Баланы оқи білуге үйрету

Демек, Егеменді Қазақстанның болашақ әлеуетін оқытып тәрбиелейтін мұғалім – шығармашыл, жан – жақты білімді, парасатты, мәдениетті, кәсіби шебер, ізденімпаз, ғылыми зерттеуші болса, онда жеке тұлғаға қойылатын мынадай талаптар алдыңғы орынға шығады: креативтілік, белсенділік, жауапкершілік, ой – өрісінің кеңдігі, сауаттылық, танымдық әрекетке қызығушылығының басымдығы

Қазіргі жаңа формация мектебінде жұмыс істеп жүрген педагогтардың алдында тұрған негізгі проблемалары:

• 
  Баланы оқи білуге үйрету;
  
• 
  Баланы ойлай білуге үйрету;
  
• 
  Баланың өзін – өзі тұлға ретінде дамуына жағдай жасау.
  

Осыған орай мектеп білімі түбегейлі жаңартылып, мұғалімнің қызметінің мақсаттары кеңейіп, үлкен өзгерістер үстінде. Әр педагогтың міндеті – оқушының шығармашылық ойына бағыт беру, шығармашылық ізденісті қолдау, жағдаяттар туғызып, оның шешімін табуға бағыттау, жаңаны іздеуге, жүйелі зерттеулерге талдау жасауға талпыныс беру. Осы қажеттіліктерді оқушыларғ меңгерту барысында жобалық оқыту технологиясы тәжірибеге енгізілді.

Міндеттері:

• 
  оқушының ғылыми - зерттеушілік іс - әрекеттерін қалыптастыру;
  
• 
  жобаның кезеңдерінің технологиясын меңгеру және оқу – тәрбие үрдісінде қолдану;
  
• 
  оқушы тұлғасының өзіндік дамуын жүзеге асыру;
  
• 
  оқушының ерекше (жобалық) ойлау қабілетін және өмірге деген ғылыми көзқарасын қалыптастыру;
  
• 
  оқушының шығармашылығын дамыту;
  
• 
  оқушы дамуына мониторинг жүргізу.
  

Колумбия университеті жанындағы мұғалімдер колледжінің профессоры Уильям Херд Килпатриктің ойынша, балаларды өз жұмысының жемісін көруге ынталандыру арқылыүлкен өмірге дайындау – бұл технологияның негізі. «Өзіне көйлек тігіп киген бойжеткенді мысалға алайық. Егер ол кейін өзі киетін көйлегі үшін жанын аямай, ерінбей, аса қызығушылықпен көйлек үлгісін өзі ойлап тауып, өз бетімен өлшеп, пішіп, тігіп кисе – бұл мысал жобалау технологиясының нағыз типтік үлгісі» деген екен Килпатрик.

• 
  бастапқы: негізгі тақырыпты анықтау;
  
• 
  ізденіс: жоба жұмыстарын, ақпарат, әдеби көздерін айқындау, жоба бойынша жеке жұмыстарды топ ішінде ұйымдастыру;
  
• 
  нәтижені өңдеу: зерттеу тақырыптары бойынша презентациялар дайындау; тұсау кесу: жұмыстарын қорғау
  

1. 
   Оқу үрдісінде заманауи технологияларды қолдану әдістемесі
   

1. 
   Технология сабағында жобалау әдісін қолдану арқылы оқушылардың шығармашылығын дамыту
   

Жоба - әр түрлі бөлімдерден арнайы сызбалардан, суреттерден, жасалатын бұйымның технологиялық картасынан құралуы мүмкін. Ол бұйымдарды жасаған кезде есеп, экономикалық немесе экологиялық дәлелді түсінік хаттар да пайдаланылады.

Елімізде оқыту мазмұны жаңартылып, 12 жылдық білім беру жүйесіне көшу мақсатында жаңа буын оқулықтарының негізінде жасалған бағдарламалар мектептің жаңа жүйеге көшуін, әрбір мұғалімнің жаңаша жұмыс істеуін, батыл шығармашылық ізденісін, оқушылардың белсенділігі мен қызығушылығын арттыруды талап етеді. Сондықтан, мұғалім өз білімін жан-жақты жетілдіре отырып, оқушыны қызықтырып оқыту керек екені сөзсіз [2].

Жаңаша оқытудың «Кембридждік» жүйесі бойынша бұл тәсіл біршама өзгереді. Мұнда балаларға білім дайын күйінде берілмейді, керісінше оқушылардың өздерін еркін ұстауға, ойлануға мүмкіндік жасалады. Олар өз беттерімен және өзара әрекеттесе оқып-үйреніп, ортақ бір шешімге келуге бағытталады. Сондықтан да қазіргі таңдағы әрбір ұстаздың да, оқушының да іс-әрекеті ерекше шығармашылық сипатта болуы керек.

Бүгінгі таңдағы оқытудың мақсаты - оқушылар өздерінің қалай оқу керектігіне назар аудара отырып, олардың өз ойлары мен дәлелдемелерін нақты жеткізе алатын, яғни ойға жүйрік, тілге шешен, әрі жазбаша түрде еркін, көркем бейнелеп жазуға төселген, бірнеше тілді қатар меңгерген бәсекеге қабілетті жан-жақты жетілген жеке тұлға қалыптастыру болып табылады.Ондай «тұлға» болашаққа сенімді, ынталы, сыни пікір көзқарастары жүйелі дамыған, қазіргі сандық технологияларды, өмірде өз білімін қалыптан тыс жағдайда да еркін әрі терең пайдалана білетін жан болуы тиіс [3].

Әр мұғалім теория мен тәжірибені ұштастыра отырып, шын ынта-ықыласымен оқушыларға мейірімділік, аяушылық, құрмет таныта білуі тиіс. Бұл біздің біліктілігіміз бен рухани құндылығымыз жоғары деңгейде болуы керек деген сөз [3].

Біліктілікті арттыру бағдарламасының негізгі мазмұны жеке жеті модуль түрінде берілген, олар оқыту барысында аралас түрде ұсынылады:

- Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер;

- Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету;

- Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау;

- Оқыту мен оқуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды (АКТ) пайдалану;

- Талантты және дарынды балаларды оқыту;

- Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту және оқу;

- Оқытуды басқару және көшбасшылық.

Мұғалім төмендегідей қағидаларды есінде ұстауы қажет:

- Баланың бойындағы құмарлығын, қызығушылығын жойып алмай, оның үнемі алға жылжуға деген табиғи талап-тілектерін, сұраныс пен мұқтаждарын ескеру, шығармашылығын жетілдіру;

- Білімді өз бетінше іздену арқылы алуға қолайлы жағдай жасау;

- Өзін-өзі дамытатын тұлға қалыптастыру;

- Мұғалім бала бойындағы шығармашылық сапалардың болатындығын мойындап, әрі қарай дамытуы керек.

Мектепте жүргізілетін технология пәні - жеке адамның дамып жетілуіндегі еңбектің негізгі құралы бола тұра, еңбек ету арқылы өз қабілетін, ата-бабасының ұлттық дәстүрлері мен өнерін одан әрі дамытуға, жалғастыруға бағытталған пән. Баланың ұлттық, тұлғалық, әдеп пен эстетикалық дамуына, кәсіп таңдауына, қазіргі әлеуметтік- экономикалық жағдайларға бейімделуіне жол ашады және еңбек етудің алғышарттарын үйрену арқылы оқушыны жеке тұлға ретінде тәрбиелеу мақсаты көзделеді.

Жеке тұлға - бұл адамның психологиялық, рухани мәні, ол әр түрлі жинақталған қасиеттер жүйесіне тән. Жеке тұлғаның өзіндік әрекетінің нәтижесінде оның бойында мынандай қасиеттер қалыптасады:

1. Өз бетінше ойлау біліктері мен іздемпаздығы.

2. Оқуға деген қабілетінің артуы.

3.Берілген білімді игеру ғана емес, оны жаңалап және тиімді игеру жолдарын түсіне білу ниеті.

4. Басқа оқушылардың түсіндірмелеріне сын көзбен қарау.

5. Өз ойының дербестігі.

6. Жеке тұлғаның өз бетінше кітаппен жұмыс істеу, бақылау, жаттығу, эксперимент жүзінде іскерлігі мен дағдысын қалыптастыру.

Әр оқушыға жеке тұлға ретінде қарау үшін келесі ой – пікірлерге назар аудару қажет:

– жеке тұлға бұл білімнің мақсаты;

– білім деңгейі орташа оқушы жоқ;

– кемшіліктерге шыдамдылық;

– қатеге құқықты;

– тиым салмай, бағыттау; бұйрық бермей, ұйымдастыру ; шектемей, өз шешімін қабылдай білу;

– мектепте оқу оқушыға мереке болу үшін, оны жетістікке жеткізу, әр уақытта оқушының табысын жариялап отыру.

Осы мақсатты жүзеге асыру барысында, оқушыларға берілетін тәлім-тәрбие үрдісін жетілдіру, жұмыс мәдениетін, адамдар арасындағы адамгершілік қарым – қатынастарды жаңарту, еңбек біліктілігін қалыптастыру арқылы еңбекке өнімділігін арттыруға ынталандыру міндеттерін мұғалімге жүктейді. Жас ұрпақты қоғамдық өмірге, отбасындағы қызметке, кәсіпке даярлау, үнемі өзгеріп отыратын әлемде өмір сүретіні туралы түсінікті қалыптастыруды міндеттейді. Сол себепті, әр оқушыға оның қабілеттеріне сәйкес келетін білім беру өрісі қажет.

Өзіміздің іс тәжірибемізде технология сабағында оқушылардың шығармашылық, зерттеушілік қабілетін дамыту мақсатында жүргізілген жұмыстар оқушыларды заман талабына сай еңбекке баулу, білім беру, алған теориялық білімдерін практикада ұштастыра отырып, іс - жүзінде орындап шығумен бірге оқушының ой - өрісін дамытып, білімді тереңірек меңгеруге жәрдемдеседі. Оқушының алған білімдері алдағы өмірлеріне жол ашып, олардың қабілеттерімен ұштастырып, өз қолдарымен кез - келген нәрсені жасай білуді үйрену, өздеріне керекті заттарды өз қалаулары бойынша, тіпті қажетсіз деген заттың өзін пайдалы нәрсеге, әдемі сыйлыққа айналдыра біледі. Адам баласы еңбек ету үстінде бір сәт өзімен - өзі болып, көңіл - күйі орнына түсіп, шаршағаны басылады. Сапалы білім берумен қатар еңбекке баулу, үйрету аса қажет. Оқушыларымыздың өнерлі болуы қоғамдық өмірімізге үлкен әсерін тигізеді деп ойлаймыз. Сондықтан әр сабағымызда мәселен, бисермен тоқу аппликация өнері панно жасау, жұмыртқа қабыршағымен жұмыс істеу, мозаикалар жасау, тоқыма тоқу, іс тігу және т.б. оқушыларды қызықтырады және оның жасалу жолдарын үйренуде жаңа технологияны пайдаланып, әртүрлі әдіс-тәсілдер арқылы өнер мен білім беру ісін бір-бірімен ұштастыра жүргізеді. Оқушылар меңгерген іс- тәжірибелік әрекеттер жүйесін көрсете білумен қатар эстетикалық талғамға, еңбек сүйгіштікке ие болады. Нәтижесінде мақсат қоюшылыққа және шығармашылыққа тартыла отырып жобаны тани білуге, он саусағынан өнері тамған шәкірттердің шеберлігін, білім мен еңбегін, іскерлік, икемділік қабілеттерінің артқанын, тәрбиелік дағдысының калыптасып, еңбектену жұмысына төзімділігін көреміз.

Біздің ізденістеріміз – жаңа технологиялар. Заманға сай әр түрлі техникамен жұмыс жасау керек.

Оқушыны іскерлікке, ұқыптылыққа, әдемілікті сезіп қабылдауға үйретіп, өздеріне керекті заттарды өз қалаулары бойынша жасап, еңбек ету үстінде бір сәт өзімен - өзі болып, көңіл - күйі орнына түсіп, шаршағаны басылатын еңбектің бір түрі – оригами өнері. Оригами өнерінің балалардың дамуына тигізетін әсері зор. Оригами – қағазды белгіленген тәртіптері бойынша бүктеу арқылы әр түрлі модельдер жасау өнері. Оригами – желім мен қайшысыз қағаздан бүктеу арқылы әртүрлі бұйымдар істеу өнері. Сонымен қатар оригами адамның ойлау, байқау, назар аудару қабілеттерін, саусақтардың қимылдауын шынықтырады. Оригамидің тағы бір пайдалы жағы – бұл өнер арқылы балалардың логикалық және кеңістіктік ойлау қабілеті дамиды, оқушы шығармашылыққа бейімделеді. Бұйымның дұрыс шығуы үшін бала тер төгіп, біраз уақытын таза еңбекке шығындайды, нәтижесінде өзінің еңбегінің жемісін көреді.

Оқушылар модульді оригами техникасынан жоба қорғады.

• Шығармашылық жоба (шығармашылық жұмыстар атқарды)

• Ақпараттық жоба (ақпарат құралдарын пайдаланды)

• Зерттеу жобасы (қағаздың шығу тарихын зерттеді, аққу құсы туралы мәлімет жинады т.б)

Сұрақ – жауап әдісі қолданылды

1. Аққу туралы қандай аңыз білесіңдер?

2. Аққу қандай құс?

3. Аққу туралы қандай өлең жолдарын білесіңдер?

Аққу күйі, аққуға байланысты өлеңдер, видеолар көрсетілді. Сарамандық жұмыс (теория практикамен ұштастырылды)

1.Қағазды қию, бүктеу әдістерін үйренді

2. Модульдерді біріктіріп, аққу бейнесін құрастырды

Сергіту сәті.

Көз және қолға арналған жаттығулар.

Сабақты қорытындылай келе кесте толтырады. INSERT әдісі

Білемін

Білдім

Технология сабағы – әрбір оқушының рухани байытып, дүниетанымын қалыптастыратын бірден - бір пән. Технология пәнінің мұғалімі өзінің лауазымдық міндеттеріне сай еңбекке баулудың, тәрбилеудің әдістемесі мен бағдарламасына сәйкес балаларды оқыту жұмыстарын жүйелі жүргізуі тиіс.

Технология пәнін халықтық педагогикамен ұштастырудың маңызы айрықша. Себебі ол - білім алушылардың еңбекке икемділігі мен дағдысын, оларды практикада қолдануға дайындығын қалыптастырады. Мемлекеттік білім стандарттарына сәйкес еңбекке баулудың оқу жоспары мен үйірме материалдарын құрастырады. Сонымен қатар, оқушыларды техникалық шығармашылыққа, халықтық , ұлттық өнерді жалғастыруға , ұтымды еңбек етуге және өнертапқыштыққа ұмтылысын дамытып отырады. Технология пәні мұғалімінің кәсіптік бағдарлау жұмыстарын үнемі тиімділікпен жүргізіп отыруы маңызды міндет.

Технология - пәні география, бейнелеу өнері, тарих, музыка пәндерімен тығыз байланысты. Электронды кәсіптік бағдарлау жүйесі - қазіргі заманға сай ақпараттық - коммуникациялық технология негізінде жасалып, оқушының өзіне қажетті мамандықты таңдап, оның ерекшеліктері жөнінде тұтас ақпаратты ұсына отырып, өз мүмкіндігі бойынша қалаған мамандығын анықтауға көмектеседі. Балаларды еңбекке тәрбиелеу - қол еңбегі сабағынан басталады. Адам баласы туа сала емес, көре-көре, жүре-жүре жетіледі. Бір адам еңбекке өте қабілетті болып өссе, енді бірі керісінше болады. Баланың жас шағында еңбек тәрбиесін дұрыс алуы немесе одан шет қалуы оның келешек өміріне үлкен әсер етеді.

Егер бала отбасында еңбек тәрбиесін дұрыс алып шықса, мектепке іскерлікке үйрену оңайға түседі. Өйткені, отбасында алған еңбек дағдылары балаға түрлі мамандықты үйренген кезде жәрдемдесіп, оны игеруді оңайлатып отырады. Мысалы, өте күрделі жобаны оқушының өзі ғана орындауы шарт емес. Сондықтан жобаның кейбір бөлігі дайын күйде берілсе, кейбір бөлімін оқушы мұғалімнің, ата-ананың көмегімен орындай алады. Егер бір күрделі жобаны бірнеше оқушы бірлесіп орындаса, әр оқушының үлесі алдын ала анықталуы қажет. Ол оқу жылының соңында өзінің орындаған шығармашылық жобасын оқушылардың және мұғалімнің алдында қорғайды.

Шығармашылық жобаны іске асыру барысында қол жеткен жетістіктер:

- Сабақтан бос уақытта маңызды әлеуметтік шығармашылықпен айналысатын балалар санының өсуі.

- Ата - аналардың өз балаларының іс-әрекеттерін ұйымдастыруға қатысуға қызығушылығының артуы.

- Баланы шығармашылық жұмыс істеуге дағдыландыруға бағытталған әр іс-шараның тәрбиелік мақсаттарға жетуі.

- Ұйымдастырылған іс-шаралардың сапасы және жобаға қатысушылардың ынталандырылуы.

Жобалау технологиясының негізінде – оқушылардың жұппен бірігіп немесе әр оқушы өзі дайындайтын шығармашылық жұмыстары жатыр.

Қорыта айтқанда, сабақты жоспарға негіздеп, жаңашыл әдістерімен жүргізу тиімді, яғни сабақты бір тип бойынша қалыптастыруға болмайды, оған заман талабына байланысты технологиялық әдістер пайдаланып қызықты және жан-жақты тәсілмен өткізе алсақ, болашақ ұрпақтың білімді болатынына сенеміз. Технология пәні сабағында оқушыларды шығармашылыққа баулу, талғамын қалыптастыру, сондай-ақ адамгершілікке тәрбиелеу жұмыстары жүргізіледі. Бүгінгі күннің сұранысына сәйкес білімді, кез келген әлеуметтік ортаға қалыптаса алатын, өзіндік жетіле алатын тұлға тәрбиелеу ұстаздар қолында.

Ұлы орыс ғалымы, Ресей ғылыми педагогикасының негізін салушы К.Д.Ушинский «Педагогиканың кең табанымен өте жіңішке төбесі бар: бастапқы сабақ берудің дидиактикасы том-том болуы мүмкін, өз пәніңді жақсы біл және оны анық түсіндір» деген. Өз елінің еңбекқор өнер адамы болып қалыптасуына әсер етеді.Үнемі өзгеріп тұрған әлем адамнан да қабілет пен қажеттіліктерді толассыз дамытуды талап етеді. Қазіргі кездегі технология пәні өз алдына мынадай міндеттерді көздейді:

- жан - жақты дамыған тұлға қалыптастыру;

- тұлғаның өздігінен айқындалуын қамтамасыз ететін тұлғалық қасиеттерін

дамыту;

- зерттеудің ғылыми әдістер туралы негізгі түсініктерін игеру;

- ұлттық қолданбалы өнерге қызығушылығын дамыту, ұлттық мәдениетті құрметтеуге тәрбиелеу.

Жеке тұлғаны қалыптастыруда әрбір ұстаз шәкіртпен ынтымақтастықты орнатып, шығармашылық негізде әрекет ету керек және мына мәселелерге назар аударған жөн:

1.Тұлғаның қалыптасып, өз бейнесін табуы, даралық, руханилық болмысын танытуы;

2.Оқушы тұлғасына қолдау көрсету және өзін-өзі қорғауға ұмтылдыру;

3.Тұлғаны түсіну, салауатты өмір мен өзіндік қатынастың негізін қалау;

4.Жаңа ақпаратты талдай отырып, терең меңгеруге, маңызын анықтай алуға мүмкіндік жасау;

5.Өзіне қарама-қарсы идеяларды жоққа шығаруға емес, түсінуге ұмтылуды нұсқау.

Осы жайттарды ескере отырып, оқушының жеке тұлға ретінде дербес өзіндік әлеміне бойлату арқылы өзін-өзі дамытуға, өз мүмкіндіктерін таныттырып, оны жүзеге асыруға, өз жан дүниесінің мәнділігін сезіндіруге бағыттайтын әрбір ұстаз өз қызметін үлкен сеніммен атқарғаны жөн. Себебі мұғалім ең жауапты міндетті орындайды – ол адамды қалыптастырады. Мұғалімі қандай болса, шәкірті де сондай сенім жүгін көтереді.