Атырау қаласының мектептен

Ата –аналармен тренинг сабақ

Ұстаздарға арналған қарым-қатынас тренингі.

         Қалыптастырушы  экспериментте  біз  зерттелушілердің  есте сақтау қабілетін дамыту бойынша жұмыс өткіздік. Ол  үшін есте сақтау

қабілетін жақсартуға арналған арнайы таңдалған жаттырғуларды пайдаланумен тілдік теорияны үйрету  бойынша сабақтар топтамасын өткіздік.

Есте сақтау қабілетін  дамыту және есте сақтауды жеңілдетуге арналған тәсілдер мен жаттығуларды қарастырайық:

1. 
   Түсіндірілуі тиіс  ақпаратты бастапқы әріптерінен маңыналы фраза жасау .
   
2. 
   Ырғақтау – ақпараттық өлеңге, әнге,  белгілі бір ырғақ не рифмамен байланысты жолға аудару.
   
3. 
   Әуендес сөздер арқылы ұзын терминдерді жаттау (мысалы шетел терминдер үшін  дыбысталуы бойынша өз тілінде баламасын іздеу – мысалы медицинадағы «супинация» және «пронация» терминдерді есте сақтау үшін   әуендес және әзіл «тамақты әкеле жатып, төгіп алдым»  сөзін қолданады).
   
4. 
   Есте сақтау қажет ақпаратпен «байланыс әдісі» бойынша байланыстыратын ашық, ерекше бейне, суреттер іздестіру қажет. Мысалы, қарындаш, көзілдірік, люстра, орындық, жұлдыз, қоңыз сөздер қатарын есте сақтау қажет – егер сіз оларды  бір жарқын, фантастикалық мультфильм кейіпкері  – қапталған матасында «жұлдызы» бар  «орындық»  мінген «люстра» ханымға «көзілдірікті»  сал жігіт «қарындаш»  келгенін  елестетсеңіз  оларды есте сақтау оңай болады. Осылай ойластырылған мультфильмді ұмыту немесе шатастыру қиын болады.  «Байланыстыру әдісі»  бойынша есте сақтау тиімділігін арттыру үшін пропорцияларды (үлкен «қоңыз»)  өзгерту; заттарды  белсенді әрекет жасауда («қарындаш келеді) алмастыру; заттар санын көбейту (жүздеген «жұлдыздар»); заттар қызметтері орынын алмастыру («орындық «люстар» ханым үстінде).
   
5. 
   Цицерон әдісі. Елестетіңіз, сіз өзіңізге  жақсы таныс бөлмеңізді аралап шықтыңыз. Есте сақтау керек ақпаратты бөлме бойынша аралау жолыңызға қойыңыз. Өз бөлмеңізді аралап, ақпаратты еске түсіре  аласыз – бәрі өткен жолы қалай қойдыңыз сол орындарында болады.
   
6. 
   Сөздерді әңгімеге қосу арқылы есте сақтау.
   

1. 
   Тақтадан сөздердің бірінші қатарын оқыңыз  және ұққаныңыз бойынша жазыңыз.
   

Сөздер тақтада бормен жазылған, яғни оқушылар «қарама-қайшылығы әлсіз» графикалық белгілерді қабылдайды.

өрмекші, сағат, қасқыр, түлкі

кітап, тиін, күшік, алхоры,

саңырауқұлақ, қарға, майшабақ, алпапқыш

1. 
   Көру диктанттары.
   

ондағы әр әріптерді көз алдарыңызға елестетулеріңіз керек.

Бұл сәтте есте сақтау қабілеті сіздерге көмегін береді, өйткені қысқа мерзімді есте сақтаудың бір құпиясы – материалды бірінші секундында қайталау.

Келесі әрекет – дәптерге жазу.

Көру диктантының жоспары:

а) бірінші жолды екі рет оқимын;

ә) оны көз алдыма елестетемін;

б) дәптерге жазамын;

Осыны  екінші жолмен жасау керек.

Жұмыс аяқталған соң материал өзін-өзі тексеру үшін толық ашылады.

Күн сайын өзіңіздің көру есте сақтау қабілетіңызға баға беріңіз: екі қате – әлде де «жаман», бір қате – жақсы, егер қате болмаса – сіз «Қырағы Ханзада»  («Ханшайым») атағына ие боласыз.

Жаттығу. Көру диктанты.

Тәтті таңқұрай.

Алмастың ойыншығы.

1. 
   Есту диктанттары. Есту диктанттарында сендер, балалар, сөйлемдерді естіп  қабылдайсыздар: мен оқимын – сендер мұқият тыңдайсыңдар.  Сендер  мұғалімнен көп нәрсені естулерің керек: сөйлемдегі сөздер орны, тыныс белгілері, бейтаныс сөздер жазылуы. Үтір,  леп, сұрақ белгілерін  «есту» мүмкін бе?
   

Қалай ойлайсыңдар, сөйлем ортасындағы күтпеген кідіріс нені білдіреді? (ол осы жерде үтір қоюлары керектігін білдіреді).

Мен бірінші сөйлемді оқып шыққан соң, сендер  сөйлемді іштеріңнен

(көру диктантындағыдай) естігенді қайталап тез  қайталау тиіссіздер. Бірінші

секундттарда сендерге   есту есте сақтау қабілеті көмектеседі. Жазу барысында сендер есту, есте сақтау қабілетінің дауысы ақпаратты қалай жазу керек екен «айтқанын» естисіздер: қай сөзден кейін қандай сөз келетінін, ол қалай дыбысталды және т.б. Есте сақтау құпиясын білу арқасында сендер осының бәрін енді істей аласыңдар.

Осы амалмен сендер 6, 7, 8, 9, 10 сөзден тұратын сөйлемдерді есте сақтай  аласыңдар, яғни есте сақтай алатын  материал көлемін арттыруға үйрендіңдер.

Есту диктантының жоспары:

а) мұқият тыңдаймын;

ә) сөйлемді ішімнен қайталаймын;

б)  дәптерге жазамын.

Солай екінші  және т.б. сөйлемдермен жасалады.

Диктант аяқталған соң есту есте сақтау қабілетін бағалауға ұмытпаңыз.

Мұғалім бірдіндеп  сөздер санын көбейтіп сөйлемдер оқиды: бірінші сөйлем – 5 сөз, екінші 6 сөз,  т.б., соңғысы – 10 сөз.

Жазда балалар саяжайда   тұрды. Бірде балалар жалғыз тоғайға барды.  Онда олар қуысы бар үлкен еменді тауып алды. Қуыс інінде ұя болды, онда жапалақ балалар бар екен. Арман мен  Дидар жапалақ балапанын алып, үйлеріне кетті. Түнде жапалақ үйге ұшып келіп, терезе астында шулай бастады.

Есту диктанты өткізілген соң мұғалім дәптердерді жинайды, тексереді, келесі дамыту  сабағында  жеңімпазды – «Сақ құлақ Ханзада» (Ханшайым») атайды.

Орфографиялық қателер түзеледі, бірақ қорытынды жасауда олардың бәрі ескерілмейді. Сөйлемде сөз тәртібі сақталған, мұғалімнен «естілген» интонациялық белгілер мен  білдіріп айту орфограммалары сақталған   жұмыс қатесіз деп танылады.

1. 
   Мәтіндік ақпаратты тірек сөздер және олар арасында байланыс орнату арқылы есте сақтау.
   
2. 
   Екінші (қызыл және көк)  қарындашты алыңдар. Мәтінді оқып, тірек сөздер, яғни сөйлемді жаңғырту мүмкін болатындар  астын қызыл қарындашпен сызыңдар.
   
3. 
   Осы тірек сөздер өзара қисын бар ма екенін тексеріңдер. Мысалы: кран-үстел.  Біз түсінеміз, ас үйі туралы әңгімеленеді. Айталық: ұшақ-құлпынай. Байланыс жоқ екені анық, сондықтан қосымша тірек сөздер астын көк қарындашпен сызыңдар.
   
4. 
    Сөздерді бөлек параққа жасыңызар,  қызыл қарындашпен  белгіленген тірек сөздердің астын сызыңдар (қызыл немесе көк қарындашпен астары сызылған сөздер тізбектеп жазылады).
   
5. 
   Олармен әңгіме құрастырыңдар, сөздерді баспа параққа келтіріп жазыңдар.
   
6. 
   Бақылау парақпен салыстырыңдар, қателерді түзеңдер (ойларыңызда).
   
7. 
   Енді ойларыңда сөздерді бір-бірдеп елестетіп, мәтінді жазыңыздар. Осы тәсіл арқылы  мәтінің 30-60 бетін өңдеген соң үрдіс еріксіз орындалатын болады, яғни бұны жазбаша жасау қажет болмайды.
   

Солай, эксперименттің қалыптастыру кезеңінде біз тілдік теорияны үйрету  үрдісінде есте сақтау қабілетін дамыту жұмысын өткіздік. 3-қосымшада эксперименттің осы кезеңі сабақтарының әзірлемелері берілген.

Жұмыс экспериментінің құрастыру кезеңінің тиімділін тексеру үшін зерттеушілерді бақылау тексеруінен өткізілді. Бақылау тексеру әдістемесі зерттеушілер есте сақтау қабілетін  дамыту деңгейі  констатациялық зерттеу әдісімен сәйкес келді. Өткізілген әдіс бойынша бақылау кезеңінің мәліметтері     2-кестеде келтірілген. Нәтижелер зерттеушілер есте сақтау қабілетін дамыту деңгейі констатациялық  зерттеу  деректерінің қатыстырылуымен талданды.

.

Бастауыш сынып оқушыларына арналған психологиялық ойындар

Жарияланды 8-10-2014, 23:47 Категориясы: Өзін өзі тану 

Тақырыбы: Бастауыш сынып оқушыларына арналған психологиялық ойындар.

Қабылдау қабілетін дамытуға арналған ойындар.

2. «Бұл қашан болады?»

3. «Не үлкен?»

4. «Сиқырлы қапшық»

Есте сақтау қабілетін дамытуға арналған ойындар.

Зейінді тұрақтандыруға арналған ойындар.

Мектепке дейінгі жастағы баланың ең басты іс-әрекетінің ойын болғандықтан, ойын арқылы баланы оқыту қажет. Сол себепті логопедиялық сабақтарда дидактикалық, рөлдік ойындар өте қажет.  Олардың мақсаты – ережені сақтап білуді, сөйлеу тілін, ойлау қабілетін, кеңістіктік және уақыттық ұғымдарды, қабылдауды, есте сақтау қабілетін дамыту.

Ойын түрі сабақты қызықты етіп, жалпы логопедиялық сабақтың тиімділігін біршама жоғарылатады.

Ал енді мектепке дейінгі жастағы баланы оқыту үрдісінде қолданылатын дидактикалық ойындардың қысқаша баяндамасы:

1-ші ойын  – «Мен білемін».

Мақсаты: сөйлеу тілін дамыту, сөздік қорын бекіту, байқығыштық пен зейінді дамыту.

Мазмұны: педагог допты қолдана отырып, келесі мәтінді айтады, бұл кезде допты еденге ырғақпен соғу.

– Мен ұлдардың бес атын білемін:

Арман – бір

Аділет – екі

Қуаныш – үш

Асхат – төрт

Нариман – бес

Әрі қарай келесі ойыншыға доп беріледі. Ол келесі бес затты атайды. Бұл кез-келген заттар болуы мүмкін (ойыншықтар, гүлдер, ағаштар, аңдар).

2-ші ойын – «Күн мен түн».

Мақсаты: сөйлеу тілін дамыту, қажет ұғымды іздеуде зейінді ұмтылдыра білу.

Мазмұны: педагог сөз айтады, балалар оған мағынасы қарама-қармсы сөз айтады: «Күн-түн, тәтті – ащы және т.б.».

3-ші ойын – «Қонаққа барамыз».

Балалар үй иелері және қонақтар болып бөлінеді. «Үй иелері» қонақтарды «сиқырлы сөздерді» айтып қарсы алу қажет. Қонақтар сыпайы жауап қайтарады.

4-ші ойын – «Сөз құра».

Балалар мұғаліммен айтылған буындардан сөз құрайды. Буындар түрлі-түсті әдемі болуы мүмкін. Мысалы: гүлшоғырына жиналатын шар немесе гүлдер түрінде.

5-ші ойын – «Екі шеңбер».

Балалар екі шеңберге тұрады – сыртқы (үлкен) және ішкі (3-4 адамнан). Үлкен шеңбердегі балалар тұрады, ал ішкісіндегілер көшбасшы мұғаліммен бірге жүріп, былай дейді: «Біз шеңбер бойымен жүреміз,өзімізбен бірге аламыз – тәтті...». Үлкен шеңбердегі балалар тезарада қандай да бір тәтті затты ойлау қажет, мысалы: қант. Қай бала бірінші атаса, ішкі шеңберге кіреді. Ойын жалғасады («жұмсақ», «сұйық», «ащы», «қатты» және т.б.). Үлкен шеңберде қалып қойған соңғы бала кез-келген тапсырма орындайды (жаза ретінде).

6-шы ойын – «Мен циркте болдым».

Ойын үшін әріптер мен буындар жазылған карточкалар керек. Оны екеулеп немесе топпен де ойнауға болады. Ойыншыларға әріп жазулы карточка таратылады немесе барлық карточкалар үстелде жатады. Ал ойыншылар кезек-кезек жақындап алады. Бірінші ойыншы әріппен немесе буынмен карточканы алады да айтады: «Мен циркте болып, ...», осы карточкада көрсетілген әріпке басталатын бір нәрсе ойлау керек. Тек қана зат есімдер ғана емес, сонымен бірге, мысалы, «с» әрпінен сайқымазақ, секіріп жүрген гимнаст, сары шымылдық және т.б. Ал егер сіз буындар қолданатын болсаңыз, онда бұл буын міндетті түрде сөздің басында ғана тұруы қажет емес. Нұсқаулар: «мен теңізде болдым», «Мен орманда бодлым», «Мен театрда болдым» және т.б.

7-ші ойын – «Шыңжыр».

Бірнеше дауыссыз әріптерді таңдап, оларды қағазға жазыңыз. Осы екі әріпті өзіне қосатын сөз ойлап табу керек. Әріптерді орындарымен ауыстыруға, балаларға басқа дауыссыз дыбыстарды қосуға болады. Мысалы: «С» және «Л» (сақал, сал, салмақ, сәлем, лас, асыл).

8-ші ойын – «Мен қандай әріппен дос».

Бұл ойын әріптерді есте сақтап, сөйлеу тілін дамытуға ғана емес, сонымен бірге танымдық сипатқа да ие. Әр бір ойыншыда жануардың суреті болу керек (әр түрлі болуы мүмкін). Мысалы: анасында – сиыр, әкесінде – түйе, баласында – кірпі. Анасы айтады: «Менің сиырым «м» әрпімен дос, өйткені онда мүйізі бар». Әкесі: «Менің түйем «ө» әрпімен дос, өйткені онда өркеш бар». Бала: «Менің кірпім «и» әрпімен дос, өйткені онда инелері бар».