Бағдарламасы Баспа №2 11. 09. 2014 ж. ПӘннің ОҚУ-Әдістемелік кешені генетика

Семей

1.ҚҰРАСТЫРЫЛҒАН

доц.м.а., кафедра «Биология»

2.1.Кафедра мәжілісінде «Биология»

Хаттама№____ «____»___________ 20___ж.
Кафедра менгерушісі_______Тлеубаева А. В.

2.2. Жаратылыстану ғылымдар факультетінің оқу-әдістемелік бюросының отырысында қарастырылды

Хаттама№____ «____»___________ 20___ж.

Төраға____________ Абдишева З.В.

3. БЕКІТІЛГЕН

Университетінің Оқу-әдістемелік кеңес мәжілісінде қаралып, баспаға ұсынылды

Хаттама№____ «____»___________ 20___ж.
Төраға ____________ Искакова Г.К.
4.№ 1 баспа «05»09. 2013ж. ОРНЫНА


МАЗМҰНЫ:

1. 
   Қолдану саласы
   
2. 
   Нормативтік сілтемелер
   
3. 
   Жалпы ережелер
   
4. 
   Оқу пәнінің (модульдің) мазмұны
   
5. 
   Студенттердің өздік жұмыстарының тақырыптарының тізімі
   
6. 
   Оқу-әдістемелік әдебиетімен қамтамасыз ету картасы
   
7. 
   Әдебиеттер
   

«5В011300» - «Биология» мамандығы бойынша оқитын.

- ҚР «Мемлекеттік жалпы міндетті жоғары білім беру стандарты»

23 тамыз 2012 ж. № 1080 қаулысымен іске қосылған және бекітілген;

«5В011300» – «Биология» мамандығының Типтік оқу жоспары,

___2013 ж. № ___ бұйрығымен іске қосылған және бекітілген;

- СТУ 042-ГУ-4-2014 Университет стандарты «Пәндердің оқу- әдістемелік кешендерін әзірлеу және ресімдеу жалпы талаптары»;

- ДП 042-1.01-2014 Құжатталған рәсімдеме «Пәндердің оқу- әдістемелік кешендерінің құрылымы және мазмұны».
3. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
3.1 Пәннің қысқаша мазмұны:

Ұсынылып отырған бағдарлама генетика ғылымының қол жеткен табыстары, молекулалық генетика, онтогенез генетикасы мен ген инженериясы салалары бойынша мағлуматтардың жедел жамуы ескерілген. Генетика және селекция тікелей қатысы бар материалдардан басқа бағдарламаға пәнаралық байланыстар ескеріле отырып, генетиканың заңдылықтарын түсіну үшін қажетті білім беретін шектес пәндерден тақырыптар енгізілді. Соның ішінде, хромосоманың құрылысына, өсімдіктер мен жануарлардың көбеюінің цитологиялық негіздеріне, нуклеин қышқылының биохимиясы, онтогенездің заңдылықтарына т.б. қатысы цитологияның, биохимияның т.б. ғылымдардың кейбір бөлімдері берілген.

3.2 Пәнді оқу мақсаты:

Тұқым қуу мен өзгергіштіктің заңдылықтары, казіргі кездегі генетика ғылымының әдістер мен мәселелері туралы базалық білімдерін қалыптастыру, оларды басқару жолдарын аңықтау.

Студенттердің генетика облысындағы негізгі практикалық іскерліктері мен дағдыларын жетілдіру.

3.3 Пәнді оқудың негізгі міндеттері:

• 
  Білім алушыларды нақты теориялармен таныстыру, олардың көптүрлілігін және шектеулілігін түсіну және оларды активті түрде теориялық және қолданбалы биологияның актуалды мәселелерін шешуде қолдану.
  

• 
  Тұқым қуалаушылық және өзгергіштіктің заңыдылықтарын және олардың цитологиялық негіздерін талдап зерттеу.
  
• 
  Қазіргі кездегі генетика ғылымының жетістіктер мен мәселелерімен таныстыру.
  
• 
  Білім алушылардың генетикалық көзқарасын дамыту. Генетиканың басқа биологиялық және жаратылыстану ғылымдар жүйесінде орнын анықтау.
  

4. 
   Білім алу нәтижесі:
   

• 
  Геннің құрылысы мен атқаратын қызметін бұдандастыру үрдісіні моно- және дигибридтік бұдандастырудың негізгі заңдылықтарын білу;
  
• 
  Хромосомалық теориясын жыныс генетикасын, белгілердің жыныспен тіркесу арқылы тұқымқуалау сипатын қолдана білуді игеру;
  
• 
  Адам генетикасын, өзгергіштіктің заңдылықтарын, түрлерін, мутацияларды ұғып алу;
  
• 
  Селекцияның генетикалық негіздерін, әдістерін, жетістіктерін, биотехнология бағыттарын түсіну.
  

3.5 Пән пререквизиттері:

3.5.1 Цитология,

3.5.2 ботаника,

3.5.3 зоология,

3.5.4 систематика,

3.6 Пән постреквизиттері:

3.6.1 молекулалық биология

3.6.2 эволюциялық ілім

3.6.3 биологияны оқыту әдістемесі

3.7Жұмыс оқу жоспарынан үзінді

2 кесте

Тақырып атауы және мазмұны	Сағат саны
1	2
Дәріс сабақтар
Кіріспе. Генетика пәні. Биология ғылымдары арасындағы генетиканың орны. Генетиканың қысқаша даму тарихы.	1
Тұқымқуалаушылықтың цитологиялық негіздері.	2
Белгілердің тұқымқуалаушылығының негізгі заңдылықтары мен тұқымқуалаушылық принциптері.	2
Дигибридтік және полигибридтік будандастыру.	1
Жыныс генетикасы және жыныспен тіркескен белгілердің тұқымқуалауы.	2
Тіркесіп тұқымқуалау және кроссинговер.	1
Генетикалық материалдың өзгергіштігі.	1
Генетикалық процестердің молекулалық механизмдері.	1
Даму генетикасы.	1
Популяциялар генетикасы.	1
Адам генетикасы.	1
Селекцияның генетикалық негіздері.	1
Зертханалық сабақтар
Тақырып: Жыныссыз көбеюдің цитологиялық негіздері. Сабақтың мақсаты: Жыныссыз көбеюдің цитологиялық негіздерімен таныстыру. Тапсырмалар: Пияз тамырының ұшындағы митоз атты микропрепараттардан жасушалардағы митоздың әртүрлі кезеңдерін табып анықтау. Пияз тамырының ұшындағы митоз құбылысымен танысу. Методикалық жоба: Микроскопты қолдану арқылы пияз жасушаларындағы митоздың кезеңдерімен таныстыру және ажырата білуді үйрету. Сабақта пайдаланытын суреттер: Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген. Қоданылатын әдебиеттер: 1. Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. 2. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979. 3. Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.	2
Тақырып: Жыныспен көбеюдің цитологиялық негіздері. Сабақтың мақсаты: Жыныс жасушаларының тұрақты микропрепараттарынан жыныспен көбеюдің цитологиялық негіздерін зерттеу. Тапсырмалар: Уақытша және тұрақты препараттарды қарау арқылы тапсырманы орындау. Методикалық жоба: Даяр препаратты қолдана отырып, клетканың бөлінуінің бір түрі болып саналатын мейоздық процеспен танысу. Оның негізгі бөліну фазаларын анықтау. Сабақта пайдаланытын суреттер: : Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген. Қоданылатын әдебиеттер: 1. Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. 2. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979. 3. Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.	2
Тақырып: Моногибридті будандастыру. Сабақтың мақсаты: Моногибридті будандастыруды көрсету арқылы Мендельдің 1-2 заңдарымен таныстыру. Генетикалық есеп шығару ережелерімен таныстыру. Тапсырмалар: Моногибридті будандастырудың еркшеліктерін анықтай отырып тұқымқуалаушылық заңдылықтарын зерттеу. Методикалық жоба: Моногибридті будандастыру тәжірибелерімен танысу арқылы тұқымқуалаушылық заңдылықтарын меңгеру. Сабақта пайдаланытын суреттер: Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген. Қоданылатын әдебиеттер: 1. Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. 2. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979. 3. Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.	2
Тақырып: Дигибридті будандастыру. Сабақтың мақсаты: Дигибридті будандастырудың ерекшеліктерімен танысу. Тапсырмалар: Дигибридті будандастырудың ерекшеліктерімен танысу арқылы тәуелсіз тұқым қуалау заңдылығын меңгеру. Методикалық жоба: Дигибридті будандастырудың ерекшеліктеріне байланысты тәжірибелермен танысу арқылы тәуелсіз тұқым қуалау заңдылығын меңгеру. Мендельдің 3-ші заңына байланысты есептер шығару. Сабақта пайдаланытын суреттер: Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген. Қоданылатын әдебиеттер: 1. Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. 2. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979. 3. Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.	2
Тақырып: Полигибридті будандастыру. Сабақтың мақсаты: Полигибридті будандастыру ерекшеліктерімен танысу. Тапсырмалар: Полигибридті будандастыру тақырыбына байланысты генетикалық есептер шығару. Методикалық жоба: Полигибридті будандастыру тақырыбына байланысты генетикалық есептер шығару арқылы тұқым қуалау заңдылықтарын дәлелдеу және есеп шығару әдістемесін меңгеру. Сабақта пайдаланытын суреттер: : Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген. Қоданылатын әдебиеттер: 1. Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. 2. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979. 3. Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.	2
Тақырып: Тіркесе тұқым қуалау. Кроссинговер. Сабақтың мақсаты: Тіркесе тұқым қуалау процесінің ерекшелігімен таныстыру. Кроссинговер механизмін меңгерту. Тапсырмалар: Тіркесе тұқым қуалау процесінің ерекшелігімен танысу. Кроссинговер механизмін меңгеру, есеп шығару. Методикалық жоба: Тіркесе тұқым қуалау. Кроссинговер тақырыбына байланысты генетикалық есептер шығару арқылы тұқым қуалау заңдылықтарын дәлелдеу және есеп шығару әдістемесін меңгеру Сабақта пайдаланытын суреттер: : Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген. Қоданылатын әдебиеттер: 1. Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. 2. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979. 3. Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.	2
Тақырып: Генетикалық материалдың өзгергіштігі. Сабақтың мақсаты: Генетикалық материалдың өзгергіштігі. процесінің ерекшелігімен таныстыру. Генетикалық материалдың өзгергіштігі механизмін меңгерту. Тапсырмалар: Генетикалық материалдың өзгергіштігі. процесінің ерекшелігімен танысу. Мутация механизмін меңгеру, есеп шығару. Методикалық жоба: Генетикалық материалдың өзгергіштігі тақырыбына байланысты генетикалық есептер шығару арқылы тұқым қуалау заңдылықтарын дәлелдеу және есеп шығару әдістемесін меңгеру Сабақта пайдаланытын суреттер: : Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген. Қоданылатын әдебиеттер: 1. Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. 2. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979. 3. Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.	2
Тақырып: Ген табиғаты. Гендердің өзара әсер етуі. Сабақтың мақсаты: Ген табиғаты түсіндіру. Гендердің өзара әсер етуі механизмін меңгерту. Тапсырмалар: Ген табиғаты түсіну. Гендердің өзара әсер етуі механизмін меңгеру, есеп шығару. Методикалық жоба: Ген табиғаты. Гендердің өзара әсер етуі тақырыбына байланысты генетикалық есептер шығару арқылы тұқым қуалау заңдылықтарын дәлелдеу және есеп шығару әдістемесін меңгеру Сабақта пайдаланытын суреттер: : Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген. Қоданылатын әдебиеттер: 1. Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. 2. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979. 3. Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.	4
Тақырып: Жыныс генетикасы және жыныспен тіркесе түқым қуалау. Сабақтың мақсаты: Жыныс генетикасы және жыныспен тіркесе түқым қуалау механизмін меңгерту. Тапсырмалар: Жыныс генетикасы және жыныспен тіркесе түқым қуалау механизмін меңгеру, есеп шығару. Методикалық жоба: Жыныс генетикасы және жыныспен тіркесе түқым қуалау тақырыбына байланысты генетикалық есептер шығару арқылы тұқым қуалау заңдылықтарын дәлелдеу және есеп шығару әдістемесін меңгеру Сабақта пайдаланытын суреттер: : Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген. Қоданылатын әдебиеттер: 1. Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. 2. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979. 3. Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.	2
Тақырып: Генеалогиялық талдау. Сабақтың мақсаты: Генеалогиялық талдау әдісін меңгерту. Тапсырмалар: Генеалогиялық талдау әдісін меңгеру, есеп шығару. Методикалық жоба: Генеалогиялық талдау әдісі тақырыбына байланысты генетикалық есептер шығару арқылы тұқым қуалау заңдылықтарын дәлелдеу және есеп шығару әдістемесін меңгеру. Адам өміріндегі медициналық диагностиканың маңыздылығын көрсету. Сабақта пайдаланытын суреттер: : Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген. Қоданылатын әдебиеттер: 1. Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. 2. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979. 3. Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.	2
Тақырып: Популяциялар генетикасы. Сабақтың мақсаты: Популяцияларда генетикалық құбылыстарды талдау әдісін меңгерту. Тапсырмалар: Популяциялар генетикасынзерттеу әдісін меңгеру, есеп шығару. Методикалық жоба: Популяциялар генетикасы тақырыбына байланысты генетикалық есептер шығару арқылы тұқым қуалау заңдылықтарын дәлелдеу және есеп шығару әдістемесін меңгеру. Эволюцияда популяциядағы тұқымқуалашылық механизмдердің маңыздылығын көрсету. Сабақта пайдаланытын суреттер: : Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген. Қоданылатын әдебиеттер: 1. Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. 2. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979. 3. Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.	2
Тақырып: Адам генетикасы. Биохимиялық полиморфизм және қан топтары. Сабақтың мақсаты: Адам генетикасының ерекшелігін көрсету. Биохимиялық полиморфизм және қан топтарымен таныстыру. Тапсырмалар: Биохимиялық полиморфизм және қан топтарының ерекшелігін анықтау, есеп шығару. Методикалық жоба: Адамдарда тұқымқуалау ауруларының себептерін түсіндіру. Биохимиялық полиморфизм және қан топтары тақырыбына байланысты генетикалық есептер шығару арқылы тұқым қуалау заңдылықтарын дәлелдеу және есеп шығару әдістемесін меңгеру. Адам өміріндегі медициналық диагностиканың маңыздылығын көрсету. Сабақта пайдаланытын суреттер: : Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген. Қоданылатын әдебиеттер: 1. Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. 2. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979. 3. Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.	4
Тақырып: Селекцияның генетикалық негіздері. Сабақтың мақсаты: Селекцияның генетикалық негіздерін меңгерту. Тапсырмалар: Селекциядағы негізгі генетикалық әдістерін меңгеру, есеп шығару. Методикалық жоба: Селекцияның генетикалық негіздері тақырыбына байланысты генетикалық есептер шығару арқылы тұқым қуалау заңдылықтарын дәлелдеу және есеп шығару әдістемесін меңгеру. Эволюцияда популяциядағы тұқымқуалашылық механизмдердің маңыздылығын көрсету. Сабақта пайдаланытын суреттер: : Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген. Қоданылатын әдебиеттер: 1. Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979. 2. Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979. 3. Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.	2

5.БІЛІМАЛУШЫЛАРДЫҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАР ТАҚЫРЫПТАРЫНЫҢ ТІЗІМІ
5.1 Гаметогенез және ұрықтану процессі. Тұкым қуудың хромосомалық теориясы.

5.2 Геннің құрылымы және қызметі. Генетикалық процестердің молекулалық механизмдері. Генетикалық материалдың өзгергішітігі.

5.3 Популяциялар генетикасы және эволюцияның генетикалық негіздері. Тіркесіп тұқымқуалау және кроссинговер. Генетикалық карталар.

5.4 Спонтанды және индукцияланған мутагенез. Селекцияның генетикалық негіздері. Жынысты анықтаудың баланстық теориясы. Интерсекстер. Гинандроморфизм.

6. ОҚУ – ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІНІҢ ҚАМТУ КЕСТЕСІ

3 кесте

№	Әдебиет және оқу-методикалық құжат	Экземпляр саны	Студенттердің саны	Қамтамасыздық пайызы
1	Стамбеков С.Ж. Генетика. - Новосибирск, 2002.	24	23	100
2	Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979.	12	23	52
3	Алиханян С.И. Общая генетика. - М.: Высшая школа,	50	23	100
4	Лобашев М.Е. Генетика. - Новосибирск, 2002	4	23	17
5	Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.	30	23	100
6	Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979.	20	23	86
7	Медведев Н.Н. практическая гентика. – М.: Наука, 1966.	68	23	100
8	Жимулев И.Ф.Общая и молекулярная генетика. - Новосибирск: Изд. Сиб. унив., 2002.	4	23	17
9	Быков А.П. Генетика человека. – М., 1978.	3	23	13
10	Дубинин Н.П. Общая генетика. М.: Наука, 1976.	20	23	86
11	Дубинин Н.П. Общая генетика. М.: Наука, 1976.	20	23	86
12	Захаров И.А. Курс генетики микроорганизмов. Минск: Высшая школа, 1978.	15	23	65
13	Мұхамбетжанов К.К. Генетика және селекция негіздері. - Алматы: Санат, 1996.	10	23	43

7. ӘДЕБИЕТ

1. 
   Негізгі әдебиеттер
   
   1. 
      Лобашев М.Е. Генетика. - Новосибирск, 2002
      
   2. 
      Жимулев И.Ф.Общая и молекулярная генетика. - Новосибирск: Изд. Сиб. унив., 2002.
      
   3. 
      Мұхамбетжанов К.К. Генетика және селекция негіздері. - Алматы: Санат, 1996.
      
   4. 
      Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.
      
   5. 
      Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979.
      
   6. 
      Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979.
      
   7. 
      Захаров И.А. Курс генетики микроорганизмов. Минск: Высшая школа, 1978.
      

7.2 Қосымша әдебиеттер

7.2.1 Медведев Н.Н. Практическая генетика. – М.: Наука, 1966.

7.2.2 Быков А.П. Генетика человека. – М., 1978.

7.2.3 Дубинин Н.П. Общая генетика. М.: Наука, 1976.

жүктеу/скачать 220,65 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: