Бағдарламасы. 1 тарау. Жалпы ережелер
жүктеу/скачать 2,62 Mb. Pdf көрінісі
|
umkd-4
|
Дәріс мәтіні. Тарих философиясы - («тарих философиясы» ұғымын Франсуэ Вольтер (1694-1778) енгізді, нақты түрде антикалық кезеңге жатады)- тарихты бағалау мен талдау философиясы, яғни көп жағдайда тарихи зерттеулер мен тарихты түсіндіру нәтижелері.[1] Вольтер адамзат тарихын философиялық жолмен сараптауда алғашқы із салғандардың қатарына жатады. Біріншіден, тарихшылар көсемдердің жасаған істерінен гөрі, халықтардың өміріне көбірек көңіл бөлулері керек. Екіншіден, тарихшылар белгілі халықтың рухани мәдениетінің мазмұнын мұқият зерттеуі қажет (оған ол мораль, өнер, философия, құқтық және саяси көзқарастар, ғылыми деректер, әдебиет пен мифологияны жатқызады) жалғыз ғана халықтың діни сенімін қарастыру жеткіліксіз. Үшіншіден, адамзаттың дүниені игеру жолындағы жасаған материалдық мәдениет те мұқият зерттелуі керек. Төртіншіден, христиан елдерінің тарихы - ол бүкіл адамзат тарихымен тең емес. Сондықтан басқа халықтардың да тарихын зерттеп, оларды бүкіл адамзаттықтарихқа енгізу қажет. Вольтер қоғам дамуының, өзгеруінің қайнар көзін адамдардың ой-өрісінен, пікірлерінен көреді. «Адамдардың пікірлері дүниені басқарады», - дейді ол. Бірақ ол пікірді халықтың көпшілігі қолдауы керек. Олай болса, мемлекетті басқарып отырған саясаткерлердің ойы мен іс-әрекеттері халықты бақытты, иә болмаса бақытсыз өмірге әкеледі. Бүкіл адамзат тарихындағы мыңдаған жылдағы болған бақытсыздық, зардап шегу, қылмыс, әпер-бақандықтың бәрі - өкімет басындағылардың арсыз билігінде болды деген қорытындыға келеді. Бірақ, сонымен қатар, Вольтер өз заманына - XVIII ғ. көп үміт артады, өйткені ғылымның дамуы, өнердің өрлеуі, зердеге негізделген философиялық ойлар кеңінен тарап, халық бұқарасы-ның рухани деңгейін өсіріп жатыр. Ал мұндай өрлеу Вольтердің ойынша, өкімет билігіне «ағарған дана патшаның» келуіне себеп болады. Ол қоғамдағы залымдықты құртып, адамдардың бақытгы өмір сүруіне керекті жағдайларды жасайды деген олтимистік өміршеңцік оймен өзінің тарих философиясын аяқтайды. Тарих - ұлкен оқытушы. Өткендегі болған кемшіліктер мен қателіктерді білген халық қана оларды өзінің болашақ өмірінде қайталамайды. Қоғам дамуының ерекшелігін Шеллинг «екінші табиғатты» жасаудан көреді: Бұл кісі Қайта өрлеу заманынан бері келе жатқан «іс-әрекет арқылы тану», «жасадың - таныдың» деген нақыл сөздерді қолдайды. Бірақ, Шеллингтің ойынша, Дүниені ең терең түрде тану басқаша жолмен беріледі. Ол - эзотерикалық (езоіегікок - грек сөзі, ішкі, құпия деген мағына береді) жол, ол тек қана интеллектуалдық интуиция арқылы ғана болуы мүмкін. Ал оның өзі барлық адамдардың қолынан келе бермейді. Оған тек таңдаулы, аса дарынды адамдар ғана жетпек. Шеллингтің ойынша, адамзат тарихы - мақсатқа лайықты дамып жатқан Абсолюттің дамуының ең құнды сатысы. Ол өзі тудырған адамзаттың шығармашылық іс-әрекеті арқылы іске асып жатады. Бірақ осы жолда адамдар қаншалықты талпынғанымен, Абсолютке жете алмайды. Ол мақсат тек қана адамзаттың шексіз идеалдық қоғам орнату жолымен жылжуында ғана іске асады. Сондықтан тарихта адамдар өз заманының мүдтаждықтарынан шығатын, шешуге келетін, шынайы мақсаттарды ғана қойып, соларға жетуге тырысуы қажет. Бұл идеяны қазіргі замандағы мәселелермен үштастырсақ, онда «коммунизм қоғамы» саяқты идеалды, барлық қайшылықтар жойылған қоғамға ешқашанда жетуге болмайды, оған тек шексіз жақындай беруге болатын саяқты. жүктеу/скачать 2,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|