Бағдарламасы аясында іске асырылды Russell Grigg becoming an outstanding primary school teacher

Мінез-құлықты басқару 
504
тыру, атап айтқанда, көтермелеу және санкциялар арқылы анықтауға 
немесе өзгертуге болады. Когнитивті мінез-құлық бағдарламасы бала
-
лардың өз мінез-құлқы мен нақты мінез-құлық жайында не ойлайты
-
нына басымдық береді. Олар одан әрі өз-өзімен сөйлесу, проблеманы 
анықтау мен мүмкін шешімдерді бағалау сияқты өзін-өзі тәрбиелеу 
әдістеріне негізделеді. Балалардан себебін көрсете отырып болған 
жайтты жазуды, нақты және болашақ жауаптарын белгілеп «проблема
-
лы картаны» толтыруды сұрауы мүмкін (Evans 
et al.,
2003). Қарастыры
-
латын тақырыптар ашуды қадағалау, тынығу техникалары мен пробле
-
маны шешу дағдылары сабағын қамтуы мүмкін. 
Жүйелі бағдарламалар шешім қабылдауға негізделген мінез-құ
-
лықты басқарудың жалпы мектептік тәсілдерін әзірлеуге бағытталған. 
Мысалы, Сапалы уақыт шеңбері (Quality Circle Time – QCT) балаларға 
ойларын ашық айтуға, талқылауға және проблеманы ортақ талқылау 
мен мақсаттарын анықтауға арналған танымал әдіс (Mosley, 1993). 
Мұғалім ынтымақтастық орната отырып, фасилитатор рөлін атқара
-
ды. Бірақ мамандар Сапалы уақыт шеңбері әдісін тым жылтырақ деп 
есептейді (Housego and Burns, 1994). Миллер мен Моран (2005) Білім 
беруді зерттеуге арналған ұлттық қор (NFER) атынан оқушылардың 
өзін-өзі бағалауында елеулі ілгерілеу бар екенін көрсетіп, үйлесімді 
бағалау жасайды, алайда Сапалы уақыт шеңбері сияқты әдістер мұ
-
ның бір бөлігі ғана. 13-тарауда айтылғандай, оқыту стратегияларына 
мақсат қою, әріптесіне фидбәк беру сияқты бағалауларды енгізу үшін, 
мұғалімдер бірігіп жұмыс істеуге тиіс. Балалар «адал және әділ болу» 
әлеуметтік құндылығын игеріп, «істей аламын» позициясын ұстануы 
керек.
Мінез-құлықты басқарудағы гуманизм әдісі соңғы 10 жылда бала
-
лардың эмоциялық көңіл күйіне арналған жұмыстарда көрініс берді.
Оларға бастауыш және орта мектептерге арналған Оқытудың әлеумет
-
тік эмоциялық аспектілерін дамыту бағдарламасы жатады (DCSF, 2007). 
Біріккен Корольдіктің орта мектепке арналған Тұрақтылық бағдарла
-
масы (UKRP) мен бақытты болуды үйрететін даулы сабақтары «жастар
-
ды бақытсыздыққа ұшыраудан қорғауға» бағытталған. Шотландияда 
әр баланың жай-күйінің дұрыс болуы
(Getting it Right for Every Child – 
GIRFEC) негізгі рөл ойнайды, әр балаға атаулы бір адамнан бекітіледі. 
Әдетте олар әр отбасымен, баламен жеке жұмыс жүргізетін мұғалім не
-
месе медицина қызметкері болады (Scottish Government, 2008). GIRFEC-
тің жұмысы жайлы онлайн ресурстар мен арнайы зерттеулерде көрсе
-
тілген (www.scotland.gov.uk/Topics/People/Young-People/gettingitright/
resources/using-girfec-approach). 
Мінез-құлықты басқару бойынша көптеген түрлі әдістер болса да, 
көбісі келесідей Р-дан басталатын ұғымдарға негізделеді:

Мінез-құлықты басқару 
505
„
rules (ережелер және салдары) – анық, позитивті мағынадағы сөздер 
(істеи� алмаи�мын емес, істеи� аламын), талқыланған, шолу жасалған, 
көрсетілген және қажет болған жағдаи�да қаи�та қарастырылған; 
„
rewards (марапат) – мінез-құлыққа пропорционалды, сәи�кес (назар 
аудару, т.б.) және материалды (жүлде, ақшалаи�, тб.); 
„
routines (тәртіп) – сабақ кезінде жүріп-тұрудың шарттары, пікір біл
-
діру, ресурстарды жинау мен шығару; уақыт сигналын, музыканы, 
дыбысты, суреттерді тәртіптік көмек құралы ретінде паи�далану; 
„
rights and responsibilities (құқық пен жауапкершілік) – бұл мұғалім
-
дер, оқушылар мен ата-аналардың бәріне ортақ; 
„
relationships (қарым-қатынас) – бұл мінез-құлықты басқарудың негі
-
зі. Жағымды мінез-құлықтарды модельдеу керек; беделді, бірақ сөи�
-
леу және қимылмен түсіндіруге ашық мұғалімдер; топ ретінде бірге 
жұмыс істеуге және өздерінің проблемасын шешуге жұмылдырыл
-
ған оқушылар; құпияны сақтау мен сенімді орнату. 
Олардың көбінің айырмашылығы мақтай отырып көтермелеудің 
тиімділігі, әсіресе мұғалім мен балалар арасындағы жауапкершілік
-
тердің тепе-теңдігі сияқты нақты элементтер айналасында болады. 
Бір жағынан, Америкадағы Садбери моделі сияқты басқарумен жұмыс 
істейтін мектептер бар. Онда балалар мектепті басқару ісіне толықтай 
қатысады және 5 жасар баланың дауысы (құқығы) мектеп директоры
-
ның дауысымен бірдей болып саналады. 1920 жылдары А.С. Нейл негі
-
зін қалаған Саффолктағы Саммерхил мектебі осыған мысал бола алады 
(Wilby, 2013). Инспекторлар мектептің құзіретті және тиімді жасалған 
мінез-құлық басқару әдісін жоғары бағалады, ол жерде «қауымдастық 
заңдарын» бекітіп, қатаң ұстанады (OFSTED, 2007). 
Мұндай модельдердің теоретикалық негізі демократия принципте
-
рі мен Уиллиям Глассер сияқты психологтардың қосқан үлесіне сүйенеді

жүктеу/скачать 5,81 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: