-2004жж.Үндістан мен Пәкістан

1939 жылы қыркүйекте Үндістан 2-ші дүние жүзілік соғысқа тартылды. Соғыс халыққа орасан зор ауыртпалық түсірді. Кейбір аймақтарды аштық жариялады соғыстың аяғында Үндістан мен ағылшын имперализмі арасында экономикалық және саяси қайшылық күрт шиленісті. 1946 ж. басында армияда флот пен авиацияда ағылшындарға қарсы толқулар болып өтті. Ағылшын үкіметі 1946 ж. көктемде Үндістанға доминон статусын беруге мәжбүр болды. 1947 жылы 15 тамызда Үндістан жерінде тәуелсіз жаңа 2 мемлекет Үндістан мен Пакистан доминондары құрылды.

Ү.Ұ.К-ң жетекшісі Дж Неру тәуелсіз Үндістан үкіметінің премьер министрі болып тағайындалды.

Тәуелсіздікке жеткеннен кейінгі алғашқы жылдары Үнді үкіметі елдің бөлінуінен туған экономикалық қиыншылықтардан арылуға бағытталған шараларды жүзеге асыра бастады. Бірте- бірте өзіндік өндіру базасы жасалды, транспорттық жұмыс қайта құрылды. Жаңа жерлерді игеру үшін трактор шығарыла бастады. 1947- 1949 жылдары әкімшілік аппаратын үндістандыру негізінен аяқталды,

Шаруалар мен жұмысша тобының күресі нәтижесінде бірқатар провинцияларда үкімет демократиялық реформалар жүргізуге даярлық жасады. 1948 жылдан бастап жер реформасының жобасы белгілене бастады. Сол жылы жалақыны тұрақтандыру, әлеуметтік қамсыздандыру т.б. жаңа заңдар қабылданды. 1949 жылы 26 қарашада жаңа конституция қабылданды, конститутция бойынша Үндістан республикасы жарияланды. 1952-53 жылдардан бастап штаттардың үкіметтері аграрлық реформа туралы заң шығару жиналыстарында заңдарды іске асыруға кірісті. Бұл заңдарға сәйкес помещиктер жерінің негізгі бөлігі сатып алынды. Жер арендасы туралы заңдар помещиктердің аренда товарларды қанауын тежеді.

1945,1956 жылдардағы үкімет декларацияға сәйкес, ауыр және энергетикалық өнеркәсіптердің негізгі салалары негізінен мемлекеттік сектор құрылды. Сонымен қатар мемлекет және меншік кәсіпкерлерге финанс көмегін көрсетті. Елде экономикалық дамытудың бес жылдың жоспары қабылданды, жоспарда секторды дамытып Үдістанды индистрияландырудың мақсаты көзделді.

Коммунистердің және оларды қолдайтын топтардың ықпалы күшейді. Парламент пен штаттардың заң шығару жиналыстарының алғашқы жалпыға бірдей сайлауларына /1951 жылдың соңы, 1952 жылдың басы/ мандат саны жөнінен ҮКП ҰҮК дан кейін екінші орынға , екінші жалпы сайлауларда алғашқыдан екі есе көп дауыс берді.

Халықаралық қатынас саласында Перу үкіметі әскери- саяси блоктарға қосылмақ саясатын жүргізді. Кеңес одағымен және басқа да елдермен достық экономикалық және саяси ынтымақтастық орнатты. Азия мен Африкадағы отарлау және жаңа отарлау саясатына батыл қарсы мықты Үндістан үш сферада ядралық қаруды сынауға тыйым салу туралы Москва шартына қол қойды.

1961 ж. Үндістан әскерлері. Гоаны, Даман мен Диуды португал отаршыл дарынан азат етті. Сол жылы Пондимери, Каринал, Лизон, Маэ француз отарлық үстемдігінен басталды. Бұрынғы отарлық кезеңде шешілмей қалған мәселелердің салдарынан 1965 жылы күзде Үндістан мен Пакистан арасында жанжал шықты да қарулы соқтығысқа ұласты. Бұл Үндістанның экономикалық және саяси жағдайын қиындатты. Кеңес үкіметінің бастамасының нәтижесінде Талекент декларациясына қол қойылды. Бұл декларация Үндістан мен Пакистан арасындағы даулы мәселелерді реттеуге негіз жасап берді.

1966 жылы қаңтарда премьер – министр А.Б. Шастри / үкіметті 1964 жылдан басқарды./ қайтыс болғаннна кейін, Дж Керу қызы Индира Ганди примьер- министр болды.

И.Ганди үкіметі халықаралық салада Азия мен Африка елдерінің мемлекеттік сверинеттік импералиятік агрессияда қорғау жолына түсті. Үкімет АҚШ- тың Вьетнамдағы агрессиясын /1964 ж. басталған/ Изральдің араб елдеріне қарсы агрессиясын және оның 1967 ж. араб жерлерін басып алуын талай рет айыптады.

1967- 1969 жылдары Үндістанның экономикалық белсенділігі

жанданып, қалада, әсіресе ауылды жерлерде капиталистік қатыныс нығайды, сонымен қатар жаппай қозғалыс өрістеді, ауылдық жерлерде шаруалар мен бытыраңқы ірі жер иелерінің бос жатқан жерлерін өз бетімен ала бастады, қалаларда тоқымашылар, теміржолшылар ереуілге шықты, жоспар әсіресе студенттер жалпы демократиялық талап қойды. Осындай жағдай да Индира Ганди үкіметі Монголия қызметіне мемлекеттік бақылауды күшейтуге бағытталған. Заңдар қабылдады, сыртқы сауда да мемлекеттік сектор едәуір ұлғайды мемлекеттік секторға қарайтын өнеркәсіп, салаларына және ұсақ кәсіпкерлерге финанс көмегі көп көрсетіледі.

Бұл саясатты ҮКП, басқа кейбір партиялар қолдады. 9 тамызда Үнді үкіметі кеңес үкіметімен бейбітшілік, достық ынтымақтастықтық туралы шарт жасаты.

Үндістан Пакистандағы азаттық қозғалысынан тілектістік білдіргені үшін 1971 ж. 3 желтоқсанда Пакистан авиациясы Үндістанға шабуыл жасады. Екі аптаға созылған соғыста Үндістан қарулы күштері бенгал партизан отрядтарымен бірге Шығыс Бенгалия жерін азат етті. Пакистан мен Үндістан арасында бітім жасалды.

1973- 76 жылдарда Үндістандағы прогресшіл және демократиялық күштері мен оңшыл реакция арасындағы күрес орши түсті. 1974 ж. әсіресе шетел импералиятері мен ішкі реакция

қолдаған оңшыл партиялар Ганди бастаған үкіметті құлатуға тырысты. Ол үшін түрлі ұйымдар құруға ұмытылды. Антикоммунистік насихатты күшейтті. Фашистік элементтер кейбір штаттарда террорлық ұйымдастырып реакцияшыл діни топтар жанжал шығарды.

Ал ҮКП ҰҮК ның солшыл күштері мен Индира Ганди үкіметінің прогрешіл шараларын қолдады, демократиялық топтардың бірлігін нығайтуға шақырды. Реакцияның қастандығына қарсы күресу үшін, елде төтенше жағдай жүргізілді.

Индира Ганди үкіметі 1975 жылы негізінен еңбекшілер халық бұқарасының жағдайын жақсартуға бағытталған кезек күтірмес прогресшіл әлеуметтік экономика шараларды жүзеге асыруға кірісті. Дегенмен 1977 жылы наурыз айындағы парламент сайлауында билеуші Үнді ұлттық конгресі партиясы оппозициядағы Джаната партиясынан жеңіліп, ҰҮК өкілі примьер- министр Индира Ганди биліктен кетті.

Оппозиция өкілі М.Десаль премьер министр болып тағайындалды. Үндістан блоктарға қосылмау, әлеуметтік системасы әр түрлі мемлекеттердің қатар өмір сүруі, бейбітшілікті, қауіпсіздікті өзара тиімді топаникалық қарым- қатынасты нығайту саясатын ұстап, отаршылдыққа, кәпілдік кемсітушілікке қарсы шығып отырды.

Күрделі франциялық күрес 1979 жылы партиясының қулауына әкелді. Депутаттардың бір қатары бұл партиядан шықты/ светская/

нәтижесінде Лон дал партиясы дүниеге келді.

1980 жылы Үндістанда сайлау өтті. Сайлауға 6 партия қатынасты ИНН/М/ ИНН/А/, Джаната партиясы, Лон дал, КПИ/Ш/

/ИНК/ нәтижесінде ИНК/И/ жеңіске ие болды. Халықтың палатадан ең көп орын алды, қалған дауыстар былай бқлінді. Джанта 31, Лон дал 41, Кпи- 11, КПИ /м/ 35.

1985 жылы қазанда Индира Ганди Синхистік террористердің қолынан қаза тапты, 1984 жылы желтоқсанда жалпы сайлау болды. Примьер- министер орнынан Раджив Ганди сайланды,/ Индира Гандидің тұңғыш ұлы/ Ол 1950 жылдар ИНК /И/ жұмысына активті түрде қатынасты. Коммунистік партия өкілдері азайды. КПИ /м/ өзінің антиконгрестік позициясынан айнымады, ал КПИ болса, ел арсындағы тыныштықты сақтау үшін ИНК жақтады. Р. Ганди іскер, жаңа пікір, көзқарасымен лидерлік образ жасады. Ол өз жұмысын конгрестің ұйымдасқан құрылымын реформалаудан бастады.

Р.Ганди үкіметі елде экономикалық модерилизация просесін жүргізді. Бұл шетел капиталы мен жеке меншік капиталымен байланысты болды. Бұл жолда Үндістанның басты әріптестері АҚШ, Жапония, ФРК.

