Бағдарламасы аясында іске асырылды David В. Brinkerhoff, Rose Weitz, Suzanne T. Ortega essentials of

ХАЛЫҚ САНЫ ЖӘНЕ УРБАНИЗАЦИЯ
421
Индустриалдық қала
Индустриалдық революциядан кейін өндіріс ауылдан қаладағы фаб- 
рикаларға ауысты. Бостон, Детройт және Питтсбург сияқты индуст- 
риалдық қалалар зауыттар қаласына, құрыш өндіретін, кеме құрас- 
тырушы және кейіннен автокөлік жасаушы қалаларға айналды. 
Олардың дамуына жаңа технологиялар мен көлік тасымалының жаңа 
түрлері көптеген адамның ауыл шаруашылығын тастауына мүмкін- 
дік беріп, өмір сүрудің жаңа үлгілерін қалыптастыруы себеп болды. 
Жаңа индустриалдық қалалар XIX ғасырда ерекше дамыды. 1860 
жылы Нью-Йорк АҚШ-тағы 1 млн. халқы бар алғашқы қала болды. Қа- 
лалардың өсуіне мұрындық болған өнеркәсіптік база индустриалдық 
қалалардың сипаты қандай болу керек екенін көрсетті. Бұл - орасан 
тығыздық және орталық іскерлік аудан.
XX ғасырдың орта тұсына дейін америкалықтар жұмысқа неме- 
се басқа жерлерге жаяу баратын. Сол себепті жұмысшы тап зауыт- 
тардың айналасына тығыз шоғырланатын. Олар үшін бөлшек сауда 
орындары, банк қызметі және мемлекеттік мекемелердің орталық 
іскерлік аудандарда қиындық туғызатын. 1880 жылы АҚШ-тағы ірі 
қалаларда трамвай немесе теміржол пайда болғанымен, олар тек 
орталық іскер ауданға арналған еді. Жаяу жүрумен салыстырғанда, 
алғашқы жетістіктер тұрғын үйлердің тығыз орналасуы мәселесі- 
не айтарлықтай өзгеріс енгізген жоқ және орталық іскер ауданның 
маңыздылығын арттырмаса, кемітпеді.
Постиндустриалдық қалалар
1950 жылдары жаңа үлгідегі қалалар дами бастады. Постиндустриалдық 
қаланың келбетін екі негізгі фактор қалыптастырды. Біріншіден, индуст- 
риалдық қалаларда басымдыққа ие болған өндіріс ошақтары қала маңы- 
на немесе қала типтес кенттерге көшірілді. 13-бөлімде айтылған эконо- 
миканың екінші секторынан үшінші қызмет көрсету секторына ауысу 
жүзеге асты. Нәтижесінде, заманауи орталық қалаларда медицина, білім 
беру, ақпаратты өңдеу салалары, ойын-сауық орталықтары және әкімші- 
лік кеңселер сияқты «ақ жағалылар» қызметі жедел қарқында дамыды. 
Екіншіден, автокөлік жолдары мен телекоммуникациялық жүйелердің 
дамуы жүмысқа адам күшін талап етпейтін болды.
Ал постиндустриалдық қалалардьщ бас архитекторы автокө- 
лікгер мен автокөлік өнеркәсібі болды. Автокөліксіз жұмысшылар 
мен компаниялар қаланың шетіне жете алмас еді және жалғыз 
отбасына арналған тұрғын үйлер салынбас еді. («Алуан түрлі Аме­
рика» тарауында Детройт қаласының индустриалдық қаладан пос- 
тиндустриалдық ұйым мен экономикаға өтуі көрсетілген).
ҚАЛА АУМАҒЫНЫҢ ҮЛҒАЮЫ ЖӘНЕ ШЕТКІ ҚАЛАЛАР. Орталық іскер- 
лік аудандарды қалалар мен 

жүктеу/скачать 30,13 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: