Бағдарламасы аясында іске асырылды The Essential Guide to zina o’leary 3 rd Edition
жүктеу/скачать 7,43 Mb. Pdf көрінісі
|
oliri zina zertteu zhobasyn zhurgizu negizgi nuskaulyk (2)
| Этикалық міндеттемелер
Әдетте этика моральдық міндеттемелерге сүи�енеді, бірақ ненің әділ, дұ- рыс, ал ненің бұрыс екенін кәсіби тұрғыда анықтаи�ды. Этика – рұқсат етілген іс-қимылдарды көрсететін мінез-құлық принципі немесе ережесі. Зерттеу жүр- гізгенде этикалық нұсқаулық кәсіби кодекске, пәнге, мекемеге қараи� беи�імде- леді, бірақ, негізінен, келесі салаларды қамтиды: y Респонденттер ақпараттан хабардар болып, келісім бергеніне кепіл беру . Зерттеуге қатысушылар уақытқа қатысты міндеттеме, іс-әрекет түрі, қамтылатын тақырып- тар және басқа да ықтимал физикалық/эмоциялық тәуекелдер туралы алдын ала біліп, толық түсінген соң, зерттеуге қатысуға келісім бергенін білдіреді. Келісім бергенде қатысушылар мәселеден хабардар екеніне көз жеткізу үшін олардың мына қабілеттерге ие болуы маңызды: білікті – қабілетті, кемел; дербес – өздігінен таңдау жасай алады; ерікті – ешкім қысым жасап, күш көрсеткен жоқ; бас тарта алады – зерттеуге қатысуды жалғастыруға ешкім міндеттемейді (немесе қысым жасамайды); алданбаған – зерттеу сипаты, оның қолданылатын жері ашық әрі 92 ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫН ЖҮРГІЗУ: НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛЫҚ шынайы екенін біледі; ешкім мәжбүрлемеген – жеке тұлғаларды қатыстыру үшін күш қолданбаған; ықпал жасалған жоқ – қатысқан адамға бөлген уақыты мен жұмсаған күш-жігері үшін өтемақы беруге тыйым салынбаған, бірақ солай ынта- ландыру қатысушының ой-пікіріне ықпал етпеуі керек. y Респонденттерге еш залал келмейтініне кепілдік беру . Бұған эмоциялық, психо- логиялық және физикалық залал жатады. Физикалық залалды ажырату оңай, ал психологиялық залалды анықтау және болжау қиын. Реніш, алаңдау, қолай- сыздық тудыру немесе жағымсыз естеліктерді еске түсіру арқылы жоспарламай, байқаусызда психологиялық залал келтіріп алуыңыз мүмкін, жалпы, бұл – жиі кездесетін жағдай. Этикалық және моральдық жағынан дұрыс саналмаған іс-әрекеттер кейде заң тұрғысынан да проблема тудырады. Бұл жерде сот ісі ту- ралы айтып тұрмыз. Ар-ұятыңыз бен кәсіби этикаңыз шешіміңізді ақтаса да, сот- та қаралуы мүмкін деген іс-қимыл тәсіліңізді өзгертуге ықпал етер. y Құпиялықты, (қажет болса) анонимдікті қамтамасыз ету . Құпиялық зерттеуге де- рек берушілердің жеке тұлғасын қорғауды білдіреді; барлық мәлімет тек зерттеу- шіде қалуы керек. Кісіні жасыру үшін бүркеншік ат қолдану жеткіліксіз. Өзгелер сіздің кім туралы айтқаныңызды не кімнің сөйлеп тұрғанын біліп қойса, ол адам- ды тағы да бүркемелеу керек немесе аты-жөнін атауға рұқсат алғаныңыз жөн. Анонимдік құпиялық шегінен жоғары, бұл кезде тіпті зерттеушінің өзіне зерттелу- ші жасырын болып қалады. Анонимді жолмен жинақталған ақпарат, дерек неме- се жауап қандай да бір респондентке тиесілі екені ешбір әдіспен анықталмауы ке- рек. Оның жарқын мысалы – сыныпты «аноним» бағамен бағалау, қатысушылар өз пікірлері өздеріне таяқ болып тимейтініне сенімді болуға тиіс. Жеке тұлғаны жасырудан бөлек құпиялық пен анонимдікті қорғау: өңделмеген деректі қауіпсіз қорғау; деректі алуға шектеу қою; деректі бірнеше рет қолдануға рұқсат алу; өң- делмеген деректі жойып жіберу ықтималдылығын қамтиды. Бұл нұсқаулар қарапаи�ым көрінетін шығар. Алаи�да осы нұсқаулықты сақтау арқылы жинағыңыз келетін деректі ретке келтіруге болады. Дегенмен бірінші кезекте этика басым тұруға тиіс. Иә, дилемма туады (4.6-қосымшаны қараңыз), сондықтан (дизаи�нды өзгерту керек болса да) даи�ын болу керек. Бір жақсысы, этика жөніндегі комитеттерде рұқсат беру процесі бар, онда зерттеуді этикаға саи� жүргізу шекарасын анықтап береді. жүктеу/скачать 7,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|