Дәріс 3. Объектіге бағытталған бағдарламалаудың теориялық негіздері Жоспар:
Программалау тілдерінің негіздері
Delphi ортасы
Компоненттер палитрасы
Айнымалылардың типтері
Консольдық қосымша
Процедуралық Процедуралық емес Программалау тілдері Төменгі деңгейлі (машинаға тәуелді) Ассемблер
Жоғары деңгейлі (машинаға тәуелсіз) Фортран, Бейсик, Паскаль, Си
Объектіге-бағытталған СИ++, Visual, Basic, Delphi, Java
Декларативті Логикалық Функционалды Пролог
Лисп
Объектілер инспекторы терезесі Объектілер тармағының терезесі Программа коды терезесі Форма терезесі Негізгі терезе
Негізгі терезе мен компоненттер жинағы
Бұл терезеде Delphi-дiң негiзгi меню жүйесi, пиктограммалық командалық батырмалары мен компоненттер палитрасы орналасады.
Компоненттер жинағы - Delphi-дiң негiзгi байлығы болып табылады. Ол негiзгi терeзенiң оң жағында орналасып, қажеттi компонентті тез табуға арналған белгiлерден тұрады (3-сурет). Delphi ортасының 19 парақшасы және олардың құрамына 200-дей компоненттер кiредi.
2-сурет. Негiзгi терезенiң көрiнiсi
3-сурет. Компоненттер жинағының терезесi
Компонеттер палитрасы
Компонеттер палитрасы – бас мәзірдің астында, негізгі терезенің оң
бөлігінде орналасқан, ол формада құрылатын көптеген
компоненттерден тұрады.
Компоненттер палитрасына келесілер кіреді:
Standard — Стандартты;
Additional - Қосымша;
Win32 — Windows интерфейсінің 32-разряды;
System — функциялық жүйеге кіру мүмкіндік;
Data Access — Берілгендер қорындағы информациямен жұмыс;
DataControl — Берілгендерді элементтермен басқаруды құру;
dbExpress - SQL-серверіне кіру мүмкіндігі;
DataSnap - Көп салалы берілгендер қорындағы қосымшаны құру;
BDE — BDE арқылы берілгендерге кіру мүмкіндігі;
ADO — ActivX берілгендер объектісін қолданып берілгендер қорына байланыс жасау;
және т.б.
Standart компонеттер палитрасы
Frame . Формадан бөлек компоненттер палитрасында орналаса алады, ең алғаш Delphi 5 версиясына енгізілген.
MainMenu - бұл компонент формаға негізгі меню құру үшін қолданылады. Басты қасиеті Items арқылы менюге керекті сөздер жазылады. Я болмаса MainMenu компоненттінің үстінен 2 рет шерту арқылы жазуға болады. ShortCut қасиеті клавиатурадан басқаруға мүмкіндік береді.
PopupMenu – көмекші немесе жергілікті меню. Бұл меню тышқанның оң жақ батырмасын шерткеннен кейін жеке терезеде шығады.
Label – белгі ретінде немесе оқуға арналған ақпаратты шығару аймағы ретінде қолданылатын батырма. Caption қасиеті арқылы жаңа атты енгіземіз. Кейбір жағдайларда белгінің атын бос қалдырамыз. Бұл компонетті нәтижені экранға шығару үшін де қолдансақ болады.
Edit – енгізу өрісі. Бұл компоненттің тақырыбы жоқ, өрістің мазмұны ретінде Text қасиеті бар. Мәліметтерді енгізу үшін Text қасиетінің мәні тек тазаланады, яғни бос қалдырамыз. Сондай-ақ, бұл компонент есептеу процесіне қажетті аргументті енгізу және нәтижені шығару үшін пайдаланылады.
Memo – көп жолдық мәтіндік редактор. Егер пайдаланушыға үлкен көлемді ақпаратты, яғни, бірнеше жолдан тұратын мәтінді енгізу қажет болса, онда Memo компонентін пайдаланған ыңғайлы.
Button – стандартты батырма, бұл батырма көбінесе қандай да бір іс-әрекетті орындауда қолданылады. Батырманың атын өзгерту үшін Caption қасиетінің мәні Button1 сөзін өшіріп, батырмаға жаңа атын енгіземіз. Бұл компонент ең көп қолданылатын компоненттер қатарына жатады. Caption басты қасиеті болып табылады. Басты оқиғасы болып OnClick болып табылады. Осы оқиғаға батырманы басқан кездегі орындалатын операторлар жазылады.
CheckBox – тәуелсіз ауыстырғыш. Жұмыс істеуші программада осы компонентті шерткенде Checked логикалық қасиетін өзгертеді.
RadioButton - тәуелді ауыстырғыш.Топқа тағы да бір осындай компонентпен жұмыс атқарады. Алдыңғы таңдалған компонентті ауыстырады.
ListBox – таңдау тізімі. Қойылған нұсқалардың тізімін құрайды және ағымдағы таңдауларды тексеруге мүмкіндік береді.
ComboBox компоненті - ListBox және Edit компоненттерінің функциясын біріктіреді. Пайдаланушы тексті енгізуге және тізімнен таңдап алуына болады.
ScrollBar – басқару сызығы. Windows - терезе бүйірінен айналдырғандағы сызықты біле отыра, көлденең немесе тігінен сызықтарды көрсетеді.
GroupBox – элементтер тобы. Бұл компонент бірнеше компонеттердің мағынасы бойынша байланысқан топтар үшін қолданады.
RadioGroup – тәуелді ауыстырғыштардың тобы. Бірнеше байланысқан тәуелді ауыстырғыштарға қызмет көрсету үшін арнайы қасиеттерді құрайды.
Panel компоненті - бұл компонент кең ауқымда қолданылады. Бұл компонент бір-бірімен байланысты бірнеше компоненттерді біріктіріп, бір жерде орналастыруға ыңғайлы. Panel компонентіндегі жазуды Caption қасиеті арқылы өзгертуге болады. Bevellnner, BevelOuter, bevelWidth, BorderStyle,BorderWidth қасиеттері арқылы компоненттің жиектерін көркемдеуге болады.
Additional компонеттер палитрасы
BitBtn – жазулармен және пиктограммасымен командалық батырма.
SpeedButton – (жылдам батырма) бетіне сурет орналасқан батырманы сипаттайтын компонент. Батырма бетіне сурет орналастыру үшін Glyph(Белгі) қасиеті қолданылады. Бұл «.bmp» форматындағы суретті таңдауға мүмкіндік беретін редакторды шақырады.
MaskEdit – арнайы текстік редактор. Енгізілген тексті сүзгіден өткізу мүмкіндігі бар.
StringGrid – жолдар кестесі. Бұл компонент кестелік түрде текстік ақпараттарды көрсету үшін керемет мүмкіндіктерге ие.
DrawGrid - өзінді кесте. StringGrid ұящығының компонентінен айырмашылығы өзіндік ақпаратты құрай алады, соның ішінде суреттерді де.
Image - сурет. Бұл компонент суреттердің бейнесі үшін арналғансоның ішінде пиктограммалар және метафайлдар.
Shape - дөңгелек, квадрат және т.с.с қарапайым графикалық объектілер. Объектінің түрі Shape қасиетінде көрсетіледі.
Scroll Box – айналдыру облысы
CheckListBox – жалаушалар тізімі
StaticText - статикалық мәтін. Стандартты Label компонентінен айырмашылығы өзінің жеке Windows терезесінің болуымен сипатталады. Ол мәтінге қоршау жүргізуге мүмкіндік береді.
Color Box – түс таңдаудың аралас тізімі
Win32 компонеттер палитрасы
TreeView – таңдау ағашы. Каталогтардың және иерархиялық қатынастармен байланысқан басқа элементтердің структурасын көру қолданылады.
ImageList – суреттер жиынтығы. Бір өлшемді бірнеше суреттер үшін қойма болып табылады.
RichEdit – пішімделген текстің көпжолдық редакторы.
TrackBar - регулятор. Программаларда кейбір өлшемдердің мәндерін басқару үшін қолданады. Мысалы, мулльтимедиялық программаларда соның көмегі арқылы қатты дыбысты өзгертуге қолайлы.
Page Control- закладкаларымен панельдер жиынтығы. Әрбір панель өзінің интерфейстік элементтер жиынтығын құрай алады.
Animate - мультипликатор. Жай анимацияны енгізуге мүмкіндік береді.
DELPHI 7 программалау тілі
Объектілер қасиетін Редакторлеу терезесі (Object Inspector) —
объектілердің
қасиет мәндерін өзгертуге
арналған терезе.
Кодты редакторлеу терезесінде программа мәтіні теріледі.
Жаңа жобамен жұмыс жасау
алдында кодты редакторлеу
терезесі программаның
құрастырылған Delphi
шаблонынан тұрады.