Қазақстанның қазіргі дамуының басымдықтары аясындағы прагматизм философиясы
жүктеу/скачать 17,33 Kb.
|
фил 12
|
“Қазақстанның қазіргі дамуының басымдықтары аясындағы прагматизм философиясы” Елбасы өзінің Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру атты мақаласында XXI ғасырдағы ұлттық сананыңөзгеруі бүгінгі қоғам дамуының басты талабы екенін көрсете отырып, оны экономикалық, саяси,рухани дамудың өзегіне, қозғаушы күшіне айналдырудың маңыздылығын атап өткен. Заман талабына сай біртұтас ұлт болу үшін Елбасы рухани жаңғырудың әдістемелік ұстанымдары мен қағидаларын, дүниетанымдық бағыттары мен құндылықтарын саралай отырып, өз көзқарасыноқырман назарына ұсынған.Елбасы бүгінгі радикалды идеологиялар ғасыры келмеске кетті. Енді айқын, түсінікті және болашаққа жіті көз тіккен бағдарлар керек. Адамның да, тұтас ұлттың да нақты мақсатқа жетуін көздейтін осындай бағдарлар ғана дамудың көгіне темірқазық бола алады. Ең бастысы, олар елдің мүмкіндіктері мен шама-шарқын мұқият ескеруге тиіс. Яғни, реализм мен прагматизм ғана таяуон жылдықтың ұраны болуға жарайды деген ойды алға тартады. Сонымен, прагматизм идеологиясы- қазақ қоғамының басты қозғаушы күштерінің бірі, дүниетанымымыздың негізі, іс-қимылымыз бен ұстанымдарымыздың, құндылықтарымыздың темірқазығы. Қысқаша айтқанда, рухани жаңғырудың бағыттарын айқындайтын өмір сүру философиясы. Ол бәсекелікке қабілеттіліктіңде, білім сапасы мен салтанат құруын да, жаңа сана үлгісін де, өмір салтымыз бен адами қатынастарымызды, санамыздың ашықтығы мен өзгеру бағытымызды айқындайтын парадигмаға айналмақшы. Жалпы түсінікті болу үшін, прагматизм ұғымына сәл тоқталсақ. Прагматизм Прагматизм термині - іс, іс-әрекет дегенді білдіреді. Кейіннен, XIX ғасырда, ол америкалық философ Чарльз Пирстің атымен тығыз байланысты болды. Прагматизмді таза АҚШ-тық философия деп түсінуге болады, ол күні бүгінге дейін АҚШ қоғамында ерекше ықпалға ие. Прагматизмнің басты қағидалары:ақиқатты тиімділік тұрғысынан мойындау, нақты тәжірибе бәрінен де маңызды, адам мақсат үшін өмір сүреді, адам бірдеңеге қол жеткізу үшін салыстырмалы білім де жеткілікті, ақиқаттың өлшемі практика, іс-әрекетте жетістікке жету үшін күмәнді еңсеріп, сенімге ие болу, адам ақиқаттан бұрын сенімге ұмтылу керек деген сияқты қағидаларды ұсынады.АҚШ қоғамының табысты өмір салты негізінде өнімді, тиімді қозғалыс идеясы жатыр. Мұндай философияның өзгерістер кезеңінде дүниеге келетінін өмірдің өзі дәлелдеді. Өмірдің әрбір сәтіне сәйкес келу, өмір сүре білу үшін өзгере білу және соған сәйкес әрекет ету, оны ұлттың жиған тәжірибесімен ұштастыру практикалық философияның өзегі десек те болады. Елбасының прагматизм философиясына назар аударып отырғандығының басты себебі де осында болса керек. Мақалада, ұлттың рухани жаңғыруының күре тамыры прагматизм ұстанымдарының ұлт санасына сіңуімен тікелей байланысты екенін, ол үшін қанымызға сіңген, менталь –дық болмысымыздың сипатына айналған кейбір дағдылардан арылу қажеттігі туралы ой айтылады. Солардың бірі - ысырапшылдық, даңғойлық, астамшылдық. Әу баста, бұл қасиеттен нарық құтқарады, ұлтты үнемшіл болуға, байлықтың құны мен қадір-қасиетін бағалауға үйретеді деген ой-пікірдің де болғаны белгілі. Нарық заманының ширек ғасырын артқа тастасақ та, әлі сол ысырапшылдыққа жол берудеміз. Үнемдеуді үйрене алмай келеміз. Ысырапшылдық - жеке тұлға, ұжым, әлеуметтік топ, тіпті мемлекет деңгейінде көрініп отырғаны мәлім. Прагматизм философиялық ағым ретінде Прагматизм философиялық ағым ретінде XIX-XX ғ.ғ. шектерінде пайда болды. Ғылым, техника жəне өндірістің қарқынды дамуы материалистік философияның тұғырын бекіте түсіп, абсолюттік идеализмнің негіздеріне ақау салды. Прагматистік бағытты қалаушылар идеализм мен материализмнен бөлектенген жаңа философияны ұстанатынын жария етті. Прагматизмдегі басты ұғым- «тəжірибе», «іс»(грекше «прагма»), осыдан олар болмыс танудың негізі жеке адамның іс-тəжірибесінде деп біледі де объектив білімдерді мойындаудан бас тартады. Олардың пікірінше, адамның практикалық іс-əрекетінің нəтижесінде алынған, ол үшін құндылықты болған білімдер ғана шынайы сипатта болуы мүмкін.Барлық құқықтар қорғалған. Прагматизмнің аса көрнекті өкілі- американдық ғалым-Дж.