Бағдарламасы «etd 2103- экология және тұрақты даму»
ДӘРІС № 7 Тақырып: Биосфера және оның тұрақтылығы
жүктеу/скачать 1,52 Mb.
|
umk ekologiya zhane turakt damub,hb,h
| ДӘРІС № 7 Тақырып: Биосфера және оның тұрақтылығы
Мақсаты: Студенттерге биосфера концепциясыныңқалыптасуы, биосфера эволюциясы, В.И.Вернадскидің биосфера және ноосфера концепциясы, тірізатконцепциясы, тірізаттыңғаламдықроліжайлыбілім беру. Жоспары: 1. Биосфера - ғаламдық экожүйеретінде. 2. Биосфераныңнегізгіқасиеттері. 3. Затайналымыжәнеолардың адамменбұзылуы: а) азот айналымы; ә) көміртегіайналымы; б) күкіртайналымы; в) фосфор айналымы. Негізгітүсініктер: биосфера, эволюция, тірізат, костықзат, биокостызат, биогендізат, радиоактивтіыдырауөнімдері, космостықтабиғаты бар зат, биогеохимиялық цикл. 1. Биосфера - ғаламдық экожүйеретінде. «Биосфера» терминіғылымиәдебиеттерге 1875 ж. австриягеологы-ғалымы Эдуард Зюсс енгізген. Тіріағзалары бар қазіргіуақыттағыбиосфераныңбөлімінқазіргізаманға биосфера немесенеобиосферадепатайды, ал көнебиосферағапалеобиосферанемесеөткен биосфера жатады. Қазіргізаманғыкөзқарасбойыншанеосферашекарасыатмосферадағы, шамаменозон экранынадейін (полюстерде 8-10 км., экваторда 17-18 км., басқажербеттерінде 20-25 км.). Гидросферанытүгелдей, сонынішіндеӘлемдікмұхиттың (11022 м.) еңтереңтұңғиығын да тіршілікалыпжатыр. Литосферадағытіршілікбірнешеметргедейінтопыраққабатыналыпжатыр. Палеосферашекараларыатмосферадағы необиосфераменсәйкескеледі, ал су астындағыпалеобиосфераға тау шөгіндіжыныстары да жатады, В. И. Вернадский бойыншабарлығытіріағзалардыңүндеуіненөткен. «Тірізаттар» терминінәдебиеттерге В. И. Вернадский енгізген. Олбұлтерминді масса, энергия жәнехимиялыққұрамарқылыкөрінетінбарлықтіріағзалардыңжиынтығыдептүсіндіреді. «Тірізаттар»-биосфераныңнегізі, бірақ аз ғанабөлімінқұрайды. Тірізаттардыңеңжоғарғы орта өзгерткішісәрекетінебайланысты, негізгіерекшеліктерінекелесілержатады: 1.Барлық еркінкеңістікті тез меңгеруқабілеттілігі. Берілгенқасиетбойынша В. И. Вернадский келесідейқортындығакелді, яғнибелгілігеологиялықкезеңдерүшінтірізаттардың саны тұрақтыболды. 2.Қозғалыстың белсенділігі. 3.Тіршілік кезіндегітұрақтылықжәнеөлгенненкейін тез арадаыдырау. 4.Әртүрлі жағдайларғажоғарғыбейімделушілікқабілеттілігі (адаптация). 5.Реакция жүруініңеңжоғарғыжылдамдығы. 6.Тірі заттардыңжаңаруыныңжоғарғыжылдамдығы. Орташажанару биосфера үшін-8 жыл. Құрлық үшін-14 жыл. Мұхит үшін-33 күн. Тірізаттардың орта өзгерткішқызметтері: 1) Энергетикалық: екібиогеохимиялықпринциптентұрады. 1-принцип: биосферадагеохимиялықбиогендікэнергияныкөпмөлшердежұмсау. 2-принцип: өзтіршілігіндегеохимиялықэнергияныкөбейтеалатынағзалар эволюция процесіндетіршілігінсақтапқалады. 2) Газдық: белгілімекенетуортаныңауақұрамынатмосферасынөзгерту мен тұрақыұстауқабілеттілігі. 3) Тотығу-тотықсыздануфункциясы: тірізаттардыңықпалынан ортаны О2 байытуғабайланыстытотығупроцесі, сондай-ақ, О2 жетіспегенкездеорганикалықзаттардыңыдырауынабайланыстыжүретінтотықсызданупроцесі. 4) Концентрациялық- шашырандыхимиялықэлементтердіөзденесіндеағзаныңшоғырландыруқабілеттілігі. 5) Деструктивтік-органикалықзаттарқалдығы мен «косный» заттардыңағзаларменжәнеолардыңтіршілікәрекетініңөнімдерімен құлдыратунемесебұзылуы (деструкторларға-саңырауқұлақтар мен бактерияларжатады). 6) Транспорттық – ағзаныңбелсендіқозғалысформасынәтижесіндезаттар мен энергияныңтасымалдануы. 7) Ортаөзгерткіштік- бұл функция шамалымөлшердеинтегративтік функция болыптабылады. 8) Информациялық. жүктеу/скачать 1,52 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|