Бағдарламасы Орал 2007 ж негізінде әзірленді-№4 оқу ғимаратының кітапханасында. Оқытушы (оқытушылар) туралы мәлімет М.Өтемісов атындағы БҚМУ, «Мәдениет және өнер»

«__»__________ 2010ж.

«Мәдениет және өнер» институты

«Вокал және аспаптық өнер» кафедрасы

«Ішекті аспаптар,Үрмелі» мамандығы бойынша

кредиттік оқу жүйесінде оқитын студенттерге арналған

Курс – 3

Семестр – 5

Барлығы –45 сағат

Пәннің оқу әдістемелік кешені

негізінде әзірленді.

Келісілді: ОҮҰ және ОӘЖБ жетекшісі А.А.Какимова

200. 
     ж. №__ хаттама
     

Кафедра меңгерушісі: ______________Габдуллина.А.Қ.

бағдарламасы Орал 2007 ж.негізінде әзірленді-№4 оқу ғимаратының кітапханасында.

М.Өтемісов атындағы БҚМУ, «Мәдениет және өнер» институты «Вокал және аспаптық өнер» кафедрасының оқытушы Әлімбаева Г.Б.

Оқу тоқсаны 15 оқу аптасынан тұрады.

Аптасына 1 кредит-сағат жоспарланады, оның әрбір кредит-сағат бір байланыс сағатынан ( дәріс, практика) және оқытушының басқарумен жүретін студенттердің өзіндік жұмысынан (ОЖСӨЖ, СӨЖ)

Сабақтар	Өткізілу уақыты	Сабақтар	Өткізілу уақыты	Сабақтар	Өткізілу уақыты
Байланыс сағаты 1	50 мин	СМЖӨЖ 1 сағат	50 мин.	СӨЖ 1 сағат	50 мин.

Оқу жоспарынан көшірме:

Курс	Семестр	Кредит саны	Дәрістер	Практикалық сабақтар	ОЖСӨЖ	СӨЖ	Барлығы	Бақылау түрі
3	5	1	-	15	15	15	45	Шығарма емтихан

Кіріспе: Дирижерлау пәні студенттердің қабілетін жүйелі дамытуды, оның көркемдік талғам-талабын, кәсіби шеберлігін жетілдіруді көздейді. Оқу процесінде дирижерлық аппарат және оның қойылуы, дирижерлау техникасы, динамикаға қарама-қарсы салыстырудың кестелері мен қарапайым және күрделі метрдегі, жәй және жоғары қарқындағы шығармаларды дирижерлау машығы, тактының әртүрлі бөліктерін алу, дем алу үшін цезур, кідіріс музыкалық үзінділердің аяқталуын орындауды көрсету әдістері қарастырылады.

Курстың қысқаша сипаттамасы: Дирижерлық өнердің жекелеген элементтерін, теориялық білімдер қажеті мен жалпы музыкалық зердені игеруден бастап, композитордың идеялық – эстетикалық сенім қазығын, оның музыкалық ойлау әдісін және ой ағымдарын шығармашылықты, көркемдеп қорыта білу. Құралдарын айқара ашқанға дейінгі аралықта орындаушылық қызметінің принциптері мен әдістерін меңгеруді қамтиды.

Курстың мақсаты: Студентте өзінің музыкалық есту, ырғақтық өрнектерді дәл сезіну, музыканы есте сақтау, музыкалық ұшқыр қиял (ой) және әртістілік қабілеттерін жетілдіре дамыту; дирижерлық өнердің жекелеген элементтерін, теориялық оқыту тәсілдерін игеру, орындаушылық қызметінің принциптері мен әдістерін меңгеру оқу барысында алған білім мен дағдыларын іс жүзінде, яғни оркестрмен жұмыс істеу кезінде көрсете білу, шығарманың жалпы тұтастығын тыңдаушыларға жеткізе білуге тәрбиелеу.

Курстың міндеттері: Болашақ маманның ой-өрісін, көркемдік эстетикалық талғамы кеңейу үшін:

- дирижер партитура бойынша оның музыкалық пішіні, гармониялық құрылымы, тоналдік талдау жасау;

- ұжымдық көркемдік –орындаушылық дәстүрді сақтап, дамыту;

- оркестрмен әр дәуірдің, әр түрлі үлгідегі шығармаларына дирижерлық жасау;

• 
  әнші, жеке аспапта орындаушыларды сүйемелдеу білуге үйрету.
  

Сабақ мазмұны мен кестесі

ырғақтың кестелі қозғалыстарын көрсету негіздері,әртүрлі өлшеулерді көрсетілген өлшем көрсеткішінде кезектесіп келер ырғақтық қозғалысты қолдану.

Көрсету тәсілдері,түрлері,ерекшелігі,жылдамдығы.

қол сермеу көлемінің дыбыс күшіне тәуелділігі, қол қимылының дыбыс күшімен байланысы,әртүрлі дыбыс күшіне ауысу әдісін қолдану.

әдебиет: Золотая лира I Москва1987.

ырғақтың кестелі қозғалыстарын көрсету негіздері,әртүрлі өлшеулерді көрсетілген өлшем көрсеткішінде кезектесіп келер ырғақтық қозғалысты қолдану.

Көрсету тәсілдері,түрлері,ерекшелігі,жылдамдығы.

қол сермеу көлемінің дыбыс күшіне тәуелділігі, қол қимылының дыбыс күшімен байланысы,әртүрлі дыбыс күшіне ауысу әдісін қолдану.

әдебиет: Золотая лира I Москва1987.

ырғақтың кестелі қозғалыстарын көрсету негіздері,әртүрлі өлшеулерді көрсетілген өлшем көрсеткішінде кезектесіп келер ырғақтық қозғалысты қолдану.

Көрсету тәсілдері,түрлері,ерекшелігі,жылдамдығы.

қол сермеу көлемінің дыбыс күшіне тәуелділігі, қол қимылының дыбыс күшімен байланысы,әртүрлі дыбыс күшіне ауысу әдісін қолдану.

әдебиет: Золотая лира I Москва1987.

1. Б.Хайкин. Беседа о дирижерском ремесле. Москва 1973.

2. Дирижерское исполнительство. (сост. Лео. Гинсбург) «Музыка» 1975.

3.Л.Хамиди, Х.Тастанов. Дирижерлық негіздері. Алматы 1980.

4. М.Канерштейн. Вопросы дирижирования. Москва 1965.

5. С.Казачков. Дирижерский аппарат и его постановка. Москва 1967.

6. А.Иванов-Радкевич. О воспитании дирижера. Москва 1973.

7. А.Иванов-Радквич. Пособие для начинающих дирижеров. Москва 1977.

8. С.Байжұманов. Халық аспаптар оркестрі. Алматы 1993.

9. Ж. Бегендіков. Халық оркестрін ұйымдастыру және жетекшілік ету. Алматы 1992.

10.Э.Кан Элементы дирижирования. «Музыка» Ленинградское отделение. 1980

11. Золотая лира I Москва 1987.

12. Золотая лира II Москва 1988.

13. Е. Брусиловский. Фортепианоға арналған 16 шығарма. Алматы 1966

14. Л.Мохель, О. Зимина. Самоучитель игры на фортепиано Москва. 1989

15. Хрестоматия по дирижированию выпуска № 4,5,6, Москва. 1992

16. Орфей Москва 1988

17. А.Жайымов Домбыра үйрену мектебі. Алматы 1992

18. Ғ.Молдакаримова. Қобыз үйрену мектебі. Алматы 2001

19. А.Тоқтағанов Күй қастерлі әуез. Алматы 1998

20.Ш.Қажығалиев. «Өнер» 1984 ж.

21.Н.Малько. Основы техники дирижирования. 1965.

22.Университеттер мен педагогикалық жоғары оқу орындарының бағдарламасы № 32 жинақ. 1994.
3. Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі.

№	Жұмыс түрі	Тапсырманың мақсаты мен мазмұны	Ұсынылатын әдебиеттер	Орындау мерзімі және тапсыру уақыты (аптасы)	Балл	Бақылау түрі
1	Сабаққа қатысу белсенділігі	Оқу процесіне белсене қатысуы	Тізімде көрсетілген бойынша	1-15	15	дирижерлау
2.	Үй тапсырмасы	Үй тапсырмасын орындау	Тізімде көрсетілген бойынша	1-15	15	дирижерлау
3.	Глоссарий	Музыкалық терминдерді меңгеру	Музыкалық терминдер	1-15	15	ауызша
4.	Шығарманы дирижерлеу	Шығарманы меңгеру	Тізімде көрсетілген бойынша	1-15	15	дирижерлеу

Пәннің оқу-әдістемелік қамтамасыз етілу картасы.

5. 
   Дәрістік кешен (дәріс тезистері, көрнекілік, таратылу материалдары, қажетті әдебиет тізімі). жоспарланбаған
   

6.Практикалық сабақтардың жоспары.

Дирижер шығармаға жетекшілік етер алдында дирижерлық негізгі қалыпқа көшіп, қолын көтереді. «Байқаңыздар» қимылынан кейін «тыныс»белгісі беріледі. «Тыныс»белгісі берілгеннен кейін екпінмен қол төмен түсіріледі де алғашқыдағыдай қимыл жасайды.Міне, дәл осы кезде шығарма басталып,орындалуы тиіс.Осы қимыл музыканың әрі екпінін,әрі өлшемін көрсетеді.Дирижерлық қимыл еркін болуы үшін бірқалыпты,иықтың бұлшық еттері бос,қол төмен немесе жоғары бағытта өз салмағымен қозғалуы керек.Дирижерлық көрсеткіштерді көрсетуде шығарманың өлшеміне байланысты қабылданған белгілі бір үлгіні қолдану,қол қимылдары арқылы метрлік есепті көрсету керек; дирижерлық бейнелеу құралдарын көрсетуде дирижерлау кезінде дыбыс шығарудың түрлерін көрсету әдістерін,дыбыс,такт үстіне орналасқан кідіріс белгісін қолдану керек.

Практикалық (семинарлық, студиялық) сабақтарға әдістемелік нұсқаулар

№ 1 Практикалық сабақ:

тактінің әртүрлі үлес бөлшектерінен бастау әдісін үйрену,төменнен жоғары қарай орта екпінінде жәй дыбыс күшін пайдаланып екі өлшеміндегі дирижерлық көрсеткіштің бірінші үлесіне сәйкес бастау әдісінің толық түрін қолдану.

тактілік өлшемді көрсететін негізгі заңдылықтарды игеру,берілген өлшемді әртүрлі дыбыс күшінің,екпіннің өзгерістерінде,дыбыс алып жүру әдістерінде меңгеру;

оң және сол қол арқылы көрсетілетін әртүрлі ырғақтық топтамалардың өзара үйлесімдігін айқындау,қолдың шығармадағы ырғақтық өзгешеліктеріне сәйкес тәуелді қимыл жасау әрекеттерін меңгеру.

№ 3 Практикалық сабақ:

дыбыс алыну түрлерін орындау заңдылықтарын игеру, төмен және жоғары бағытта әр үлесті үзбей, бөлек және қысқа көрсетіп дирижерлау;

үзілмей жалғасатын және аяқталатын кідіріс (фермата)көрсету әдістерін қолдану. дыбыс,такт үстіне орналасқан ферматада қол қимылының кідірту әдісін қолдану.

№ 4 Практикалық сабақ:

орташа екпінінде бірқалыпты,біртіндеп баяулата екпінінде бірте бірте жайлата немесе біртіндеп тездете екпінінде бірте бірте үдете түсе қол қимылын қолдану;

жәй дыбыс күшіне кіші көлемді, орташа дыбыс күшіне ортакөлемді, қатты дыбыс күшіне кең көлемді қол қимылын, дыбыс күшінің бірте-бірте күшейе түсуінде үдете немесе бәсеңдеуінде ақырындата қол қимылын қолдану.

№ 5 Практикалық сабақ:

тактінің әртүрлі үлес бөлшектерінен аяқтау әдісін үйрену;жоғарыдан төмен қарай орта екпінінде жәй дыбыс күшін пайдаланып екі өлшеміндегі дирижерлық көрсеткіштің бірінші үлесіндегі ширектік дыбыспен аяқтау әдісін қолдану.

тактінің әртүрлі үлес бөлшектерінен бастау әдісін үйрену,төменнен жоғары қарай орта екпінінде жәй дыбыс күшін пайдаланып үш өлшеміндегі дирижерлық көрсеткіштің бірінші үлесіне сәйкес бастау әдісінің толық түрін қолдану.

тактілік өлшемді көрсететін негізгі заңдылықтарды игеру,берілген өлшемді әртүрлі дыбыс күшінің,екпіннің өзгерістерінде,дыбыс алып жүру әдістерінде меңгеру;

оң және сол қол арқылы көрсетілетін әртүрлі ырғақтық топтамалардың өзара үйлесімдігін айқындау,қолдың шығармадағы ырғақтық өзгешеліктеріне сәйкес тәуелді қимыл жасау әрекеттерін меңгеру.

№ 8 Практикалық сабақ:

дыбыс алыну түрлерін орындау заңдылықтарын игеру, төмен,оңға және жоғары бағытта әр үлесті үзбей, бөлек және қысқа көрсетіп дирижерлау;

үзілмей жалғасатын және аяқталатын кідіріс (фермата) көрсету әдістерін қолдану. дыбыс,такт үстіне орналасқан ферматада қол қимылының кідірту әдісін қолдану.

№ 9 Практикалық сабақ:

орташа екпінінде бірқалыпты,біртіндеп баяулата екпінінде бірте бірте жайлата немесе біртіндеп тездете екпінінде бірте бірте үдете түсе қол қимылын қолдану;

жәй дыбыс күшіне кіші көлемді, орташа дыбыс күшіне ортакөлемді, қатты дыбыс күшіне кең көлемді қол қимылын, дыбыс күшінің бірте-бірте күшейе түсуінде үдете немесе бәсеңдеуінде ақырындата қол қимылын қолдану.

№ 10 Практикалық сабақ:

тактінің әртүрлі үлес бөлшектерінен аяқтау әдісін үйрену,жоғарыдан төмен қарай орта екпінінде жәй дыбыс күшін пайдаланып үш үөлшеміндегі дирижерлық көрсеткіштің екінші үлесіндегі жартылық дыбыспен аяқтау әдісін қолдану.

тактінің әртүрлі үлес бөлшектерінен бастау әдісін үйрену,төменнен жоғары қарай орта екпінінде жәй дыбыс күшін пайдаланып төрт өлшеміндегі дирижерлық көрсеткіштің бірінші үлесіне сәйкес бастау әдісінің толық түрін қолдану.

тактілік өлшемді көрсететін негізгі заңдылықтарды игеру,берілген өлшемді әртүрлі дыбыс күшінің,екпіннің өзгерістерінде,дыбыс алып жүру әдістерінде меңгеру;

оң және сол қол арқылы көрсетілетін әртүрлі ырғақтық топтамалардың өзара үйлесімдігін айқындау,қолдың шығармадағы ырғақтық өзгешеліктеріне сәйкес тәуелді қимыл жасау әрекеттерін меңгеру.

№ 13 Практикалық сабақ:

дыбыс алыну түрлерін орындау заңдылықтарын игеру, төмен,солға,оңға және жоғары бағытта әр үлесті үзбей, бөлек және қысқа көрсетіп дирижерлау; үзілмей жалғасатын және аяқталатын кідіріс (фермата) көрсету әдістерін қолдану. дыбыс,такт үстіне орналасқан ферматада қол қимылының кідірту әдісін қолдану.

орташа екпінінде бірқалыпты,біртіндеп баяулата екпінінде бірте бірте жайлата немесе біртіндеп тездете екпінінде бірте бірте үдете түсе қол қимылын қолдану;

жәй дыбыс күшіне кіші көлемді, орташа дыбыс күшіне ортакөлемді, қатты дыбыс күшіне кең көлемді қол қимылын, дыбыс күшінің бірте-бірте күшейе түсуінде үдете немесе бәсеңдеуінде ақырындата қол қимылын қолдану.

№ 15 Практикалық сабақ:

тактінің әртүрлі үлес бөлшектерінен аяқтау әдісін үйрену,жоғарыдан төмен қарай асықпай екпінінде жәй дыбыс күшін пайдаланып төрт өлшеміндегі дирижерлық көрсеткіштің үшінші үлесіндегі жартылық ұстамды дыбыспен аяқтау әдісін қолдану.

№ 2 екі үлесті дирижерлау тәсілін игеру

кезектесіп келер ырғақтық қозғалысты игеру

№ 3 әр үлесті үзбей,бөлек және қысқа дирижерлау

кідіріс (фермата)орындау тәсілін қолдану

№ 4 жылдам екпінін дирижерлау тәсілін қолдану

жәй,орташа және қатты дыбыс күшін қолдану

№ 5 әртүрлі үлес бөлшектерінен аяқтау әдісін үйрену

№ 6 әртүрлі үлес бөлшектерінен бастау әдісін үйрену

№ 7 үш үлесті дирижерлау тәсілін игеру

кезектесіп келер ырғақтық қозғалысты игеру

№ 8 әр үлесті үзбей,бөлек және қысқа дирижерлау

кідіріс (фермата)орындау тәсілін қолдану

№ 9 жылдам екпінін дирижерлау тәсілін қолдану

жәй,орташа және қатты дыбыс күшін қолдану

№10 әртүрлі үлес бөлшектерінен аяқтау әдісін үйрену

№11 әртүрлі үлес бөлшектерінен бастау әдісін үйрену

№12 төрт үлесті дирижерлау тәсілін игеру

кезектесіп келер ырғақтық қозғалысты игеру

№13 әр үлесті үзбей,бөлек және қысқа дирижерлау

кідіріс (фермата)орындау тәсілін қолдану

№14 жылдам екпінін дирижерлау тәсілін қолдану

жәй,орташа және қатты дыбыс күшін қолдану

№15 әртүрлі үлес бөлшектерінен аяқтау әдісін үйрену

- үй тапсырмаларының мәтіндері,

- әр-бір тақырып бойынша өзі-өзі бақылау үшін материалдары,

- реферат тақырыптары

- кейстер

- кроссвордтар

- есептер шығару

- жаттығулар

-аннотация

Аннотация-студенттің музыкалық білімін жалпы мәдени интеллектін кеңейту үшін студент өзіне берілген шығарманың авторы туралы мәлімет,шығарманың анықтамасы және оны талдау (екпін,өлшем,тональдық үндесуі,динамикалық шарттар,орындау әдісін көрсету (штрих)) жасауды жазбаша түрінде орындайды.

-екпін

-өлшем

-динамикалық шарттар

-орындалу әдісі

әдебиет:Орыс,совет және шетел музыкалық әдебиеттер

Т.Крунтяева.,Н.Молокова.Музыкалық шетел терминдері-словарь. Москва 2004.

Коллоквиум

Студенттің музыкалық білімін жалпы мәдени интеллектін кеңейту үшін студент пікір алысуға, әңгімелесуге түседі

-шығарманың авторы туралы мәлімет

-шығарманың анықтамасы

-шығарманы талдау

-дирижерлық аппарат

-«тыныс» белгісі

-дирижерлық көрсеткіш

-оң және сол қолдың міндеттері

-штрихтар

әдебиет: Орыс, совет және шетел музыкалық әдебиетер Т.Крунтяева.,Н.Молокова.Музыкалық шетел терминдері-словарь. Москва 2004. Л.Хамиди, Х.Тастанов. Дирижерлық негіздері. Алматы 1980.

-шығармада берілген музыкалық терминдердің аталуын,оның қазақ ,орыс және итальян тіліндегі аударма аттарын ауызша білу.

11.Студенттің оқу жетістіктерін бақылау және бағалау материалдары (бақылау тапсырмалары, тесттік тапсырма, өзін-өзі даярлау сұрақтар тізімі, емтихандық билеттер және т.б.)

- білімді бағалау схемасы

- білімді бағалау саясаты

- письменные контрольные задания

- тестовые задания

- перечень вопросов для самоподготовки

- экзаменационные билеты

Барлық семестр уақытында 2 рубеждік бақылау (8-ші – 15 – ші жұмада). Студенттердің үлгерімі бақылау уақытында максимальді көрсеткіш 60% құрайды. Семестр аяғында сабақ пәні бойынша емтихан өтеді. Максимальді көрсеткіш 40% құрайды. Екеуін қосқанда 100% құрайды. Емтихан тест түрінде, курсты теориялық және практикалық материалды қамтитын 30 сұрақтан тұруы керек.

Курсты бағалау бүкіл семестрді қамтиды, сондықтан студент барлық сабақ түрлерінде беделді түрде қатысуы керек. Максимальды балды студент қойған сұраққа нақты, дұрыс жауап берсе, жұмыстарын мұқия, толық жағдайда жауап берсе, ғана алады.

12.Оқу сабақтарының бағдарламалық және мультимедийлік қамтамасыздандыру (пәннің мазмұнына қарай). ПОӘК шығыс мәліметтерді және мекенжайы көрсетілу қажет – кітапхана, кафедра т.б. - жоспарланбаған