Соғыстан кейінгі кезеңдегі Қазақстан

Халық шаруашылығын бейбіт жағдайға қайта құру және оның соғыстан кейінгі дамуы ішкі тәртіптің ерекше қиындықтарымен ұштасқан. Елдің байлығының үштен бір бөлігі жойылды: 1710 қала, 70 мыңнан астам ауыл мен ауылдар, көптеген зауыттар, фабрикалар, шахталар, мыңдаған шақырым темір жолдар және т.б. қираған. Жұмыс күші, техника, тұрғын үй, азық-түлік жетіспеді. Соғыс қираған халық шаруашылығын қалпына келтіру кеңес халқының барлық күштерін жұмылдыруды талап етті. Бүкіл ел үшін ортақ халық шаруашылығын қалпына келтіру және одан әрі көтеру міндетін орындауда Қазақстан ерекше орын алды. Қазақстан аумағында эвакуацияланған зауыттар мен фабрикалар орналастырылғандықтан, жаңа кәсіпорындар салынып, жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар кеңейтілді, соғыс жылдарында Қазақстан өнеркәсібі соғысқа дейінгі деңгейден едәуір асып түсті.

Бірақ соғыстың салдары Қазақстан экономикасы үшін де ауыр болды. Өнеркәсіп өнімдерінің көптеген түрлерінің, әсіресе кең тұтынылатын заттардың өндірісі қысқарды. Еңбек ресурстарының проблемасы қатты шиеленісіп кетті. Зауыттарда, фабрикаларда және ауыл шаруашылығында жұмыс қолы жетпеген. Бұл бірқатар себептерге байланысты. Соғыс кезінде Қазақстанға көшірілген мамандардың көпшілігі туған орындарына оралды. Көптеген қазақстандықтар майданға аттанып, соғыстан оралмады. Жұмысшылар зауыттары мен фабрикаларының кәсіби біліктілігі жоғары емес. Жұмыс күшінің жетіспеушілігін жою және жұмыс класының қатарын толықтыру үшін республикада барлық жерде еңбек резервтерінің мектептері мен училищелері құрыла бастады. Ауыл шаруашылығының материалдық-техникалық базасы толығымен жыртылды. Ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігі мен мал шаруашылығының өнімділігі едәуір төмендеді.

Жұмысшыларды даярлау және қайта даярлау жүргізілді, жұмыс күшін қайта бөлу жүргізілді. Мәжбүрлі шара-соғыс жылдарында қолданылған өнеркәсіп пен құрылыста жұмыс істеу үшін азаматтарды еңбекке жұмылдыру ұйымдасқан жиынтықпен ауыстырылды. 1945 ж.КСРО Қарулы Күштерінің едәуір бөлігін демобилизациялау есебінен Қазақстанға запасқа шығарылған 104 мың солдаттар мен офицерлер, ал 1947 ж. 1 қаңтарына – 188,2 мың адам келді. Өнеркәсіп қалпына келтірілді 8 – сағаттық жұмыс күні, жұмыс күшін жаппай, үстеме жұмыс және жұмыс демалыс күндері. Жұмысшылар мен қызметшілерге берілді ақылы еңбек демалысы.

Төтенше әскери жағдай жойылды, Мемлекеттік Қорғаныс комитеті таратылды және халық шаруашылығын басқарудың барлық функциялары КСРО Халық Комиссарларының кеңесіне қайта шоғырланды.

Қазақстанның еңбекшілері барлық қиындықтарды жеңіп, 1946 жылы көшуді аяқтады халық шаруашылығын бейбіт рельстерге көшіру.