Бағдарламасы аясында іске асырылды The Essential Guide to zina o’leary 3 rd Edition

64
ЗЕРТТЕУ ЖОБАСЫН ЖҮРГІЗУ: НЕГІЗГІ НҰСҚАУЛЫҚ
сұрағын алдыңыз. Көп нәрсе ақшаға тіреледі деп жорамалдадыңыз, яғни қар-
жылық проблемалар ажырасуға жетелеи�ді деп ои�лаи�сыз. Бұл жерде гипотезаға 
керек факторлардың бәрі бар: логикалық ұи�ғарым (жорамалыңыз); аи�ныма-
лылар (ажырасу мен қаржылық проблемалар) және сынаққа түсетін қарым-қа-
тынас (жетекші күш). Бұл жағдаи�да гипотеза үшін ең дұрыс сұрақ – «қаржылық 
проблемалар ажырасу ықтималдығын арттыра ма?» болуы керек.
«Жасөспірімдердің әлеуметтік желіде өткізген уақыты мен өзін-өзі бағалауы 
арасында баи�ланыс бар ма?» деген сұрақ та гипотеза жасауға өте ыңғаи�лы. 
«Әлеуметтік желіде көп отыру адамның өзін бағалауына ықпал етеді» деп жо-
рамалдаи�сыз. Алаи�да қарым-қатынас бағытын тексеру керек. Әлеуметтік желі 
жасөспірімдердің өзін-өзі бағалауына оң немесе теріс ықпал етеді деп ои�лаи�-
сыз ба? Ендеше, гипотеза жасауға қажет факторлар паи�да болды: логикалық 
ұи�ғарым (жорамалыңыз), аи�нымалылар (әлеуметтік желіде уақыт өткізу мен 
өзін-өзі бағалау) және сынаққа алынатын қарым-қатынас (әлеуметтік желілерді 
қолдану өзін-өзі бағалауды арттырады немесе төмендетеді). Гипотезаңыз «бос 
уақытының көп бөлігін әлеуметтік желіде өткізетін жасөспірімдердің өзін-өзі 
бағалауы жоғары» болуы мүмкін.
Жалпы алғанда, 1) нақты анықталған зерттеу сұрағы болса; 2) зерделеуді 
қажет ететін аи�нымалылар болса; 3) осы аи�нымалылар арасындағы баи�ланыс 
жаи�лы жорамалыңыз болса; 4) оны сынаи� алсаңыз, гипотеза жасау қиын емес.
Қазіргі кезде зерттеу сұрақтарының бәрі бірдеи� гипотеза жасауға жараи� 
бермеи�ді. «Жоғары сынып оқушылары карьера жасауға/білімін жалғастыру-
ға қатысты шешімдерді қабылдау процесіне қалаи� қатысады?» деген сұрақ-
ты алаи�ық. Есте сақтаңыз, гипотеза аи�нымалылар арасындағы баи�ланысты 
білдіруге тиіс. Ал мына сауалда аи�нымалылар мен олардың қарым-қатынасы 
қарастырылмаған. Бұл сұрақтың мақсаты – процесті ашып, сипаттау; сондықтан 
гипотеза дұрыс емес дер едім. 
Гипотеза мынадаи� жағдаи�ларда жарамсыз:
 
y
Белгілі бір жағдайға қатысты жорамал жасай алмайсыз
. Мысалы, Тынық мұхиты-
ның оңтүстігіндегі алкоголизм мәселесін зерттегіңіз келеді, бірақ гипотеза жа-
сай алмайсыз, себебі жорамал жасауға қажет негізгі мәдени контекст жоқ.
 
y
Нақты айнымалылар жиынтығы жоқ болса гипотеза жасай алмайсыз
. Зерттеуіңіз 
нақты жағдайға ықпал ететін факторларды анықтау үшін пайдалы болатын шы-
ғар. Тынық мұхитының оңтүстігіндегі алкоголизм мәселесіне келсек, зерттеу мақ-
саты – мәселеде қамтылған факторларды не айнымалыларды анықтау болуы 
мүмкін. 
 
y
Сұрағыңыз феноменологиялық сипаттаумен байланысты болса (8-тарауды қара-
ңыз), гипотеза жасай алмайсыз
. Мысалы, «Тынық мұхит аралдары тұрғындары-
ның алкоголь ішімдік ішу ерекшелігі қандай?» деген сұраққа жауап іздейсіз. Бұл 
жерде айнымалылар арасындағы байланыс қамтылмайды. 

65
Зерттеу сұрағын әзірлеу 
 
y
Сұрағыңыз мәдени топтың этнографиясын зерттеуге бағытталса
(8-тарауды қа-
раңыз), гипотеза жасай алмайсыз
. Мысалы, «Тынық мұхитының оңтүстігіндегі 
ауылдарда нақты мәселеге реакция қандай?» деген сұраққа жауап іздейтін шы-
ғарсыз. Бұл жағдайда гипотезаны еріксіз құру жан-жақты сипаттауға жол бермей, 
жұмысты тежеп тастайды.
 
y
Мақсатыңыз – бірлескен өзгеріс процесін қамтып, оны зерттеу болса (9-тарауды 
қараңыз), гипотеза жасай алмайсыз
. «Тәжірибелік зерттеуде» әдіснама аралас әрі 
жаңа құбылыс, сондықтан алдын ала жорамал жасаудың жөні жоқ.
Түптеп келгенде, гипотезаңыз зерттеуіңізге жараи� ма, жарамаи� ма – мәсе-
ленің төркініне қараи� анықтаи�сыз. Мәселе «аи�нымалылар арасындағы баи�ла-
нысты» қамтыса, гипотеза зерттеу сипатын аи�қындап береді. Ал сұрағыңыз 
мұндаи� баи�ланысты қарастырмаса, гипотезаны еріксіз құрудың қажеті жоқ.

жүктеу/скачать 7,43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: