5.2. Ұшу негіздері: тікұшақтың аэродинамикасы
|
|
|
|
Дыбысқа дейінгі аэродинамика
|
|
|
|
|
Негізгі түсініктер, заңдылықтар мен анықтаулар
|
|
|
х
|
Х
|
Өлшем бірліктерінің өзгеруі
|
|
|
х
|
Х
|
Ауа туралы анықтаулар мен негізгі түсініктер:
1) атмосфера және халықаралық стандартты атмосфера,
2) тығыздық,
3) тығыздыққа қысым мен температураның әсері.
|
|
|
х
|
х
|
Ньютон Заңдылығы:
1) Ньютонның екінші заңы,
2) Ньютонның үшінші заңы: әрекеттер мен қарсы әрекеттер.
|
|
|
х
|
Х
|
Ауа ағыны туралы негізгі түсініктер:
1) ауаның тұрақты ағыны және ауаның тұрақсыз ағыны,
2) Бернулли басқармасы,
3) статикалық қысым, динамикалық қысым, жалпы қысым және сыни нүкте,
4) ТАС және IAS;
5) екі және үш қалыпты ауа ағыны,
6) жабысқақтық және шеткі қабат.
|
|
|
х
|
Х
|
Екіқалыпты ауа ағыны
|
|
|
х
|
Х
|
Аэродинамикалық профиль геометриясы:
1) қалақ секциялары,
2) хорда сызықтары, қалыңдығы мен хордаға қалыңдық қатынасы,
3) иіліс және иіліс сызықтары,
4) симметриялық және асимметриялық профилдер.
|
|
|
х
|
Х
|
Қалақ бөлшектеріндегі аэродинамикалық күштер:
1) шабуыл бұрышы,
2) қысымды бөлу,
3) көтергіш күш және көтергіш күштің коэффициенті,
4) көтергіш күш пен шабуыл бұрышының коэффициенттік қатынасы,
5) профиль кедергісі мен кедергі коэффициенті,
6) кедергі мен шабуыл бұрышының коэффициенттік қатынасы,
7) қорытынды күш, қысым орталығы мен тангаж кезеңі.
|
|
|
х
|
Х
|
Кедергі (олқылық):
1) шеткі қабат және олқылық себептері,
2) көтергіш күшінің өзгерісі мен шабуыл бұрышына байланысты олқылық,
3) қысым орталығын ауыстыру және
кабрирлейтін кезең.
|
|
|
х
|
х
|
Профилдің ластануы салдарынан ағынның бұзылуы:
1) алдыңғы жиекте мұздың қатуы,
2) үстіңгі қабатта мұздың болуы (аяз, қар мен көктайғақ кезінде).
|
|
|
х
|
Х
|
Қанат пен фюзеляж бойындағы үшқалыпты ауа ағыны
|
|
|
х
|
Х
|
Қалақ:
1) жоспардағы пішіндер, тікбұрышты және трапециялы қалақ,
2) қол қалағы.
|
|
|
х
|
Х
|
Ауа ағынының көтергіш күшіне әсері:
1) ағынның жоғарғы және төменгі үстіне бағыты;
2) соңғы құйындардың болуы,
3) қарқын бойында көтергіш күшті орнату.
|
|
|
|
|
Индуктивті кедергі: себептер
|
|
|
х
|
Х
|
Фюзеляжа бойындағы ауа ағыны:
1) фюзеляжа компоненттері,
2) зиянды кедергі,
3) жылдамдыққа байланысты өзгеру.
|
|
|
|
|
Трансдыбыстық аэродинамика және сығымдылық әсері
|
|
|
|
|
Ауа ағынының жылдамдығы:
1) дыбыс жылдамдығы,
2) дыбысқа дейінгі, жоғары және дыбыстан да жүйрік ағын жылдамдығы.
|
|
|
х
|
Х
|
Екпінді толқындар:
1) сығымдылық және екпінді толқындар,
2) ауа ағынының ағысы бойынша жоғары дыбысқа дейінгі көтерулер кезіндегі олардың пайда болуы туралы,
3) олардың көтергіш күш пен кедергіге әсері.
|
|
|
|
|
Жоспарда қалақ пішінінің әсері: sweep-angle
|
|
|
х
|
Х
|
Тік роторлы әуе кемелері
|
|
|
|
|
Тік родорлы әуе кемелерінің түрлері
1) автожир,
2) тікұшақ.
|
|
|
х
|
Х
|
Тікұшақтар
|
|
|
|
|
Тікұшақтың үйлесімі
|
|
|
х
|
х
|
Бір бұранданы тікұшақ
|
|
|
х
|
Х
|
Тікұшақтың сипаты және сәйкес терминдер:
1) жалпы сыртқы пішіні, фюзеляж, қозғалтқыш және трансмиссия,
2) тұтықты бұранда, артқы арқалық,
3) қозғалтқыш (мәкбасты және турбиналық;
4) қозғалтқыш қуатын беру;
5) белдік өзегі, төлке және салмақ түсетін бұранданың қалқаны;
6) салмақ түсетін бұранданың дискі және салмақ түсетін бұранданың аймағы;
7) салмақ түсетін бұранданы және роторды теңестіру (екі қалқанды);
8) жылжыма бөлшектер мен доңғалақтар;
9) тікұшақтың осьтері мен фюзеляждың орталық сызығы;
10) тікұшақтың бойлық, тігінен және көлденең біліктері;
11) таза салмақ массасы, таза салмақ ауырлығы мен салмақ түсіретін бұранданың жүктемесі.
|
|
|
х
|
Х
|
Салмақ түсіретін бұранданың ародинамикасы
|
|
|
х
|
Х
|
Әуе тығырықтарының әсері аймағынан тыс салбырау
|
|
|
х
|
Х
|
Салмақ түсіретін бұранда мен қалқан айналасы арқылы ауа ағысы:
1) қалқан секцияларын қоршаған жылдамдық,
2) салмақ түсіретін бұранда арқылы индукцияланған ауа ағысы,
3) ағын ағуына бағытталған фюзеляж кедергісі,
4) бұранда күшінің тепе-теңдігі, салмағы мен фюзеляж кедергісі,
5) салмақ түсіретін бұранданың индукцияланған қуаты,
6) қалқанның айнала ағуы,
7) белгіленген бұрыш және қалқан бөлшегінің шабуыл бұрышы,
8) көтергіш күш және қалқан бөлшегінің бейінді кедергісі,
9) қалқандағы қорытынды көтергіш күш және ауыртпашылық, салмақ түсіретін бұранданың ауыртпашылығы,
10) бұранданың жалпы адымын өзгерту және қалқан бұрылуының қажеттілігі,
11) салмақ түсіретін бұранданың реактивті жағдайы және қажетті қуат,
12) ауа тығыздылығының әсері.
|
|
|
х
|
х
|
Anti- реактивті момент және меңгерлік бұранда:
1) айналмалы салмақ түсіретін бұранданың жағдайына байланысты артқы бұранданың күші,
2) артқы бұранданың қуаты
3) артқы бұранда қалқаны бұрылуының қажеттігі және пилот бағыттаушы басқару басқыштары.
|
|
|
х
|
Х
|
Аймақтан тыс салбыраудың ең жоғарғы биіктігі, OGE ауа тығырықтарының әсері:
1) қажетті қуат және қолданыстағы қуат,
2) қысым мен ауа температурасына байланысты салбыраудың ең жоғарғы биіктігі.
|
|
|
х
|
Х
|
Тігінен көтерілу
|
|
|
х
|
Х
|
Ауа мен шабуыл бұрышының қатысты ағыны:
1) вертикальды жылдамдық VC,
2) индукцияланған және салыстырмалы жылдамдық және шабуыл бұрышы,
3) бұранданың жалпы адымы және қалқан бұрылуы.
|
|
|
х
|
Х
|
Қуат және тік жылдамдық:
|
|
|
х
|
Х
|
1) индукцияланған қуат, биіктік пен профильді алу қуаты,
2) салмақ түсіретін бұранданың жалпы қуаты мен салмақ түсіретін бұранданың айналу жағдайы,
3) артқы бұранданың қуаты,
4) тігінен ұшқанда қуаттың жалпы қажеттігі.
|
|
|
|
|
Көлденеңінен ұшу
|
|
|
х
|
Х
|
Ауа ағыны және пайда болған күштерді бөлу, соның ішінде:
1) салмақ түсіретін бұрандаға ағынды тегістеп бөлу туралы болжам,
2) шабуылшы қалқан (90°) және шегіну қалқаны (270 °),
3) қалқан профиліне қатынасы бойынша ауа ағынының жылдамдығы, кері ағын саласы,
4) тұрақты шабуыл бұрыштары кезіндегі шабуылшы және шегіну қалқандарының көтергіш күші,
5) салмақ түсіретін бұранданың жалпы циклдік адымын өзгерту қажеттігі,
6) шабуылшы қалқан соңына сығымдылық әсері және жылдамдықты шектеу,
7) шеткі қалқанда үлкен шабуылшы бұрыш, ағын олғылығы және жылдамдықты шектеу,
8) салмақ түсіретін бұрандадағы күш пен күш векторын бағыттау,
9) тігінен жасаушы вектор күші мен жалпы салмақты теңдестуру,
10) көлденеңінен жасаушы вектор күші мен жалпы салмақты теңестіру.
|
|
|
х
|
х
|
Тежелу, моторлы ұшу:
1) күштің реверсі және салмақ түсіретін бұранда күшін арттыру,
2) салмақ түсіретін бұранда өзгермеген адымы кезіндегі RPM қозғалтқышы айналымын арттыру.
|
|
|
х
|
Х
|
Қуат және ең жоғарғы жылдамдық:
1) тікұшақтың жылдамдығына байланысты индукцияланған қуат,
2) тікұшақтың жылдамдығына байланысты салмақ түсіретін бұранданың қуаты,
3) фюзеляж кедергісі және ұшу жылдамдығына байланысты зиянды қуат,
4) артқы бұранданың қуаты және қосалқы сайман қуаты,
5) ұшу жылдамдығына байланысты жиынтық талап етiлетiн қуат,
6) тiкұшақтың массасы, ауа тығыздығының әсерi және қосымша сыртқы жабдықтардың кедергiсі,
7) өтпелi көтергiш күш және тұтыну қуатының әсері.
|
|
|
х
|
Х
|
Салбырау және әуе тығырығы ықпал ететін аймақта көлденеңінен ұшу
|
|
|
х
|
Х
|
Жердiң әсерiн есептеумен әуе тасқыны және лақтырып тасталатын ағын:
Тiкұшақтың тұрақты массасының жанында жердiң үстiнде биiктiк байланысты алып жүретiн бұранданың тұтыну қуатының төмендетуi
|
|
|
х
|
Х
|
Тігінен төмендеу
|
|
|
х
|
Х
|
Моторлы ұшуда тігінен төмендеу:
1) төмендеу және биiк жоғарылау жылдамдықтар кезіндегі алып жүретiн бұранда арқылы ауаның ағыны,
2) құйын тәрiздi айналым, қозғаушының қуаттылығын пайдалануы және зардаптары.
|
|
|
х
|
х
|
Авторотация:
1) тетiк қадам позициясы, қозғалтқыштың iстен шыққанан кейiнгі газ,
2) салмақ түсіретін бұранда арқылы ауа ағыны, өздiгiнен айналатын және анти-авторотациялы айналым,
3) артқы бұранданың күші және сапар тұрақтығы,
4) шаг-газ тетігі көмегімен салмақ түсіретін бұранда айналымын бақылау,
5) шаг-газды тарту және вертикальды жылдамдықты төмендетумен, салмақ түсіретін бұранда күшін жоғарылатумен қону.
|
|
|
х
|
Х
|
Алға ұшу: авторотация
|
|
|
х
|
Х
|
салмақ түсіретін бұранда дискі арқылы ауа ағыны:
1) төмендендеу жылдамдығы және салмақ түсіретін бұранда дискі арқылы ағын,
2) тегістеу, салмақ түсіретін бұранда күшін арттыру, вертикальды жылдамдықты төмендету және қозғалыстың үдемелі жылдамдығы.
|
|
|
х
|
Х
|
Ұшу және қону:
1) бұрылыс,
2) тежелу,
3) авторотация режимінде қону,
4) қауіпті биіктік пен жылдамдық графигіне түсуден жалтару – қисық мертвеца.
|
|
|
х
|
Х
|
|
|
