқалды. Бұл құбылыстың салдары бүгінде сезілуде және болашақта демографиялық зардаптардың бірінші толқынында және қазіргі жастардың ата-аналарының ұрпағындағы бала туудың күрт төмендеуімен бірге тағы бір құлдырауда сезіледі. Дегенмен, қазіргі бала туу көрсеткіштерін сақтай отырып, төмендеу байқалмауы мүмкін. Бұл себептер қолданыстағы зейнетақы жүйесінің декоммунизациясына әкелді: ұрпақтар арасындағы ынтымақтастыққа негізделген әлеуметтік қамсыздандыруды тарату жүйесінен жинақтаушы зейнетақы жүйесіне біртіндеп көшу. 2018 жылы Қазақстан Республикасы жинақтаушы зейнетақы жүйесінің құрылғанына 20 жыл толады. мерейтой атап өтілді, яғни жүйені қалыптастыру жолының жартысы өтті. Жалпы тұжырымдамаға сәйкес, кем дегенде бір ұрпақ жүйеге қосылғанға дейін жүйенің толық циклі 40 жыл болуы керек. Заманауи жағдайларда зейнетақы төлемдерінің қаржылық көздерін әртараптандыру принципі (жүйеде зейнетақы төлемдерінің бірнеше көздері болған жағдайда) Қазақстанның зейнетақы жүйесінің қаржылық тұрақтылығын сақтауға және зейнетақы кірісінің жоғары деңгейін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Қолданыстағы зейнетақы жүйесі кемшіліктері болғанына қарамастан республикада зейнетақы жинақтайтын қорларды, зейнетақы активтерін инвестициялық тұрғыдан басқаратын компанияларды, кастодиан-банктерін, бағалы қағаздар бойынша брокерлік компанияларды, екінші деңгейлі депозиттік банктерді, қор биржасын, орталық депозитарийді, мемлекеттік реттеуші органдарды қамтитын қатысушыларының айтарлықтай үйлесімді институционалдық құрлымы құрылды. Қазіргі зейнетақы жүйесінің кемшіліктеріне қарамастан, зейнетақы жинақ қорлары өз қатысушыларының, соның ішінде инвестициялар тұрғысынан зейнетақы активтерін басқаратын компаниялардың, депозитарлық банктердің, бағалы қағаздар жөніндегі брокерлік компаниялардың, екінші деңгейдегі депозитарлық банктердің, қор нарығының өте тығыз корпоративтік құрылымы болып табылады. Орталық депозитарий, мемлекеттік реттеуші органдар құрылды. Қазақстан Республикасының зейнетақы нарығының құрлымына мыналар жатады: сурет. ҚР зейнетақы нарығының институционалдық құрылымы. Ескерту- мәліметтер Оқу құралы/«Қаржы нарығы» С.Т. Зиядин, Л.Қ. Мұқанов, Экономика баспасы, Алматы – 2012, 130 бетінен алынды. Жаңа жинақтаушы зейнетақы жүйесі 1998 жылдың қаңтарынан бастап қолданысқа енгізілгеніне қарамастан, тек ақпан айында ғана зейнетақы жүйесінің барлық буындарын басқару (басқарушы) толық құрылып, айқындалды. 2004 жылдың 1 қаңтарына қарай зейнетақы жарналарын және зейнетақымен қамсыздандыруды ұлғайту жөніндегі қызметке лицензияны мемлекеттік жинақтаушы зейнетақы қоры (МЖЗҚ) және 15 мемлекеттік емес жинақтаушы зейнетақы қорлары (МЕЖЗҚ) алды. Мемлекеттік емес зейнетақы қорларының бірі корпоративтік болды. «Акционерлік қоғамдар туралы жаңа заңға сәйкес, барлық зейнетақы қорлары жұмыс орнына және алушының мекен-жайына қарамастан салымшылардан зейнетақы жарналарын қабылдай алады, яғни АҚ-ның ашық және корпоративтік жинақтаушы зейнетақы қорлары бөлінбейтін болды. жүктеу/скачать 73,48 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|