Дьюи. Оның шығармашылығымен жүзеге келген прагматикалық педагогика көптеген елдердің, əсіресе АҚШ-тың мектептік білім жүйесінің қалыпқа түсіп, өркендеуіне зор ықпал жасады, əлі де ықпал жасауда. Өзінің көптеген педагогикалық еңбектерінде Дж.Дьюи ескі, схоластикалық мектепті сынай отырып, оқу мен тəрбиеге орай аса маңызды болған бірқатар принциптерді алға тартты. Олардың ішіндегі бала белсенділігін дамыту, бала оқуының ықпалды мотиві- қызығуға дем беру принциптерінің орындалуын білім игертудегі басты міндет деп есептеді. Прагматизмнің тірек ұғымы «тəжірибеге» сүйене отырып, Дж.Дьюи оқу процесінің негізі баланың жекеленген іс-əрекеттік тəжірибесінде болатынын уағыздады. Оның ойынша, оқу-білім мақсаты балаға тумадан берілген инстинкттер мен қабілеттердің өзіндік көрінуіне ықпал жасау. Дж.Дьюи жəне оның ізбасарлары (Т.Брамельд, А.Маслоу, Э.Келли жəне т.б.) инабаттылық тəрбиесі мəселелерін де осы жекеленген тəжірибе тұрғысынан қарастыруды дəріптейді. Адам өз əрекет-қылығын басқаруда алдын ала жоспарланған принциптер мен ережелерге тəуелді болмай, нақты жағдай мен көзделген мақсатқа орай белгілі əрекетке кірісуі қажет екендігін мақұлдайды. Жеке табысқа жету жолында жəрдем бергеннің бəрін прагматистер ізгілік нышаны ретінде таниды.Барлық құқықтар қорғалған. Прагматизмнің маңызды философтары: Философия, прагматизмнің дамуына немесе философияның әсеріне негізделген: • Уильям Джеймс (1842-1910 жж.): Бастапқыда прагматизм терминін қолданды. Сонымен қатар қазіргі заманғы психологияның әкесі де қарастырылды. • CS (Чарльз Сандерс) Peirce (1839-1914): Прагматизм терминін құрастырды; компьютерді құру кезінде философиялық салымдар қабылданған логист. • Джордж Г. Мид (1863-1931 жж.): Әлеуметтік психологияның негізін қалаушылардың бірі. • Джон Дьюэй (1859 - 1952): Прагматизммен байланысты болатын Рационалды эмпиризм философиясын дамытты. • В.В. Куин (1908-2000): Гарвард профессоры, бұрынғы прагматизм алдындағы қарызы бар аналитикалық философияны қорғаған. Уильям Джеймс прагматизм бойынша ойы: Уильям Джеймс - прагматизмнің ең танымал философы және прагматизмнің өзі танымал болған ғалым. Джеймс үшін прагматизм құндылық пен моральге қатысты болды: Философияның мақсаты бізге құндылықтарды және неге екенін түсіну болды. Джеймс идеялар мен нанымдардың бізге жұмыс істеген кезде ғана құнды екенін айтады. Джеймс прагматизм туралы жазған: «Біздің идеяларымыз шындыққа айналады, өйткені олар тәжірибеіміздің басқа бөліктерімен қанағаттанарлық қарым-қатынас орнатуға көмектеседі». Джон Дьюидің прагматизм туралы ойы: Философияда ол инструментализм деп атады, Джон Дьюэй Пирстің және Джеймсдің прагматизм философиясын біріктіруге тырысты. Осылайша, инструментализм логикалық тұжырымдамалар, сондай-ақ этикалық талдау болды. Инструментализм Дьюидің идеяларын негіздеу және зерттеу жүргізілетін жағдайлар туралы сипаттайды. Бір жағынан, ол логикалық шектеулермен басқарылуы керек; екінші жағынан, ол тауар шығаруға және құнды қанағаттандыруға бағытталған. Қорытындылай келгенде,біз прагматизм туралы көп айтамыз және бұл мемлекетіміздің экономикалық табысы үшін өте маңызды мәселе. Шынымен де қарапайым шындық. Бұл әрбір адамға белгілі. Егер сен ақылмен емес, эмоцияға бағынсаң, өмір баспалдағыңды жоспарламай, орындалмас арман және үмітпен өмір сүрсең – жетістік болмайды. Президентіміз Н.Ә.Назарбаев бұл туралы өзінің мақаласында жақсы түсіндіреді. «Прагматизм – өзіңнің ұлттық және жеке байлығыңды нақты білу, оны үнемді пайдаланып, соған сәйкес болашағыңды жоспарлай алу, ысырапшылдық пен астамшылыққа, даңғойлық пен кердеңдікке жол бермеу деген сөз. Қазіргі қоғамда шынайы мәдениеттің белгісі – орынсыз сән-салтанат емес. Керісінше, ұстамдылық, қанағатшылдық пен қарапайымдылық, үнемшілдік пен орынды пайдалану көргенділікті көрсетеді», - деді Нұрсұлтан Назарбаев атамыз. Президенттің пікірінше, нақты мақсатқа жетуге, білім алуға, саламатты өмір салтын ұстануға, кәсіби тұрғыдан жетілуге басымдық бере отырып, осы жолда әр нәрсені ұтымды пайдалану – мінез-құлықтың прагматизмі. Өкінішке қарай, бізде кез-келген адам өзін прагматик деп атай алмайды. http://emirsaba.org жүктеу/скачать 17,33 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|