ИНК- ның этникалық, діни, касталық қақтығыстарөзгермеді. Мәселен сол жылдың өзінде- ақ Пенджабеде террористер ұйымдары құрылды. Пакистанмен шекаралас аймақтарда Далиму мен Кашмирда мұсылмандар мен индустар арасын да қақтығыс басталды. Ұлттық конгрестің жергілікті ұйымдарында франциялық дау- жанжал қайта көтерілді. Оппозиция Р.Гандиға және оның үкіметіне коорупция және финанстық дұрыс жүргізілмеді деген айып таңты. Р.Ганди бұл жаланы мойындамады, бірақ қоғамдық пікір оған қарсы еді.

1987 жылы ИНИ/И/ құрамынан ВП Сингх бастаған топ бөлініп шығып, Джанат Лон дал партиясы бірігіп Данатта дел партиясын құрды.

Олар коррупциямен күресу, және материалдық жағынан төмен тұрғындарға қорғап болу туралы ұрандар айтты. Сол себебті олардың оппозициялық дәрежесі өсті. 1989 жылы сайлауда ИНК /И/ партиясы биліктен кетті, жеңіліске ұшырады. Үндістанның тарихында әлі бір саяси партиясы төменгі палатадан толық орын ала алмады, бір партиялық жүйе құрылмады.

Ұлттық фронт парламенттің төменгі палатасында 144 мандат алды. В.П. Синоканның басшылығымен ақшыл үкімет құрды. Ұлттық фронт бес партия блогынан тұрды: олар Джанта дал, ИНК/С/, Ассаш паришад, Дравада Телугу десам.

Жаңа үкімет кедейлердің тұрмыс жағдайын көтеруге, инфляцияның өсуін тоқтатуды, діни қақтығыстарды болдырмау шараларын қолданатындығын жариялады. Бірақ өкінішке орай бұл шаралар жасалмады. Өйткені жаңа үкімет әр партия өнімдерінен құралғандықтан әр түрлі көзқараста болды. Сондықтан бұл жоспар орындалмай қалды. Ал экономика салаларында ИНК/И/ жүргізген саясатынан басқа өзгеріс әкелген жоқ. 1991 жылы қайтадан кезексіз сайлау өтеді. В.П. Сикгном мен Шенхаран басшылығымен

Болған саясаттың экономикалық жағынан тұрақтандыра алмауынан қайта сайлау жүрді. Сайлау үндістанның 22-25 штататында өтті. Үндістан саяси билігінде негізгі партиялардың барлығының нақты бағдарламасы болмады. Сол себепті дағдарыс кезінде саяси- экономикалық және қоғамдық дағдарыс кезінде саяси- экономикалық және қоғамдық саяси өмірінде сайлауларда екі жақты көзқарас пайда болды. Р.Гандидің өмірі екінші және үшінші сайлаудың мерзімін ұзартты жаңа сайлауда ИНК/И/ нақты позиция алды, 541 орының 225 орынға ие болды. Енді билік Ақшылдар үкіметі қолына полисті примьер- минстр П.В. Нарсимко Рао үкіметі жүргізген экономикалық курсы нәтиже берді. Ол мемлекеттік меншікті, жеке меншікке беру, рупийді ұүндандыру, шетелдердің субсиданы шектеу және меншік жұмыс істемейтін компанияларды жұмысын тоқтату т.б. нақтылы шаралар жасады.

1992 және 1993 жылдар аралығында 5 жылдың жоспар стратегиясын жасады.

Биліктегі конгерстің тұрақсыздығы партия ішіндегі күрделі франциялық күрес БДП дәрежесінің өсуі, ИНН/И/ кнәлеушілердің

көбейуі т.б. мәселер 90 жылдардағы Үндістанның ішкі саясатының

сипаты болды.

Корупциямен күрес атты Бхаратия джата партиясының ұраны, премьер министр Нарасимо Рао қарсы болды. Оны 1999 жылы сайлау кезінде 10 млн рпий / долларға шаққанда 400 мың/ алғандығы жайында кнәлайды. БДП осы кезде дәрежесі өсе бастады. Бұл елде дәстүрлі және ұлттық мүдденің өсуін ғана емес сонымен қатар саяси партияда біраз өзгерістер болды. ИНН/И/ инсативасына қарсы шығып саясатты дінен бөліп алуға қарсы болады. М.Гандидің «политика без религии- грязь» атты ұранына сүйенді.

БДП басты лидері А.П. Ваджаш болды. 1996 жылы 11 сайлау үш саяси партия ішінен жаңа үкімет құру ОФ- ңа /объединоный фронт/ тапсырылды оның басшысы Деве Годда болды. БДП биліктен алынды.

1998 жылы қайта сайлау болады. Бұл сайлауда жеңісті БДП алды. 1998 жылы 19 наурызда Р.Н. Нарянан жаңа премьер министр Атал Бихари Вадтамнан ант алады. 2000 жылы 26 қаңтарда Үндістан тәуелсіздік алғанына 50 жыл толуын атап өтті.