269
Іріктемелерді, ақпарат берушілерді және кейстерді анықтау мен сұрыптау
Зерттеу сұрағыңыз осындаи� терең зерттеуді талап етуі мүмкін деп ои�ласа-
ңыз, онда заңды, жарамды және қарауға тұрарлық жауаптар белгілі бір кеи�стің
ауқымында немесе кеи�с-стадиде жасырылуы мүмкін.
Қоғамдық ғылымдардағы жобалық зерттеуде кеи�с-стадилер сіз ои�лаған-
нан әлдеқаи�да жиірек қолданылады. Ғалымдар көбіне өздерінің әдіснамалық
дизаи�ндарын өзектілік пен тиімділікті арттыру мақсатында белгілі бір кон-
текспен шектеи�ді. Оның тиімді жағы: кеи�стер бір жерде орналасады, яғни
сапарға көп шықпаи�сыз, орындалуы оңаи� және шығындар шегерілген. Бірақ
одан да маңыздысы, анық және жоғары маңызға ие контекст ауқымында ұзақ
уақыт бои�ы бір тақырыппен шұғылдану арқылы және өзара түсіну мен сенім
қалыптастыру арқылы бүтін түсінік орнатуға мүмкіндік береді.
Ұзақ уақыт бои�ы бір тақырыппен шұғылдану және терең бои�лаудың (кеи�с-
стадидің ең жиі кездесетін элементтері) қиындығы бар. Біріншіден, қажет
қолжетімділік деңгеи�ін келісіп алу қиын болуы мүмкін. Екіншіден, кеи�с-стади-
лер бір немесе бірнешеу болғандықтан, әсіресе адамдарға қатысты зерттеуде
талаптар күшеи�еді. Үшіншіден, зерттеушілер зерттелуішілердің ықпалына
ұшырауы мүмкін немесе керісінше болуы да ғажап емес. Ақыр аяғында, те-
рең бои�лау зерттеуге қатысқан барлық тарапқа эмоционалды тұрғыда қиын
болатын шығар.
Кеи�с-стадиді анықтағыңыз келсе, көрсеткіш бола алмаи�тын немесе жалпы-
лауға келмеи�тін адамға тап болуыңыз мүмкін. Мақсаттарыңызды анық аи�қын-
дасаңыз және зерттеуіңіз білімнің белгілі бір бөлігіне үлес қоса алатынын көр-
сете білсеңіз, жұмысыңыздың сенім тудыру қабілеті мен құндылығын дәлелдеи�
аласыз. Кеи�стерде не бар:
y
Ішкі құны
. Кейстер аса өзекті, саяси тұрғыда «қызуқанды», ерекше,
қызықты не-
месе тіпті дұрыс түсінілмеуі мүмкін. Мысалы, жабық медиа – бақылаумен жүргі-
зіліп жатқан культті зерттеу. Олар белгілі бір ұйым/қауымдастық ішінде немесе
солар үшін ғана маңызды шығар.
y
Теорияны теріксе шығару үшін қолдану.
Бір кейс-стади әдетте қалыпты болып
саналатын түсініктің шын мәнінде қате екенін көрсетуі ықтимал. Мысалы, түрме-
дегі зорлық-зомбылықты
терең кейс-стади жасағанда, ол жағдайды сотталушы-
ның көзқарасы тұрғысынан ғана бағамдасаңыз, өзгелер зерттеуіңізге күдіктенуі
ықтимал.
y
Жаңа айнымалылар
. Зерттеу кейстері жаңа түсініктерді алға шығаруы мүмкін.
Мысалы, белгілі бір ауруханадағы жедел жәрдемді
зерттегенде қызметкерлерді
стреске ұрындыратын жаңа факторды анықтап, оны әдебиеттерде ешкім нақты
көрсетпегенін ашуы ықтимал.
y
Теорияға қолдау болатын дәлелдер келтіру
. Кейс-стадилер өзге дерек жинақтау
әдістерін триангуляциялауы немесе теория үшін қолданылуы мүмкін. Мысалы,
нақты бір ұйым ХХІ ғасырдағы оқу ұйымының айқын
мысалы ретінде зерттелуі
ықтимал.
270
ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫН ЖҮРГІЗУ: НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛЫҚ
y
Теория негізін ұжымдаса қалыптастыру
. Бірнеше
кейстер индуктивті тұрғыда
жаңа түсініктер үшін қолданылуы мүмкін. Мысалы, ажырасудан пайда болған
стрестен айығу үшін құқықтар мен мүмкіндіктерді ұлғайту тақырыбын қозғауға
болады.
Сондаи�-ақ кеи�с-стадилер зерттеушілерге сандық-сапалық бөлініс жасау-
ға мүмкіндік береді (9-тарауды қараңыз). Ұи�ымның кеи�с-стади зерттеуінде,
мысалы, деректерді жинау стратегиясы сауалнама зерттеуі және жан-жақты
сұхбат алумен қатар келуі мүмкін. Оған көңіл бөлген дұрыс. Кеи�с-стадилер
сұрағыңыздың табиғатына да және жұмыс істеп жатқан кеи�стің түріне баи�-
ланысты да анықталған әртүрлі әдістермен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Бұл дерек жинау әдістерін әртүрлі қолдануда өте ыңғаи�лы (12-13-тараулар-
ды қараңыз).
Достарыңызбен бөлісу: