БАҒдарламасы өскемен қ., 2014 жыл 1 Паспорт

2.2.3.4. Тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы

Өңірдің инфрақұрылымдық кешені электрмен қамту, сумен қамтамасыз ету, жылумен қамтамасыз ету, су бұру, жол саласы, көлік, телекоммуникация, пошта байланысы және абаттандыруду салаларымен ұсынылған.

Өңірдің инфрақұрылымдық кешенінің дамуы аталған қызметтерде экономика және халық қажеттілігін қамтамасыз етуге бағытталатын болады.

Сумен қамту.

Өңірдегі 776 елді мекеннің 316-сы орталықтандырылған сумен қамтылған: 10 қала, 3 кент және 303 ауыл (84%). Жергілікті көздерден сумен қамту 16 % тұрғынды қамтитын 457 елді мекенде жүзеге асырылады, тасып жеткізілетін суды 0,1% тұрғынды қамтитын 3 елді мекен пайдаланады.

13 қала, қала типіндегі кенттер тұрғындарын орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету 96,7%-ды құрайды, қала тұрғындарының 3,3%-ы суды жергілікті көздерден алады.

Ауылды сумен қамту жүйесінде тұрғындардың 65,1%-ы орталықтандырылған сумен қамтылған, тұрғындардың 34,8 %-ы жер асты және беткі су көздерінің суын қолданады, сонымен қатар 0,1 % тасып жеткізілетін суды пайдаланады. 586 адам тұратын 3 елді мекенге су тасып жеткізетін ұйымдардың есебінен жүзеге асырылады.

2011-2013 жылдары (22 кесте) қала тұрғындарының орталықтандырылған су құбырының суымен қамтамасыз етілуі 0,13 %-ға өсті және 2014 жылдың 1 қаңтарына 96,7 %-ды, ауылдарды қамту 8,1%-ға өсіп, 39,7%-ды құрады.

Облыстың тұрғындарын орталықтандырылған сумен қамтуды қамтамасыз ету және 2011-2013 жылдардағы желілердің ұзындығы туралы ақпарат

Облыс тұрғындарын коммуналдық-тұрмыстық сумен қамту жүйесінде 3933,2 км су құбыры бар (оның ішінде қалаларда 60,0% - 2361,5 км). Желілер қанағаттанарлықсыз жағдайда болғандықтан желілердегі судың үлкен көлемі шығынға ұшырайды, желілерде су шығындарының көп мөлшері және халықтың суды тұтынуының үлес мөлшері артады.

«Су құбыры желілеріндегі апаттар саны» көрсеткіші жоспарлық мәні асып, 1385 жоспарымен 1839 апатты құрады.

Желілердегі апаттар мен шығындар санын азайту үшін су құбыры желілерін салу, қайта жаңарту, күрделі жөндеу бойынша іс-шаралар қарастырылған.

2015 жылға дейін ауылдық сумен қамту бойынша 67 жобаны, қалалық сумен қамту бойынша 20 жобаны және су тарту жүйелерін салу мен қайта жаңартуға бағытталған 12 жобаны іске асыру жоспарланған. Барлығын қосқанда 684,5 км желі салынып, жөнделетін болады.

230 су құбыры имараттарына 37 коммуналдық кәсіпорын, 77 жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, шару қожалығы, жеке кәсіпкерлер және 33 ауылдық әкімдігі қызмет көрсетіп, пайдаланады. Бүгінде пайдалануға берілген және салынған ауыз сумен қамту объектілерін пайдалануды қамтамасыз ету бойынша проблемалар бар.

Сумен қамту қызметтерінің тарифтері облыс бойынша 2013 жылы шаршы метрі 7,24 теңгеден 294,37 теңгеге дейін түрленді.

Қазақстан Респубилкасы Үкіметінің 2011 жылғы 24 мамырдағы № 570 қаулысымен бекітілген қолданыстағы 2011-2020 жылдарға арналған «Ақ бұлақ» бағдарламасының аясында 2011-2013 жылдары бюджет қаражатынан – 19,8 млрд. теңге, оның ішінде республикалық бюджеттен – 16,9 млрд. теңге, жергілікті бюджеттен 2,9 млрд. теңге игерілді.

Бағдарламаны іске асыру нәтижесінде 55 ауылда тұратын 32,6 мыңнан астам адам орталықтандырылған сумен қамтуға алғаш рет қол жеткізді.
23 кесте

2011-2020 жылдары «Ақ бұлақ» бағдарламасының аясында бюджеттің игерілген қаражаты көлемінің өзгеру динамикасы

Жер асты сулары сумен қамту көздері болып табылғандықтан, жер асты суларының орындары мен қорлары барланып, бекітілуі қажет. 2006-2012 жылдары 173 елді мекенде қорларды бекіту жұмыстары жүргізілуде, қосымша 2013 жылы 87 елді мекенде жұмыстар басталды.

Саланың даму жағдайына SWOT талдау:

Күшті жақтары:

1) жер асты тұщы су қорының жеткілікті деңгейі;

2) ауыз суға аса қажетсіну;

3) сумен қамтудың қолданыстағы жүйелерінің бар болуы;

4) халықтың сапалы ауыз суға қол жеткізу көрсеткішін 80 %-ға дейін жеткізу;

5) пайдаланудың қолданыстағы қызметінің бар болуы.

Әлсіз жақтары:

1) қолда бар жер асты тұщы су қорын жеткіліксіз пайдалану;

2) сумен қамту объектілері мен желілерінің аса тозуының және осының салдарынан апаттардың, жоғалтулардың, ауыз су сапасының төмен деңгейінің болуы;

3) негізгі өндірістік қорлардың ескіру процесі жаңартудан гөрі аса жылдам қарқынмен өтуде;

4) сумен қамту жүйелерінің жаңаларын салу мен қолданыстағыларын қайта жаңартуға мемлекеттік және жеке инвестициялардың жетіспеушілігі;

5) инфекциялық аурулардың туындау қауіптілігі;

6) берілетін судың сапасын бақылауды жүзеге асыратын лабораториялардың көптеген аудандарда болмауы;

7) ауылдық елді мекендерде сумен қамту және су тарту кәсіпорындарының жеткіліксіз дамуы.

Мүмкіндіктер:

1) жер асты тұщы суларының жаңа кен орындарын игеру;

2) халықтың сапалы ауыз суымен қамтылуы;

3) сумен қамту жүйелерінің техникалық жай-күйінің жақсаруы, су тазарту және су дайындауға шығынның ұлғаюы;

4) замануи тиімді технологияларды қолдану мүмкіндігі;

5) пайдалану қызметін материалдық-техникалық базаны жарақтандыру жолымен жетілдіру.

Қауіптер:

1) ұңғымаларды пайдалану режімінің бұзылу нәтижесінде жер асты су көздері сапасының төмендеуі, иесіз гидрогеологиялық ұңғымалардың көп мөлшерде болуы, жер асты суының техногендік ластануы;

2)табиғи тозудың салдарынан жабдықтың жұмыс істемей қалуы, қоршаған ортаға теріс әсер ету тәуекелі;

3) сумен қамту объектілерінің ұзақ мерзім пайдаланудың нәтижесінде қалыптасқан қанағаттанарлықсыз техникалық жай-күйі;

4) халықтың денсаулығының нашарлауына әкелетін су дайындаудың ескірген технологиясы қолданылады;

5) апаттың көбеюі, тәуліктік судың болмауы.

Жылумен қамту.

Өңірде 3 аса үлкен көмір кеніші бар – Қаражыра, Майқұба және Кендірлік. Қазып алынатын қатты отын өңірдің ішкі сұранысын ғана қамтамасыз етіп қоймай, республиканың басқа да облыстарына жіберіледі және республика аумағынан тыс жерлерге де экспортқа жіберіледі.

Облыс аумағында 5 жылу электр станциясы орналасқан – Өскемен, Семей, Риддер қалаларының тұтынушыларын жылумен және ыстық сумен қамтамасыз ететін Өскемен ЖЭО, Согра ЖЭО, Риддер ЖЭО, Семей қаласындағы ЖЭО-1 және ЖЭО-2.

Облыс аумағында жылу желілерінің жалпы ұзындығы – 1338 км. Қуаты 100 Гкал қазандықтар саны 665 дана. Қазандықтардың негізгі бөлігі қатты отынмен жұмыс істейді, тозудың орташа шамасы 70 % құрайды. Көмірді тұтынушыға дейін тасымалдау шығыстарының ұлғаюына байланысты соңғы уақытта оның соңғы бағасы өскен. Бұл жағдай облыс тұтынушыларының жылумен қамту әдістерін қайта қарауды талап етеді, яғни жаңа технологиялар енгізу жолымен.

Статистикалық мәліметтер бойынша 1086,3 км жылумен қамту желілерінің жалпы ұзындығынан 207,9 км (жалпы ұзындықтан 19,1%) ескі деп танылған, 324,1 км немесе 29,8% ауыстыруды талап етеді, 30,6 км іс жүзінде ауыстырылды, бұл қажеттіліктен 9% құрайды. Осыған орай, бу және жылу желілерінде апаттылық жоғарылайды. 2013 жылы «Бу және жылу желілеріндегі апат саны» көрсеткіші орындалған жоқ. Апат саны жоспарлы мәннен (250) асты және 367 апатты құрады.

Жылу желілерінде апат санын азайту үшін жылу желілерінде және қазандықтарда жылыту маусымына дайындық шеңберінде жылдық жөндеу жұмыстары өткізіледі. Жылумен қамтушыұйымдарда апаттарды жою үшін көшпелі бригадалар ұйымдастырылған, қажетті жабдықтармен қамтамасыз етілген.

Ауылдық елді мекендерде әлеуметітк мәдени тұрмыс нысандарын жылумен қамтуды ұсақ қазандықтар қамтамасыз етеді, олар қатты отынмен мен және электр энергиясымен жұмыс істейді. Қазандықтардың көбі қатты тозған.

Бүгінгі күні өңірде жылумен қамту желілерінің тозуы орташа алғанда 54%, соның ішінде:

- жылумен қамту – 55%;

- сумен қамту – 48%;

- электрмен қамту – 60%.

нормативті шығындар құрайды:

- жылумен қамту – 18,5%;

- сумен қамту – 19%;

- электрмен қамту – 11%.

Бұл ретте өңірде нормативтен артық шығындар жоқ.

Аталған көрсеткіштер негізінен «Электроэнергетикасы туралы» және «Табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы» Қазақстан Республикасы заңдарына сәйкес табиғи монополиялар субъектілерінің (ТМС) инвестициялық бағдарламаларын орындау есебінен қол жеткізілді.

Статистикалық мәліметтер бойынша облыстың жылумен қамту кәсіпорындарымен барлығы 2013 жылы 11129,5 мың Гкал жылу энергиясы өндірілген, оның ішінде жылу электр станцияларымен – 4571,4 мың Гкал, қазандықтармен – 3379,4 мың Гкал. 2012 жылмен салыстырғанда өндіру 1329,5 мың Гкал көбейді, бұл бұл жаңадан қосылған тұрғын үй, өндірістік және шаруашылық-тұрмыстық объектілер санының өсуімен байланысты. жылу энергиясын жіберу 2013 жылы 8430,3 мың Гкал құрады.

Энергиясын тұтыну құрылымында тұрғындардың үлесіне – 38%, ұйымдардың коммуналдық-тұрмыстық қажеттіліктері – 15%, кәсіпорындардың өндірістік қажеттіліктері – 21%, басқа кәсіпорындар (алып қайта сатушылар) – 30% болып келеді.

2010-2013 жылдарға тұтынушыларға жылу энергиясын бостау көлемінің өзгеру динамикасы біраз ауытқуларды қоспағанда жалпы тұрақты болып тұр (2010 жыл – 9794,7 мың Гкал, 2011 жыл – 9533,7 мың Гкал, 2012 жыл – 9800 мың Гкал, 2013 жыл – 7953,2 мың Гкал).

Бұдан басқа, облыста заманауй энегрия үнемдеу технологиясын енгізу тәжірибесі жүзеге асырылды, атап айтқанда жылу сорғыш қондырғыларынан Прапорщиков кентінің Киров ОМ ТНУ жобасы іске асырылады.

Жүргізілген талдаудың негізінде өңірдің жылумен қаму саласының дамуын ұстайтын келесі негізгі проблемалар анықталды. Жылу көздерінің, магистральді және квартал ішілік желілерінің энергетиклық және қазандық құралдарының қатты тозуының проблемалары ТЭО құралдарының және қазандықтарының тозуына, жылу көздерінің энергетикалық құралдарын жңартуға және жаңалауға инвестиция көлемінің аздығымен байланысты. Семей қаласының жылу көздері қатты қауіпті тудырады. Өткен жылу кезеңінде көрсетілгендей Семей қаласының жылумен жабдықтау жүйесі әсіресе қаланың сол жағалау бөлігі қатты қиындықтарға душар болған. Сол жағалаудың негізгі жылу көздері ТЭО-1 және РК-1 қайта жаңғырту және жаңалау бойынша жұмыстарды міндетті және дереу жүргізуді талап етеді, өйткені аталған жылу көздерінің барлық қазандық агрегаттары өзінің қызмет ету мерзімін жойған, олардың тозу деңгейі нашар ретінде бағаланады және 70-93% құрайды.

Тарифтерді талдаған кезде, тариф тапшылығының негізгі үлесі «электроэнергия» шығын бабы бойынша қалыптасады. Өйткені, шығындар сметасына электроэнергия бойынша ескі тарифтер салынады. Электроэнергияға жаңа тарифтерді бекіткен кезден бастап жыл, ыстық сумен қамтамасыз ету, сумен қамтамасыз ету бойынша тарифтер қалыптаса бастайтын болады.

Бүгінгі күні қуаты 100 Гкал жылу көзі бар мемлекеттік жылумен қамту кәсіпорындар шығынды болып табылады: Семей қ. «Жылукоммунэнерго» МКК, Курчатов қ. «КМЭП» МКК, Зырян қ. «Жылу орталық» МК, Серебрянск қ. «Бухтарма Инфрасервис» КМК, Глубокое к. «Жылуэнергия» МКК және Катонқарағай ауданы Үлкен Нарын а. «Нарын» МКК.

Ұзақ мерзімді инвестициялық ресурстардың кәсіпорындар үшін коммуналдық саласында дағдарыс жағдайы бойынша тағы да бір себеп қол жетпестік болады. Нәтиже бойынша, коммуналдық кәсіпорындар қайта құру және тарифтерді елеусіз өсіруге коммуналдық инфрақұрылым объектілерін жаңғырту бойынша жобаны жүзеге асыру мүмкіндіктері жоқ.

Ұзақ мерзімге инвестициалық және қарыз қаражатын жұмылдыру коммуналдық инфрақұрылым объектілерін жаңғырту есебінен кәсіпорындарға коммуналдық қызмет көрсету шығының төмендету мүмкіндігі болар еді және инвестицияның өтелімділігі, тарифтерді елеусіз өсіруге несиенің қайтарымдылығы қамтамасыз етілсін.

Инвестициялардың коммуналдық кешені салынған қайтаруға әсер ететін, негізгі факторлар қызмет көрсетуге тариф құру жүйесі және төлем тұтынушылардың қабілеттілігі болады.

Берілген мерзімде инвестицияны қайтару камтамасыз еталмайтын жағдайда, тұтынушылардың төлемдерін, инвестицициялық қызмет субъектілерінің көмекқаржы түрі қарастырылу керек. Оларға қатысады:

• 
  салықтар және бюджетке салықтың төлеу мерзімін өзгерту бойынша қосымша жеңілдіктер;
  
• 
  бюджеттік несиелер;
  
• 
  тартылған несие бойынша пайыздық мөлшерлемені қаражаттандыру;
  
• 
  міндеттерді орындауды кепілмен қамтамасыз ету;
  
• 
  инвестициялық жобаларды жүзеге асыруға қаржыландыру үшін көмекқаржы;
  
• 
  бюджеттік инвестициялар;
  
• 
  жерді және жылжымайтын мүлікті жалға алуға жеңілдік тәртібін орнату;
  
• 
  энергия үнемдеу және энергия тиімді технологияларды енгізу бойынша іс-шараларды ынталандыру.
  

Күшті жақтары:

1. 
   облыстың жылу көздерімен жылу энергиясын өндірудің өсуі;
   
2. 
   облыстың ЖЭО-лары мен қазандықтарына арзан отын көздері болып табылатын көмір кен орындарының облыста бар болуы;
   

1. 
   Семей, Курчатов, Зырян, Риддер қалаларындағы, Глубокое кентіндегі жылумен қамтудың сапасыз қызметтері;
   
2. 
   жылумен қамтамасыз ететін желілердің 17,8 %-ы ауыстыруды талап етеді.
   

жылумен қамтамасыз етудің дәстүрлі емес көздерін дамыту песпективалары.

Қауіптер:

1. 
   ЖЭО орнатылған және мүмкіндігі бар қуаттарының көптеп төмендеуінің болуы, қазандықтар қуаттылықтарының істен шығуы, жылу көздері агрегаттарының негізгі қорлардың тозуының жоғары деңгейде болуына байланысты апаттық жөндеуде тұрып қалуы;
   
2. 
   бәсекелестік ортаның дамымауы.
   
3. 
   жылу желілерінің жылу көздерінің, магистральдік және ішкі кварталдық энергетикалық және қазандық құралдарының қатты тозуы;
   
4. 
   жылу энергиясын жоғалтудың жоғары деңгейі.
   

Су бұру.

70-жылдары салынған тазарту имараттары өздерінің пайдалану ресурстарын орындаған, имараттардың жобалық қуаты жеткіліксіз, соның салдарынан толық тазартылмаған шаруашылық-тұрмыстық, өнеркәсіптік және нөсер сулары Ертіске төгіледі.

Қалалық су каналдарының басты бір проблемасы өнеркәсіптік кәсіпорындардың 2 және 3 токситтік сыныбының ауыр металдармен: қорғасын, мырыш, никель, темір, мышьяк, бериллий, сынаппен және т.б. ластанған суларды ағызуы болып отыр.

Тазарту имараттар кешені шаруашылық-тұрмыстық ағынды суларын тазартуға арналғандықтан, өнеркәсіптік ағындалар түскен кезде табиғи тазарту қиынға соғады (микрофлора өледі), қоршаған ортаға зиян келеді. Қалалық су каналдарымен балық шаруашылығына арналған су қоймасы болып табылатын Ертіс өзеніне ластаушы заттарды тастағаны үшін айып салынады.

Әсіресе кіші қалалар мен аудан орталықтарында қиын жағдайлар қалыптасқан. Елді мекендердің тазарту имараттары қатардан шығып қалады. Нәтижесінде нормативті техникалық жоғалтулардың орташа деңгейі облыстың су шаруашылық жүйелерінде шамамен 30-35%-ды құрайды.

Тазарту имараттарын сапалы пайдалану және олардың істен шығуына жол бермеу мақсатында канализациялық желілерді қайта жаңарту қажет.

Қазақстан Респубилкасы Үкіметінің 2011 жылғы 24 мамырдағы № 570 қаулысымен бекітілген 2011-2020 жылдарға арналған «Ақ бұлақ» бағдарламасы бойынша 2011-2013 жылдары Өскемен, Семей, Риддер, Курчатов қалалары, Глубокое ауданы Белоусовка кенті және Тарбағатай ауданы Ақсуат ауылындағы 13 жоба бойынша канализация жүйесін қалпына келтіру және қайта жаңартуға 4,97 млрд. теңге бөлінді және игерілді.

Канализациялық желілердің жалпы ұзындығы 1420,8 км, оның ішінде 475,9 км немесе 33,4% ауыстыруды қажет етеді, бұл апаттық жағдайларға әкеліп соғады. Мысалы 2012 жылғы 744 апатқа қарсы 2013 жылы канализация желілерінде 674 апат болған.

Облыс тұрғындарының су тарту қызметтерімен қамтылу деңгейі бір жылға 45% жоспарланған кезде 2013 жылы 35,2%-ды құрады (кесте 24).
Кесте 24

2011-2013 жылдары облыс тұрғындарының су тарту қызметтерімен

қамтылу деңгейі

		2011	2012	2013
Тұрғындарының су тарту қызметтерімен қамтылу деңгейі:	%	34,1	34,2	35,2
Канализация желілерін жөндеу	км	4	8,2	52,8
Тазарту имараттарын күрделі жөндеу	дана	0	2	2

Су тартуға қолданыстағы тарифтер технологияларды жаңартуға және қызмет көрсету сапасын арттыруға бағытталған кешенді жаңарту жүргізу шығындарын есепке алмайды, өйткені тарифтың структурасы мен пайданың инвестициясы көздерінің үлесі шамалы.

Сонымен, облыс бойынша 2013 жылға канализация қызметіне тарифтер куб метр үшін 5,6 теңгеден 162,4 теңгеге дейін түрленді. Сол кезде Су каналдарының есептері бойынша эксплуатациялық шығындарды жабуға жеткілікті тариф 20 теңгеден 190 теңгеге дейінгі деңгейде болуы керек.

Облыс тұрғындарын су тарту қызметтерімен қамтамасыз ету деңгейі 2013 жылы 35,2%-ды құрады.

Саланың даму жағдайына SWOT талдау:

Күшті жақтары:

1. 
   орталықтандырылған ауылдық елді мекендердің жалпы санынан тұрғындардың су тарту жүйесіне жету көрсеткіштеріне қол жеткізу – 15,3%;
   
2. 
   Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 24 мамырдағы №570 қаулысымен бекітілген 2011-2020 жылдарға арналған «Ақ бұлақ» бағдарламасының шеңберінде су тарту, тазарту имараттарын салу және қайта жаңғырту қарастырылған.
   

70 % канализациялық желі қанағаттанарлықсыз жай-күйде тұр және ауыстыруды талап етеді.

Мүмкіндіктер:

су тарту объектілерін, канализация жүйелерін, тазарту имараттары мен канализация желілерін салу және қайта жаңартудың инвестициялық жобаларын іске асыру тұрғындарды су тарту қызметтерімен қамту деңгейін ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Қауіптер:

су тарту объектілерін, канализация жүйелерін, тазарту имараттары мен канализация желілерін салу және қайта жаңарту жобаларының мемлекеттік бюджеттен жеткіліксіз қаржыландырылуы объектілерді пайдалануға беру мерзімін бұзуы және облыс халқының санитарлық-экологиялық аман-есендігіне кері әсерін тигізуі мүмкін.

Шығыс Қазақстан облысында орталық газбен қамту 6 қалада және 2 кентте бар. Сұйытылған газдың негізгі үлесі Павлодар мұнайөндеуші зауытынан жеткізіледі.

Сұйытылған газдың аккредиталған жеткізушілері: «Капан» ПКФ ЖШС (Өскемен қ.), «ШҚ Газ» ЖШС (Өскемен қ.), «Ертiс трансгаз» ЖШС (Семей), «Аманат газ» ЖШС (Семей).

Газ таратушы қондырғылар және халықты орталықтандырылдған газбен қамтамасыз ету ыдыстары бүгінгі күні қанағаттанарлықсыз техникалық жағдайда болып табылады.

Жалпы облыста 595 ГРУ бар, оның 420 жұмыс істемейді, ал 365 қалпына келтіруге және қайта куәләндіруге, 57 ГРУ демонтажға жатады.

Қалалар мен аудандар әкімдіктерінің ГРУ жөндеу жұмысы басталды. Мысалы Риддер және Ұлан ауданында ГРУ жөндеу бойынша оң мемлекеттік сараптама қорытындысы бар жобалау-сметалық құжаттама бар.

Қазіргі уақытта Шығыс Қазақстан облысы әкімдігі өңірді газдандыру мақсатында «Рубцовск – Өскемен» газ құбырын салу мүмкіндігін қарастыруда.

Газ құбырының жобалық ұзындығы шамамен 260 км, 2015 жылға дейін табиғи газды жыл сайын тұтыну 1,5 миллиард куб метр, 2017 жылға қарай 2,5 миллиард куб метрге жетеді. Жобаны іске асыру мерзімі қазақстан аумағында – екі жыл.

«Рубцовск – Өскемен» газ құбырын салу жобасын ҚР Мұнай және газ министрлігі қарастыруда.

Газ құбырын жобалау және салуды қаржыландыру мемлекеттік-жеке меншік әріптестік шеңберінде жүзеге асыру жоспарланған.

Газ құбырының ұсынылған трассасы Ресей Федерациясы шекарасынан Бородулиха ауданы Бородулиха кенті арқылы, Шемонаиха қаласы, Глубокое ауданы Глубокое кенті арқылы облыс орталығына өтеді (Бородулиха кентінен Семей қаласына таралумен).

Қазіргі уақытта Өскемен және Семей қааларының жылумен қамтуы жылуэлектрорталықтары арқылы жүзеге асырылады, олар қатты отынмен жұмыс істейді. Көмірдің негізгі көлемі Қаражыра көмір разрезіне жеткізіледі.

Жобада мыналар қарастырылған:

1) I кезеңде құрылысы жоспарланған Өскемен қ. ТЭЦ-2 және Семей қ. ТЭЦ-3 газ құбыры трассасында орналасқан жылу көздерін (Бородулиха, Шемонаиха және Глубокое аудандары) табиғи газ пайдалануға ауыстыру. Сондай-ақ негізгі зәкірлік тұтынушы өңірдегі металлургиялық және тау кен өндіру саласы кәсіпорындарының тапшылығын өтеу көзделген;

2) II кезеңде «Өскемен ТЭЦ» АҚ және Семей қ. «Теплокоммунэнерго» МКК жылу көздерін ауыстыру, бұл тұтынылатын қатты отыннан бас тартуға әкеледі.

I кезеңде 1 394 млн. м³ газ тұтыну жоспарланған, II кезеңде тұтыну 2 907 млн. м³ табиғи газға жетеді.

Қазандықтар мен жаңа ТЭЦ құрылыстарын жылу көзі ретінде табиғи газға ауыстыру атмосфераға зиянды заттардың тасталуын 31 мың тоннадан 3 мың тоннаға азайтуға (көмір күлі, күкірт диоксиді, азот және оксид көміртегі) әкеледі, бұл ластанудың 9 есе азаюына және өңірдегі экологиялық және әлеуметтік жағдайдың жақсаруына әкеледі.

2012 жылғы 8 желтоқсанда Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Респубилкасы арасында «Сарыбұлақ – Зимунай» газ құбырын салу және пайдалануда ынтымақтастық туралы келесім жасалды (бұдан әрі – Келісім). Келісімнің 7 бабына сәйкес Сарыбұлақ кенорнынан алынатын табиғи газдың жартысы Қазақстанның ішкі қажеттіліктері үшін жұмсалады, бұл ретте бұл шамамен 250 миллион куб метр табиғи газды жыл сайын құрайды.

Қазіргі уақытта Зайсан қ. және Зайсан ауданының 9 ауылдық елді мекенінде газ инфрақұрылымын салу бойынша нақты жұмыс жүргізілуде.

Газ шаруашылығы бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 30 сәуірдегі № 473 қаулысымен бекітілген Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын 2020 жылға дейін дамытудың салалық бағдарламасы аясында Қостанай-Көкшетау-Астана-Қарағанды магистралдық газ құбырын салу мәселесі қарастырылды және келешекте облыс бұл газ құбырын Шығыс Қазақстан облысының аумағында салу мәселесін түбегейлі қарастыратын болады.

Саланың дамуына SWOT- талдау:

Күшті жақтары:

облыстың газбен қамту ұйымдарын аккредитациялау Қазақстанның мұнайхимия зауыттарынан сұйытылған газды тұрақты бағада импорттауға мүмкіндік берді.

Әлсіз жақтары:

газ таратушы қондырғылардың, квартал іші желілерінің қанағаттанарлықсыз техникалық жағдайы тұрғындардың денсакулығы мен өміріне қаіп туғызады.

Мүмкіндіктер:

Сарыбұлақ газ кенорнын өндіру Зайсан және Тарбағатай аудандарының тұтынушыларын табиғи газбен қамтуға, және ҚХР мен Қазақстан Республикасы арасында үкіметаралық келісімге сәйкес сұйытылған газды Шығыс Қазақстан облысының ішкі нарқына жеткізуге мүмкіндік береді.

Қауіптер:

жаңа немесе қолданыстағы орталық газбен қамту жүйелерін салу немесе қалпына келтіру іс-шараларын жеткіліксіз қаржыландыру өңірді газбен қамту деңгейін сапалы деңгейге шығаруға мүмкіндік бермейді.
Тұрғын үй қоры

Шығыс Қазақстан облысында 5200 көппәтерлі тұрғын үй есептеледі, соның ішінде облыстық орталықта 1645 кондоминимум нысандары бар және Семей қаласында 1305 үйлер. Өңір аумағындағы үй құрылыстарынан 90 пайыздан астамы 20 жылдан астам пайдалану мерзіміне ие.

25 кесте

Үйлер саны	Пайдалану мерзімі	%
1643	50 жылдан астам	25
1352	50-40 жыл	26
1055	40-30 жыл	20
1040	30-20 жыл	20

Алдын ала жүргізілген зерттеу бүгінгі күні 3500 нысан жөндеуді қажет ететінін, ал 1661 тұрғын үй апаттық деп танылу үшін инструментальді зерттеуді талап ететінін көрсетті. Бір кондоминимум нысанын зерттеу құны 800 мың. Тенге құрайды. Қажетті қаржылық бекітумен республикалық деңгейде кондоминимум нысандарын инструментальді зерттеу бойынша бағдарлама әзрлеу мәселесін қарау қажет.

Тұрғын үй қорын пайдалану және ұстауды негізінен пәтерлердің жеке меншіктерінің кооперативті жүзеге асырады (бұдан әрі – ПЖК). Қазіргі уақытта өңір аумағында 371 ПЖК жұмыс істейді, соның ішінде қалаларда – 365 және аудандарда – 6.

Коммуналдық қызмет есебінің құралдарын сатып алу бойынша істер қанағаттанарлықсыз жағдайда. Есеп құралдары энергия ресурстарын үнемдеуіне қарамастан оларды енгізу көп жағдайда энергия тұтынуды азайтуға әкеледі. Бұл тұтынушылар өздерінің тұтынулары туралы нақты ақпарат ала бастайтынына негізделген, және нәтижесінде тұтынушылар табиғи түрде энергия ұнемдеуге көшеді. Сондықтан барлық энергия ресурстар есебінің құралдарын орнату және есептегіш көрсеткіштер бойынша энергия ресурстарын пайдалануға есепті ұйымдастыру мәселесі энергия ресурстарын тұтынудың тиімділігін арттырудың негізгі құралдарының бірі болып қала береді.

Бүгінгі күні тәжірибе жүзінде кондоминимум нысандарын басқарудың негізгі формасы болып табылатын ПЖК қызметіндегі аса ір проблема тұрғын үйдің күрделі жөндеуін жүзеге асыру болып табылады. Мезгілсіз және толық емес көлемде жүргізілген жөндеулердің нәтижесінде ғимараттың ескіру процессі жылдамдайды. Нәтижесінде үйді ұстау адал төлеушілер – ПЖК мүшелеріне жатады.

Жүргізілген талдау ПЖК бойынша пайдалану салымдарын жинаудың орта пайызы 70-80% құрайтынын көрсетеді, шамамен пәтер иелерінің 20% пайдалану шығындарын төлемейді.

Қазіргі уақытта КСК ғимарат пайдалануға енгізу және жөндеу бойынша жұмысы бақылаусыз қалып отыр. Көбінесе ғимаратты пайдалану ережесі қадағаланбайды, ұсақ ақаулар уақтылы жойылмайды, олар жылдар бойы қомақты шығындарды талап ететін апатты жағдайларға әкеледі.

Осыған орай, кондоминиум нысандарын басқарудың баламалы басқару нысандарын құру мақсатында басқарушы компания құру мәселесі пысықталуда, оның қызметі кондоминиум нысандарын ұстау және пайдалану бойынша қызметтер сапасын және тиімділігін жоғарылатуға және кондоминиум нысандарына қызмет көрсету саласында бәсекелес орта құруға мүмкіндік береді.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 30 сәуірдегі № 473 қаулысымен бекітілген Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты жаңартудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасының аясында 2011-2013 жылдары 203 көппәтерлі үй 2041,6 млн. тенге жалпы сомасына, 2014 жылы республикалық бюджеттен 589,0 млн.теңге бөлінді.

Кондомиумның ортақ мүлкін жөндеу термомодернизация элементтерін қамтиды, бұл ғимараттардың жылутехникалық сипаттамаларын жақсартуға мүмкіндік береді, бұл қабырғаларды, үйдің шатыры мен фасадын жылылау және жөндеу жұмыстарын жүргізу нәтижесінде қол жеткізіледі, ағымдағы жөндеу кезінде 10 пайызға дейін, күрделі жөндеу кезінде 30 пайызға дейін үнемдеуге қол жеткізіледі.

Кондомиум нысандарын жөндеу жобасын 2013-2015 жылдары іске асыру жөндеуді қажет ететін кондомиум нысандарын 69,7% дан 49,2% дейін азайтады, 2020 жылға дейін 3970 үйден 2600 жөндеу және үлесін 10% жеткізу жоспарланған.

Саланың даму жағдайына SWOT талдау:

Күшті жақтары:

Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты жаңартудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасының аясында көппәтерлі тұрғын үйлерді жөндеу жүргізіледі. 2020 жылға дейін жөндеуді қажет ететін үйлердің 10% үлесі күтіліп отыр.

Әлсіз жақтары:

кондоминимум нысандарының жалпы мүлкін ұстауда тұрғындардың нашар белсенділігі.

Мүмкіндіктер:

көппәтерлі тұрғын үйлерді жөндеу және терможаңарту бойынша жобаларды іске асыру кондоминимум нысандарының техникалық жағдайын және азаматтардың өмір сүру сапасын арттыруға мүмкіндік береді.

Қауіптер:

көппәтерлі тұрғын үйлерді жөндеу және терможаңарту бойынша жобаларды мемлекеттік бюджеттен жеткіліксіз қаржыландыру, сондай-ақ тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты жаңартудың 2011-2012 жылдарға арналған бағдарламасына қатысу қажеттілігі туралы нашар түсініктеме жұмыс.

Облыс аумағында 5061,2 км көшелер мен жолдар, 421 га саябақтар, скверлер, алаңдар, аулалар, 2227 тұрғын үй кондоминиумдарының аулалары, 296 ескерткіштер мен қатты тұрмыстық қалдықтарды пайдалануға арналған арнаулы 350 орындар бар.

Облыстың елді мекендерінің санитарлық жағдайын қалпында ұстап тұру және көріктендіру деңгейін көтеру, күзгі және көктемгі кезеңде тұрғындардың санитарлық-эпидемиологиялық амандығын қамтамасыз ету үшін жыл сайын аумақтарды көріктендіру мен көгалдандыру бойынша іс-шаралар жүргізіледі, соған сәйкес көшелер мен жолдарды, саябақтар, алаңдар, тұрғын үйлер аулаларын, мектептер мен мәдениет мекемелерінің аумақтарын тазалау бойынша жұмыстар жүргізіледі. Қатты тұрмыстық қалдықтарды пайдаланатын орындар қанағаттанарлық жағдайға келтіріліп, рұқсат берілмеген қоқыс төгу орындарын жою, көгалдандыру бойынша жұмыстар жүргізіледі.

Жыл сайын облыс бойынша 140 мың ағаш көшеті, 40 мың погон метр бұталар және 50 мың шаршы метр гүлзар отырғызылады.

Елді мекендерді көріктендіру бойынша жұмыстарды жүргізуге жергілікті бюджеттен 2010 жылдан 2013 жылға дейін 2984 млн. теңге бөлініп, толық игерілді.

Қаржыландыру нәтижесінде 2227 аула аумағының 286-інде көріктендіру бойынша жұмыстар жүргізілді. 653 мың ағаш көшеті, 287 мың погон метр бұта, 345 мың шаршы метр гүлзар отырғызылды.

Алайда шешілмеген проблемалар қалады.

Көп пәтерлі тұрғын үй қорының аула аумақтарының 40%-ы балалар мен спорттық алаңдар салуды, ескі ағаштарды кесіп, шығаруға, жасыл көшеттерге түгендеу жүргізуді қажет етеді Көгалмен жабылған алаңдардың азаюына байланысты елді мекендерді көгалдандыру бойынша жұмыстарды жалғастыру қажет.

Аумақтарды көріктендіру және көгалдандыру конкурстарын өткізу үшін облыстық бюджеттен жыл сайын қаражаттың бөлінуін қарастыру қажет. Аудандар үшін көріктендірудің проблемалы мәселелерінің бірі ол қатты-тұрмыстық қалдықтарға арналған орынды ұстау болып табылады. Қоқыстар экологиялық кодекстің талаптарына сәйкес келмейтін және қатты-тұрмыстық қалдықтар полигонының статусы жоқ ұйымдастырылмаған қоқыс тастайтын жерлерге төгіледі. Қатты-тұрмыстық қалдықтарды жинап, шығаратын мамандандырылған кәсіпорындар жетіспейді.

Саланың даму жағдайына SWOT-талдау:

Күшті жақтары:

аумақтарды көріктендіру мен көгалдандыру бойынша жыл сайын іс-шаралар жүргізу, соған сәйкес көшелер мен жолдарды, саябақтар, алаңдар, тұрғын үйлер аулаларын, мектептер мен мәдениет мекемелерінің аумақтарын тазалау бойынша жұмыстар жүргізіледі.

Әлсіз жақтары:

аумақтарды көріктендіру мен көгалдандыру іс-шараларының жеткіліксіз қаржыландырылуы.

Мүмкіндіктер:

аумақтарды көріктендіру, қасбеттерді, аула аумақтарын, скверлерді, саябақтарды және т.б. жөндеу бойынша мемлекеттік-жеке меншік серіктестігінің болашағы.

Қауіптер:

облыс елді мекендерінің қанағаттанарлықсыз санитарлық-эпидемиологиялық жай-күйі, тұрғын қорының, көріктендіру элементтерінің тез тозуы, жабындардың, қасбеттердің қанағаттанарлықсыз жай-күйі, елді мекендердің келісімсіз келбеті.

4. Аумақтық құрылыс

Бас жоспарлармен, жеке құрылыс аудандарының бөлшектік жоспарлау жобаларымен, тарихи-мәдени мұраның демалу аймақтарының және ескерткіш орындарының бас жоспарларымен бекітілген елді мекендердің қамтамасыз етілуі қажетті деңгейде қалмайды. 799 елді мекеннен 209 елді мекен бас жоспарлары бар, 590 түзетуді қажет етеді.

2011-2015 жылдарға облыс бойынша 1402,9 млн. тенңге сомаға 137 елді мекеннің бас жоспарларын және құрылыс сұлбасын және 20 тұрғын ауданның бөлшектік жоспарлауының жобаларын әзірлеу қарасытылған.

Облыстық маңызы бар қалалардың және аудан орталықтарының бас жоспарларын әзірлеу.

Бас жоспарлар бекітілді:

1) тұрғындар саны 100 мыңнан асатын облыстық маңызы бар қалалар: Өскемен және Семей;

2) тұрғындар саны 100 мыңға дейін облыстық маңызы бар қалалар: Риддер, Курчатов.

19 аудан орталықтары және облыстық маңызы бар қалалардың 18-де бас жоспарларды әзірлеу аяқталды, біреуі бойынша 2015 жылдың соңына дейін аяқталады.

Тірек ауылдардың және шағын елді мекендердің бас жоспарларын әзірлеу.

Сондай-ақ 2015 жылға дейін облыс бойынша 351,0 млн. теңге сомаға 74 шағын елді мекеннің бас жоспарларын әзірлеу қарастырылған.

«Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қала құрылысы кадастрын жүргізу ережесін бекіту туралы» ҚР Үкіметінің 2009 жылғы 11 желтоқсандағы № 2082 қаулысын орындау үшін облыстық деңгейдегі мемлекеттік қала құрылысы кадастрын жүргізу бойынша жұмыс жүргізілуде.

Базалық деңгейдегі мемлекеттік қала құрылысының кадастырының ақпараттық жүйесі 5 қалада қабылданған болатын: Өскемен, Семей, Риддер, Зыря, Курчатов; 6 аудандық орталықтарда: Аягөз қ., Молодежное а., Ақсуат, Глубокое, Бородулиха, Бесқарағай.

Қалалар және аудандарды әлеуметтік-экономикалық дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған бағдарламасына жалпы құны 269,6 млн. теңгеге 23 елді мекенде базалық деңгейде мемлекеттік қала құрылысы кадастрын әзірлеу бойынша жұмыстар енгізілген.

Облыста «Мекен жай регистрі» ақпараттық жүйесі» мемлекеттік мәліметтер базасын дамыту және енгізу бойынша жұмыстар жүргізілуде. Бағдарламаның негізгі мақсаты – қалыптастырудың бірыңғай орталықтандырылған жүйесін құру және «Жеке тұлға», «Жылжымайтын мүлік регистрі» мемлекеттік мәліметтер базасы үшін мекен жай ақпаратын, сондай-ақ басқа ақпараттық жүйелерді ұсыну болып табылады.

Саланың даму жағдайына SWOT- талдау

Күшті жақтары:

тұрғындардың тіршілігіне қолайлы орта құру үшін кешенді аумақтар құрылысы. Бұл ретте табиғи-климаттық, қалыптасқан және болжанып отырған демографиялық және әлеуметтік-экономикалық жағдайлар, зоналауды фукнциялау және бұл аймақтар аумағын пайдалануға шектеулік, экологиялық жағдайда жақсарту бойынша шаралар есебімен елді мекеннің , соның ішінде әлеуметтік, рекреациялық, өндірістік, көліктік және инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылым, қосқандағы дамуының негізгі проблемалары шешілуде.

Әлсіз жақтары:

бас жоспарлары жоқ аумақтарды жаппай салу кейіннен меншік иелерінің құқықтарын шектеуге, жердің оңтайлы игерілмеуіне, әлеуметтік объектілердің, тұрғын үйдің және инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымның құрылысының қымбаттауына әкеледі.

Қауіптер:

елді мекендердің бас жоспарлар, құрылыс жобалары мен детальды жоспарлау жобаларының келісілген тәртібінде бекітілгендегіде болмаған жер телімдерін беру және объектілер салуға Қазақстан Республикасының заңымен тыйым салынады.

2.2.4.1 Ауылдың тіршілігін қамтамасыз ету

Ауылдың қалыпты тіршілігін қамтамасыз етуге жағдай жасау үшін ауыл тұрғындары өмір сапасының ұлттық стандарттарына сай болып білім, денсалық сақтау, мәдениет және спорт, сапалы ауыз су, автомобиль жолдары, электрлендіру, байланыс, теледидар, Интернет жүйесі сияқты қызметтерімен қамтамасыз етілуі тиіс, ауылдық елді мекендердің әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылыммен қамтамасыз етілу нормативтеріне жету қажет.

Халықты денсаулық сақтаумен қамтамасыз ету мақсатында ауылдық аумақтарда 11 аудандық орталық аурухана, 15 - ауылдық ауруханалар бар, 164 дәрігерлік амбулатория, 57 ФАП, 340 медпункт, 68 жеке үй-жайсыз медициналық қызметкерлер бар.

Жалпы білім беру мекемелерінің жүйесі ауылдық жерде 545 мектеп және онда 72793 бала бар. Мектепке дейінгі жастағы балаларға білім беру 100%-ды қамтиды.

Ауылдық аумақтарда 266 кітапхана, 263 клуб және мәдениет үйлері, 1 кинотеатр қызмет көрсетеді.

Облыстың 764 ауылдық елді мекенінің 282 немесе жалпы халық санынан 61,9%-ы (363874 адам) орталықтардырылған су жүйесімен қамтамасыз етілген.

«ШҚО облыстық және аудандық маңызы бар автомобиль жолдарының титулдық тізіміне» сәйкес жергілікті маңызы бар ауылдық жолдардың жалпы ұзындығы 8 421,8 км. құрайды, оның ішінде асфальтбетондық жолдар – 175,4 шақырым, қара жамылғы – 3357,0 шақырым, қиыршық тас жамылғы – 4132,7 шақырым, грунттық – 756,7 шақырым.

«Ауыз су» бағдарламасын іске асыру тасымалданатын суды қолданатын 1993 адамға (Аягөз ауданының Мәдениет, Бидайық ауылдарында) су құбыры суын алуға қол жеткізді.

764 ауылдық елді мекеннің 23 (3%) телефон жүйесімен қамтамасыз етілмеген.

14 ауылда немесе 1,8%-да электр энергиясы жоқ, оның 6-ның 50 адамман аса тұрғыны бар, 8-де 50 адамнан аз.

Басты мақсатты индикаторы экономиканың динамикалық өсуі және ауылдық елді мекендердің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі, даму әлуеті жоғары ауылдық елді мекендерінің санын ұлғайту болып табылады.

Мемлекеттік қолдау шаралары тіршілікті камтамыз ету инфрақұрылымының дамуына бағытталған, біріншіден ауыл тұрғындарының қажетті табыс деңгейін қамтамасыз ететін әлеуметтік-экономикалық даму әлуеті жоғары және орташа ауылдық елді мекендердің дамуына.

Облыста даму әлуеті жоғары 46 ауыл (6%), даму әлуеті орташа 644 ауыл (84%) және даму әлуеті төмен 74 ауыл (10%) бар.

2012 жылдан бастап облыста тірек ауылдарды дамытудың үшжылдық бағдарламасы басталды. 2012-2014 жылдарға 50 тірек ауылдық елді мекендерді дамыту бойынша кешенді жоспарлар әзірленген.

673 жобаны іске асыру үшін 2012 жылы 10,8 млрд.тенге, соның ішінде бюджеттен тыс қаражаттан 5,5 млрд.тенге жұмсалған.

2013 жылы 10,8 млрд.тенге сомасына соның ішінде бюджеттен тыс қаражаттан 5,6 млрд.тенге сомасына 873 жобаны іске асыру жоспарланған.

Кешенді жоспарларды іске асыру кезеңінде жұмыссыздар саны барлық тірек ауылдарда 32,5% немесе 172 адамға азайды. 7082 қосымша жұмыс орны ашылған. Аз қамтылған отбасылар саны 38,5% немесе 723 отбасыға азайған. Жеке кәсіпкерлер саны 52,2% немесе 442 бірлікке көбейді.

Ауыл шаруашылығы саласында ірі қара мал 31,8%, ұсақ мүйізді мал 35,5%, құс 11,6% көбейді.

Тірек ауылдарды дамытуды қолдау шаралары тірек ауылдарда тұрғындардың 1418 адамға немесе 1,6%-ға көбеюіне жағдай жасады.

Ауылды жаңғырту және ауыл тұрғындарының әл-ауқатының өсімін қамтамасыз ететін шарттар құруға бағытталған мемлекет саясатын іске асыру мақсатында облыста бес жылға арналған 31 тірек ауыл, 11 аудан орталығы және 246 орталық усадьба бойынша кешенді дамыту жоспарлары әзірленді және бекітілді. Экономикалық қызметті, әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымды, көлік қолжетімділігін дамыту және мелмекеттік және коммерциялық қызметтер көрсету орталықтарын ашу бойынша іс-шаралар қарастырылған.

Бүгінде тірек ауылдық елді мекендерді кешенді дамыту жоспарларын белсенді іске асыру жүргізілуде, мысалы 2014 жылғы 9 айдың қорытындысы бойынша ауылдарды дамытуға 6,7 млрд. теңге (жылдық жоспардан 88,1%), оның ішінде нақты секторға 3,3 млрд.теңге (жылдық жоспардан 94%) бағытталды. 507 жоба іске асырылды және іске асыру сатысында, 1129 жұмыс орны ашылды.

2 бордақылау алаңы, 2 жылыжай, 2 дәріхана, 20 цех ашылды, мал шаруашылығын дамыту бойынша 25 жоба іске асырылды. 17 қызмет көрсету нысаны ашылды (кафе, дүкендер, автошеберхана, нотариус қызметтері). 2 мәдениет нысаны қайта жаңартылды.

11 аудан орталығында жоспарланған құны 8,2 млрд.теңгеге 345 жобадан 9 айдың қорытындысы бойынша 319 жоба немесе 92,5% іске асырылды және басталды, бұл ретте игерілген қаражат 6,6 млрд.теңге немесе 80,5%.

2014 жылғы 9 айда ауылдық округтер, ауылдар мен кенттерді дамыту бойынша жалпы сомасы 21,0 млрд.теңгеге жоспарланған 1246 іс-шаралардан 806 жобаіске асырылды және іске асыру сатысында, бұл ретте игерілген қаражат 18,2 млрд.теңге немесе 87%.

Аудандар, ауылдар мен кенттік округтер әкімдері резервтерді талдау жұмысын жүргізуде, тірек ауылдардың нақты секторына инвестиция көлемін ұлғайту мүмкіндіктері қарастырылуда.

Ауылдық жерде орташа айлық еңбекақының өсу тенденциясы байқалады.

Ауылдық жерде орташа зейнетақы мөлшері 28000 теңгеден жоғары.

Кедейлік шегінен төмен өмір сүретін халыққа мемлекеттік атаулы көмек көрсетіледі. Жыл сайын отбасылар және алушылар саны азайуда. 2014 жылдың 1 қаңтарына 1953 отбасы тіркелген (2012 жылдың кезеңіне сәйкес салыстырғанда аз), алушылар – 8079 адам (5507 адамға аз), орташа айлық мөлшері 1847 теңгені құрайды (66 теңгеге көп).

Ауылды мекен бойынша жұмыспен қамту мәселесі бойынша жұмыспен қамту органдарына өтініш білдіргендер саны 2014 жылғы 1 қаңтарда 11717 адамды құрады. Өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 16,3% аз немесе 1639 адамды құрайды. Экономикалық белсенді халық санында тіркелген жұмыссыздар үлесі н жыл деңгейінде 0,7%.

Еңбекақының, зейнетақының, жәрдемақының өсуі халықтың ақшалай табысының өсуіне ықпал етеді. 2014 жылғы 9 айда халықтың жан басына шаққанда орташа ақшалай табысы 47331 теңгені құрады.

Сонымен бірге, ауылда үй маңындағы шаруашылықтан ақшалай емес формадағы кіріс кең тарады. Үй шаруашылығының әрбір мүшесіне ауылдық жерде жеке шаруашылығына өндірілген өнімнен айына 3500-4000 теңгеден келеді.

Ауылда бұқаралық спортты дамыту материалды-техникалық базаның жоқтығынан проблемасы аса маңызды болып отыр. Елді мекендердегі қолда 363 спорт залдардан 361 зал жалпы білім беретін мектептерде орналасқан және оқу жаттығуларын жүргізу үшін пайдаланылады. Тек 2,6 % спорт имараттары ғана барлық халықтың пайдалануы үшін қол жетімді.

Ауылды мекендегі спорт және спорт-сауықтыру имараттарының желісі олардың жеткіліксіз санымен, нашар жабдықтанумен, төмен сапамен және олардың тегізсіз орналасуымен сипатталады. Бұның салдарынан облыстың жалпы білім беру мектептерінің оқу процессінде «шаңғы дайындығы», «гимнастика» сияқты тәртіптер орындалмайды немесе толық көлемде орындалмайды.

Саланың даму жағдайына SWOT- талдау

Күшті жақтары:

ауыл шаруашылығын дамытуға қолайлы топырақ-климаттық жағдай, бұл ауыл тұрғындарының негізгі кіріс көзі болып табылады.

Әлсіз жақтары:

1) әлеуметтік инфрақұрылым объектілері желілерін жеткіліксіз деңгейі, шалғай ауылдық елді мекендерде әлеуметтік инфрақұрылым объектілеріне қол жетімділіктің жоқтығы немесе қиындығы;

2) жан басына шаққанда кірістердің аумақтық бірдей бөлінбеуі;

3) ауыл тұрғындарының білім, денсаулық сақтау, мәдениет және спорт қызметтеріне бірдеу қол жетімділігінің болмауы ауылдық жерлерде адами әлеуеттің деңгейін азайтады.

Мүмкіндіктер:

1) жұмыс істейтін медицина кадрларын және білім саласы мамандарын жұмыс орнына ұзақ мерзімге бекіту және жас мамандарды тарту бойынша жүйелі шаралар әзірлеу;

2) тірек және басқа ауылдық елді мекендер әлеуетін дамыту.

Қауіптер:

ауыл халқының көшуіне байланысты халық санының азаюы.

2.2.4.2. Шекаралас өңірлер

Шекаралас аудандар бұл мемлекеттік шекараға жақын мемлекет аумақтары, ерекше шекара функцияларын атқарады және осыған байланысты ерекшеліктері бар. Шекаралас жерлердің ерекшеліктерін шарттайтын басты факторы географиялық орналасуы болып табылады.

Облыстың шекаралас аудандарының әлеуеті мемлекеттік шекарадан өтумен, көлік шарттарымен, шекаралас өткелдердің және кеден бекетінің инфрақұрылымымен, сондай-ақ тұратын халық санымен байланысты игерілетін нарықтың өндірістік факторларының құнымен, инвестициялық климаттың ерекшеліктерімен анықталады.

Шығыс Қазақстан облысы солтүстігінде және солтүстік-шығысында Ресей Федерациясымен, шығысында және оңтүстік-шығысында Қытай Халық Республикасымен шектеседі. Шығыс Қазақстан облысының аумағы 283,4 мың кв. км. Облыс халқы – 1393,6 мың адам, соның ішінде шекаралас аудандарда – 383,9 мың адам. Облыста 9 шекаралас аудан бар: Риддер қ. , Бескарағай, Бородулиха, Зайсан, Катонқарғай, Күршім, Тарбағатай, Үржар және Шемонаиха аудандары.

Бүгінгі күні шекаралас аудандарда халық санының азаю беталысы байқалады, осылайша соңғы үш жылда халық саны 39,4 мың адамға немесе 2009 жылдың деңгейіне қарағанда 9 % азайған, бұл осы аудандардың дамуына кері әсер етеді.

Халық санының азаюының негізгі себептері жұмыс болмауы, тұрғындардың қалаға және жақын аудандарға көшуі, табиғи азаю, тұрмыс жағдайының болмауы болуы мүмкін.

Шекаралас аудандарда және ауылдық елді мекендерде мынадай проблемалар бар: кейбір елді мекендерде орталық сумен қамту және канализацияның болмауы, әлсіз дамыған әлеуметтік сала мен сауда.

Сонымен қатар әлсіз дамыған нарықтық инфрақұрылым себебінен қолайсыз инвестициялық климат. Сондықтан инвестиция көлемі әзірге экономиканың құрылымдық өзгеруі үшін жеткіліксіз. Нәтижесінде шекаралас саудадан кірістер ұсақ және орта жеке фирмалар қолында қалып отыр.

Сонымен қатар ауыл шаруашылығы нысанындағы жер аумақтарымен, туристік саланы дамыту, шекаралас сауданы дамытумен байланысты шекаралас аудандардың жоғары әлеуетті дамуын ескеру қажет.

Мысалы, Риддер қ. табиғи-рекреациондық ресурстармен сипататалады (Риддер қ. маңы ландшафтары).

Осы аумақта Кенді Алтайдың негізгі көрекіліктері шоғырланған, мұнда Қазақстан, ТМД және шетеле елдерінен көп туристер келеді

Өңірде Батыс-Алтай мемлекеттік табиғи қорығы,, Алтай ботаникалық бақшасы «Ак-кем», «Ак-Кем-Риддер», «Бумеранг», «Радуга» турклубтары, 2 тау шаңғы базасы, 4 демалыс базасы  - «Синегорье», «Климовка», «Громотуха», «Кедровка» бар.

Катонқарағай ауданында Катонқарағай мемлекеттік ұлттық табиғи паркі бар.

Күршім ауданында Марқакөл ұлттық қорығы және Марқакөл көлі бар. Тұзсыз, ағынсыз Алакөл көлі Балқаш-Алакөл белдеуінде орналасқан, ол Алматы және Шығыс Қазақстан облыстары шекарасында Үржар ауданында орналасқан.

Өңірде төрт шекаралас сауда аймағын құру жоспарланған. Олар Ресей мен Қытай шекараларында, «Майқапшағай», «Бақты», «Жезкент», «Уба» кеден бекеттерінде орналасады, олардың басты міндеті шетел әріптестермен бизнес жүргізу, Қытай мен Ресеймен тауарайналымын ұлғайту.

Қазіргі уақытта Бородулиха ауданында «Жезкент» кеден өткелінде шекаралас сауда және бірлескен бизнес жүргізу аймағы құрылуда, мұнда тиісті инженерлік инфрақұрылыммен қамтылған жер телімдері шекаралас сауда объектілері мен бірлескен өндіріс құру үшін бөлінеді. Бұл аймақ құрылысының жобасында шекаралас сауданы жүзеге асыру үшін бөлмежайлар, әкімшілік ғимараттар, қойма бөлмежайлары, туристік инфрақұрылымды дамыту нысандары, өндірістік нысандар қарастырылған.

Сонымен қатар шекаралас ынтымақтастық инфрақұрылымын дамытуға (шекара өткелдері, бақылау-өткізу және кеден бекеттері) және көршілес елдермен бірлескен құрылыс жүргізу шараларына және пайдалануға көңіл бөлу қажет.

Барлық аталған аспектілер аудандар және жалпы облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуының құрамдас бөлігі ретінде шекаралас аумақтардың экономикасын көтеру мақсатында шекаралас ынтымақтастыққа көзқарасты өзгерту қажеттігін анықтайды.

«Елді аумақтық-кеңістікте дамытудың 2020 жылға дейінгі болжамды схемасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 21 шілдедегі № 118 Жарлығына және «Қазақстан Республикасының шекара маңындағы аудандарын дамыту жөніндегі 2014 - 2020 жылдарға арналған шаралар кешенін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 29 қарашадағы № 1289 қаулысына сәйкес Шығыс Қазақстан облысының шекара маңындағы аудандарын дамыту жөніндегі 2014-2020 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары әзірленді.

Облыстың шекара маңындағы аудандарын дамыту жөніндегі 2014-2020 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары 8 бағыт бойынша:шекаралас аудандар экономикасын әртараптандыру, шағын және орта бизнесті дамыту, көлік-логистика инфрақұрылымын дамыту; табиғат қорғау іс-шаралары мен трансшекаралық өзендерді пайдалану; туристік инфрақұрылымын дамыту; шекаралас сауданы дамыту, жұмыспен қамтуды өсіруге қолдау көрсету, әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымын дамыту бойынша инвестиция тарту, экономикалық қызметті, әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымын дамытуды қарастырады.

Іс-шаралар жоспарында қарастырылған іс-шараларды іске асыру үшін болжамды мәліметтер бойынша шамамен 49757,9 млн. теңге, соның ішінде республикалық бюджет есебінен 3948,8 млн. теңге, жергілікті бюджет есебінен 2730,7 млн. теңге және басқа көздерден 43078,4 млн. теңге қажет. Жоспардың шеңберінде 6713 жұмыс орнын құру жоспарланған.

Шығыс Қазақстан облысының шекара маңындағы аудандарын дамыту жөніндегі 2014-2020 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын іске асыру барысныда 2014 жылғы 9 айда 14,4 млрд. теңге, соның ішінде республикалық бюджет есебінен 1,7 млн. теңге, жергілікті бюджет есебінен 1,1 млн. теңге және басқа көздерден 11,6 млн. теңге, 684 жұмыс орны құрылған.

Саланың даму жағдайына SWOT- талдау:

Күшті жақтары:

көршілес елдермен сауда және іскерлік қатынастар жүргізуге мүмкіндік беретін географиялық орналасу.

Әлсіз жақтары:

әлсіз дамыған инфрақұрылымдық және әлеуметтік сала.

Мүмкіндіктер:

туристік сала мен шекаралас сауданы дамыту, жаңа келген тұрғындарға жер телімдерін беру.

Қауіптер:

халық санының азаюы, ауылдық елді мекендердің құлдырауы.
2.2.5 Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару жүйесі
Мемлекеттік басқару.

Облыстың мемлекеттік органдарының құрылымын: облыстық және 19 аудандық және қалалық мәслихат аппараттары, 272 барлық деңгейдегі әкімдік аппараттары (облыс әкімі аппараты, 19 аудандық (қалалық) әкім аппараттары, 252 аудандық маңызы бар қалалар, кенттер мен ауылдық округтер аппараттары), жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын 250 атқарушы орган (226 аудандар бөлімдері және 24 облыстық басқармалар) және 23 орталық органның аумақтық бөлімшелері құрайды.

Облыс әкімі аппаратының қызметі әкімдіктің қызметін тек ақпараттық, аналитикалық, ұйымдастыру және басқа да қолдау түрлерін қамтамасыз етуді ғана көздемейді. Қазіргі уақытта жегілікті атқарушы органдары қызметінің үйлесімділігін жақсату және тиімділігін арттыру бірінші жоспарға кіреді.

Дәл осындай мақсатпен Шығыс Қазақстан облысында «е-үкіметті» құрастырушының бірі «электронды әкімдікті» құру бойынша өңірлік бағдарламаны іске асыру басталды.

Бүгінгі күні Бірыңғай көліктік орта салынды (бұдан әрі – БКО). БКО құрамына әр түрлі деңгейдегі бюджеттердің 52 мемлекеттік мекемелері жатады. Шығыс Қазақстан облысының ішкі порталы құрылды (интернет-портал). IBM компаниясының «Lotus Notes» бағдарламалық қамтамасыз етуі орнатылған барлық облыс басқармаларында, өңірлік бөлімшелерде, құқық қорғау органдарында және аудандық (қалалық) әкімдіктерде электронды құжат айналымның бірыңғай жүйесі енгізілді (бұдан әрі – ЭҚАБЖ).

2010 жылы электронды құжат айналым еншісі 28%, электронды құжат айналымы жалпы құжат айналымынан 85% құрады. Жаңа мемлекеттік басқару жүйесін енгізу қазіргі уақытта мемлекеттік басқарманың ашықтық деңгейін көтеруді талап етеді. Осы мақсатпен облыс әкімінің блогы жұмыс істейді, мемлекеттік органдардың виртуалды қабылдауы жұмыс істеп, облыстық сайтта тұрғындармен тұрақты түрде сауалнама, интернет-конференциялар жүргізіледі, форум жұмыс істейді.

2012 жылы Шығыс Қазақстан облысы әкімінің жаңа сайт платформасы құрылды. Мемлекеттің жалпы саны 44 452 құрады, оның ішінде – 2938 ақпараттық және 41 514 жаңалықтар мемлекеті. Облыс әкімінің интернет портал жұмысы барынша автоматтандырылған, басқа ресурсты мемлекеттік органдармен салыстырғанда бұл жүйені бірегей қылады.

Қазіргі уақытта облыстың мемлекеттік мекемесінде 125 виртуалды қабылдауы ашылды. Шығыс Қазақстан облысы Ұлттық куәләндыру орталғынан 895 электронды цифрлық кілті берілді

2010 жылдан бастап Шығыс Қазақстан облысында «Электронды үкімет шлюзі кіші жүйесі сияқты өңірлік шлюзі» («Е-әкімдік» АЖ) ақпараттық жүйесі аясында 25 мемлекеттік қызметті электронды түрге ауыстыру жүзеге асырылады.

Өңірдің тұрғындарына мемлекеттік қызмет көрсету сапасын жоғарылату үшін «Азаматтық интерактивті сұрақ алуды өзіне енгізетін, оларға ұсынылған мемлекеттік қызмет сапасы туралы мемлекеттік қызмет сапасы мониторинг» электронды жүйесі енгізілді. Облыстың 5 мемлекеттік мекемесінде терминалдар орнатылды.

Облыста тұрғындардың компьютерлік сауттылық деңгейін көтеру бойынша жұмыс жалғастырылуда. Тыңдаушылардың санына қарай компьютерлік сыныптар ашылды, барлық қалалар мен аудандарда оқу жүргізілуде. Курсты бекітілген Бағдарламаға сәйкес, сертификат және кітапшалар тиражымен таратылған оқытушы жүргізеді.

2013 жылы облыс бойынша халықтың компьютерлік сауаттылық деңгейі 67,5% (579541 адам) құрады. Көрсеткіштің жоспарлы маңызы бар жетістігі үшін 25084 адам оқытылды.

Саланың даму жағдайына SWOT- талдау:

Күшті жақтары:

1. 
   ЖАО жеткілікті техникалық жабдықталуы;
   
2. 
   мемлекеттік қызметтерді көрсету сапасына мониторинг жүргізу үшін негіз бар;
   
3. 
   электрондық қызметтер орталығығында Интернет-портал арқылы 123 электрондық қызмет: 11 интерактивті мемлекеттік қызмет, 112 виртуалдық қабылдау, 1 транзакция көрсетілуде;
   
4. 
   сайттың wap нұсқасы жұмыс істеуде;
   
5. 
   облыстың ЖАО бірыңғай көлік ортасының болуы;
   
6. 
   серверлік, соның ішінде резервтік бөлменің болуы;
   
7. 
   бірыңғай электрондық құжатайналымы жүйесінің болуы;
   
8. 
   облыстың елді мекендерінде 153 қоғамдық қатынау пункттері жұмыс істеуде;
   
9. 
   мемлекеттік органдардың жеке 50 сайтының болуы;
   
10. 
    SMS – мәлімдеу арқылы ұтқыр қызметтердің болуы.
    

1. 
   жауапты мемлекеттік органның электрондық мемлекеттік қызметтерді тұтынушылармен өзара әрекеттестік тәртібін реттейтін нлрмативтік-құқықтық базаның толық жетілмегендігі;
   
2. 
   жауапты мемлекеттік органның электронды мемлекеттік қызметтер тұтынушылармен өзара іс қимылын реттеу үшін нормативтік-құқықтық базаның жетілмеуі;
   
3. 
   халықаралық тәжірибенің заманауи үздік тәжірибелерін ескере отырып, көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасын мониторингілеу және бағалау әдіснамасының және тиімділігінің жетілдірілмегендігі;
   
4. 
   құқықтық келісілген ҚР МДҚ ықпалдандырудың жоқтығы;
   
5. 
   бизнестарды басқарудың негізгі бизнес-процестері автоматтандырылмаған;
   
6. 
   интернет-порталдағы әлеуметтік талап етілген интерактивтік, транзакциялық мемлекеттік қызметтердің саны тұрғындардың қажеттілігін жаппайды;
   
7. 
   мемлекеттік қызметтерді ұсыну процестерін жеңілдетуге бағытталған АЖ болмауы;
   
8. 
   мемлекеттік басқару саласын мониторингілеуге бағытталған АЖ болмауы;
   
9. 
   «Е-үкіметтің» базалық компоненттерімен ықпалдандырудың жоқтығы;
   
10. 
    БҚАЖ тек облыстық деңгейде қамтылуы.
    

1. 
   өңір тұрғындарының мемлекеттік қызметтерді электрондық түрде алуға қызығушылығы;
   
2. 
   ұялы телефондардың кеңәнен таралуы «е-әкімдікке» қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін қолданылуы мүмкін;
   
3. 
   «Е-үкіметті» құрудағы басқа елдердің халықаралық тәжірибесі;
   
4. 
   мемлекеттік қызметтерді электрондық түрде ұсыну процесін жеңілдету және оңтайланлыру үшін ОМО АЖ пайдалану;
   
5. 
   Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі «электронды үкіметті» дамыту үшін инфрақұрылымды дамытудың жоғары деңгейіне ие – біріңғай көліктік орта, құжат айналымының бірыңғай жүйесі, сервистік және желілік құрал, резервті серверлі бөлменің бар болуы, мемлекеттік қызмет көрсету мониторингің сапасы.
   

1. 
   ЖАО е-үкіметтің базалық компоненттерімен ықпалдандырылуы жоқтығына байланысты интерактивтік мемлекеттік қызметтерді ұсынуға дайын еместігі;
   
2. 
   облыс халқының әлсіз ақпараттанғанына байланысты электрондық мемлекеттік қызметтердің сұранымсыздығы;
   
3. 
   халықтың ұсынылатын электрондық мемлекеттік қызметтердің сапасына қанағаттанбауы.
   

1. 
   Гендерлік саясат
   

Қазақстанның гендерлік саясатының ерекшелігі ол гендерлік жобалардың бастамашысы бірінші кезекте мемлекет болып табылады, ол гендерлік даму саласында превентивті және озық шаралар қабылдайды.

Шығыс Қазақстан облысында облыс әкімдігінің 2008 жылғы 13 маусымдағы № 33 қаулысымен әйелдер мен отбасы-демографиялық саясат істері жөніндегі комиссия құрылған.

Комиссияның негізгі міндеті әйелдер мен ерлердің экономикалық салада тең мүмкіндіктері, әйелдер арасында кәсіпкерлікті дамыту, еңбек нарқында әйелдердің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату, отбасы мүшелерінің үй шаруашылығы қызметтерімен балалар тәрбиесі қызметтерін біріктіру, отбасы институтын нығайту, отбасы қатынастарында әйелдер мен ерлердің тең мүмкіндіктері, отбасыда және жұмыс орнында зорлықты жою және ерлер, әйелдер мен балаларға қатысты зорлықпен күресудің және гендерлік білім және халықты ағартушылық бойынша халықаралық тәжірибесін енгізу.

2011 жылы облыста облыстық Әйелдер форумы өтті, онда қызметтің түрлі салаларынан 500 делегат қатысты. Форумда «Шығыс Қазақстан облысының әйелдер-көшбасшылары» облыстық конкурсы қорытындылары шығарылды. Олар өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуына айтарлықтай үлес қосқан 20 әйел.

2014 жылы облыста 1394,1 мың адам тұрған, оның 731,0 адамы әйелдер, 52,4%. Әйелдер ерлермен қатар облыстың экономикалық қызметі саласында белсенді қатысады. Барлық жалдамалы жұмысшылар қатарында әйелдердің үлесі 47,9%. Бұл орайда экономика қызметінің кейбір түрлерінде әйелдер көп. Осылай, денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет саласында барлық қамтылғандар санына 84% (2010 жылы – 76,7%), жұмыспен қамтылғандардың ішінен қонақ жай-ресторан бизнесі саласында – 83,1% (2010 жылы – 82,7%), білім беру – 75% (2010 жылы –75,3%), қаржы қызметі – 76,6% (2010 жылы – 67,2%).

Сонымен қатар ерлер мен әйелдер еңбек ақысында айырмашылық сақталады. Облыс бойынша орташа алғанда ерлердің еңбек ақысы әйелдерге қарағанда 22,5% жоғары. Өнеркәсіпте, құрылыс, сауда, қаржылық қызмет және басқа қызмет салаларында әйелдердің еңбек ақысы ерлерге қарағанда 11,1-28 % төмен.

2013 жылы ерлердің жалақысы 101582 теңге болды және 2011 жылмен салыстырғанда 37% өсті, әйелдердікі 39,2 % өсті және ерлердікіне қарағанда 76,1% (77353 теңге) құрады.

Бұдан басқа, әйелдер бұрынғыша еңбек нарығында бәсекеге қабілеттіліктері төмен болып қалуда. 2013 жылы жалпы қамтылғандар санында ерлер 361,7 мың адам, немесе 51,2%, әйелдер – 345,2 мың адам (48,8%). Жұмыссыздардың жалпы санында әйелдер саны 18,2 мың адам немесе 50,6%. 2010 жылмен салыстырғанда 0,8% төмендеген

Облыста әйелдерді саяси жылжыту бойынша жұмыс жүргізілуде. Облыстық, қалалық және аудандық мәслихат 320 депутатының 47 әйел, облыстың 73 қала және аудан әкімдері мен орынбасарларының 13 әйел, 249 аудандық маңызы бар қала ауылдық округ, кенттер әкімдері мен орынбасарларының 35 әйел.

Берілген мәліметтерге қарағанда аудандық, қалалық және облыстық деңгейлерде өкілетті билік органдарында шешім қабылдау деңгейінде әйелдер үлесі не бәрі 14,7 %, биліктің атқарушы органдарында – 15 %.

Саланың даму жағдайына SWOT- талдау:

Күшті жақтары:

1. 
   атқарушы және өкілетті билік органдары басшыларының арасында әйелдердің үлесінің артуы;
   
2. 
   экономикалық қызметтің кейбір түрлері бойынша әйелдер қызметі басым;
   
3. 
   әйелдердің өмір сүру ұзақтығы ерлерге қарағанда жоғары.
   

1. 
   жұмыссыздардың жалпы санында әйелдер саны 24,5 мың адам немесе 55,1%;
   
2. 
   әйелдер шешім қабылдау деңгейінде билікте жеткіліксіз қамтылған;
   
3. 
   ерлер мен әйелдер еңбек ақысында айырмашылық сақталуда.
   

әйелдердің саяси жылжуы әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейтеді.

Қауіптер:

1. 
   әйелдердің құқықтарын қадағаламау;
   
2. 
   әйелдерді жыныстық дискриминациясы.
   

2. Облыс бюджеті

Облыс бюджетінің көлемі 2014 жылға 271345,4 млрд. теңге құрады.

Республикалық бюджет трансферттері 2012 жылға қарсы 1,14 есе артты, соның ішінде нысаналы трансферттер - 1,27 есе, субвенция – в 1,1 есе. Республикалық бюджеттен трансферттер үлесі 67%, меншікті кірістер үлесі – 29,5%.

2012-2014 жылдардағы облыс бюджетінің құрылымы

35 сурет

Облыс бюджетінің шығыстары соңғы үш жылда 1,19 есе өсті және 271,9 млрд. теңгені құрады.

Облыс бюджетінде барлық әлеуметтік міндеттер сақталған, әлеуметтік саланы қаржыландыру көлемі 2014 жылы 2012 жылға 116,5% есе өсті.

Бюджеттің қалыптасуы түрлі аймақтарда шығындық қажеттіліктерінде айырмашылықпен шартталатын бюджеттік қызметті тұтынушылар және объективті факторларға қарай шығындық қажеттіліктерді бағалау негізінде жүзеге асырылды. «Сметалық» байламнан шығындар деңгейінің айырмашылығын шарттайтын объективті факторлар есебімен формулалық сұлба бойынша бюджеттік қызметтерді тұтынушылар санына қарай ағымдағы шығындарды бағалауға көшу жүзеге асырылды (демографиялық құрам, халықтың тығыздығы, климаттық жағдайлар, көліктік қол жетімділік және т.б).

Облыстың бюджеттік саясаты облыстың барлық қолға алған міндеттемелерінің толық және уақытында жүзеге асырылуы үшін қаржылық ресурстардың жұмылдырылуына және дайындалуына бағытталған, және, ең алдымен, бұл әлеуметтік міндеттемелер, сонымен қатар жұмыспен қамтуды қосқанда облыс халқын әлеуметтік қолдауға жанама әсер ететін бағдарлама.

Осылайша, бюджеттің әлеуметтік бағытталуы сақталған, және жоспарланған шығындардың негізгі басымдығы әлеуметтік қолдау, денсаулық және білім беру, сонымен қатар сапалы дағдарыстан кейінгі облыс экономикасының өсіміне жағдай жасау болып табылады.