«Мектеп жасына дейінгі балалардың тілін дамытудағы ойын технологиясының түрі-ұсақ моториканың маңызы»

      «Ойын баланың алдынан өмір есігін

ойынсыз ақыл-ойдың қалыптасуы мүмкін емес».

                                                                                       В.А. Сухомлинский

   Балабақшадағы оқыту- тәрбиелеу жұмысында балалардың тілін дамыту,сөздік қорларын молайту,ауызша сөйлеуге үйрете отырып , үйренген сөздерін күнделікті өмірде еркін қолдану, одан әрі күнделікті өмірде еркін қолдану, одан әрі күнделікті іс-әрекет кезіндегі тілдік қарым-қатынаста қолдана білуге жаттықтыру ісіне ерекше мән берілген.

  Ойындардың негізгі мақсаты балаларың ықылас зейінін,сөздік қорын,байқампаздығын,есте сақтау,қабылдауын дамытуға,икемділікті арттыруға,өзінің жеке құрбыларының іс-әрекетін бағалай, құрметтей,өз ісінің дұрыстығын дәлелдей білуін анықтау,қалыптастыру.

  Ұрпақтан-ұрпаққа жалғасын тауып келе жатқан,әрі үлкен мәні бар мәдени шығармашылық-саусақ ойыны.Саусақ ойынын ойнай отырып,балалар қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстарды , жан-жануаларды, құрастырды,ағаштарды т.б көптеген бейнелерді бейнелей алады.

   Ал тіл кемістігі кездесетін балалардың жалпы қимылдары,соның ішінде бұлшық етінің қимылдары жеткілікті деңгейді дамымайды.

   Сөйлеу тілі мүшелері әрекетінің қозғалуларының дамуы қол саусақтарының нәзік қимылдарының дамуымен тығыз байланыста болғандықтан,бала қолының ептілігін толық жетілдіру, түзету- тәрбие жұмысын жүйелі жүргізуді қалайды.

  Ұсақ моториканы дамыту жұмыстарын ерте сәбилік шақтан бастаған дұрыс.Омыраудағы баланың өзіне саусақтағы бас миымен байланысқан активті нүктелеріне әсер ете отырып массаж жасау керек.Ерте жаста және мектепке дейінгі кіші жаста қарапайым жаттығуларды жасауда өлеңмен,тақпақпен ұйқастырылған жаттығуларды пайдалану ұсынылады.Сонымне қатар өзіне-өзі қызмет ету дағдысын қалыптастыру: тиегін өзі салып ,өзі ағыту,бауын байлау,т.б.Ал ересек топтағы балалар үшін ұсақ моториканы дамыту және қолдың икемділігін арттыруға арналған жаттығулар мектепке дайындықтың яғни, жазу, сызуға,үйренудің маңыздыс болып саналады.

   Сәбилерге арналған ойын-жаттығулар.

Көңілді қуыршақтар

Қазіргі кезде жасалған көңілді қуыршақтар жай ойыншық емес,жәдігер зат болып пайдаланып болды.Ал ойыншықтың бұл түрі бала саусағы басқаруы сен ойлауын шыңдайтын таптырмас ойыншық.

Алдымен екі жартыны құрастыру арқылы бір қуыршақты пайдаланыңыз.Содан соң ойынды күрделендіре түсіңіз:екі қуыршақ,үш қуыршақ.Балаға аздап қиындық келтірсе асықпаңыз.Баланың жетістікке өзі жетуіне мүмкіндік беріңіз.

Пирамидалар

Дүкеннен пирамида ойыншығын сатып аларда дөңгелектерінің әр-түрлі болғаның қадағалаңыз.Дөңгелек диаметрі бірінен соң бірі үлкейе түсуі керек.Мұндай ойыншық балаға саусақ қимылын ғана емес, логикалық ойлауына да жол ашады. Балаға пирамиданы жинауды ұсынасыз.Алдымен бірге жинап,содан соң  өз бетімен жинауға кіріседі.

Бұл ойынға мақпал жабыстырылған үй,машина,гүл кесе сияты суретті карточкалар пайдаланылады.Ересек адам бала саусағын мақпалға тигізе отырып суретте не бейнеленгенің сұрайды.Осы сурет бойымен моншақтарды немесе бұршақтарды жүргізіп шығу арқылы ойын жалғасады.

  Адамның он екі мүшесінің тіршілікте атқарар міндеті зор.Соның ішінде екі қолға бес-бестен біткен он саусақты күнделікті қажетті жұмыстарды атқаруға пайдаланатынымыз белгілі. Сонымен қатар ертеден бізге жеткен «Қуырмаш»ойынынан саусақ атауларын бала тәрбиелеуге ,оның тілін ұштауға әдемі пайдаланғанын білеміз.

  Көтеріңкі көңіл-күй сыйлайтын бұл ойын балаға саусақтардың атын, адамға нәр берер түрлі астың атауын да үйретеді.Сондай-ақ төрт түлік малды таныстырып,оны бағып еңбектенгенде ғана тамақтануға болатынын ескертіп, еңбекпен тапқан тамақ тәтті болатын уағыздайды.

    Саусақ ойындарының нәтижесінде:

-         Баланың сөйлеу тілі жетіледі;

-         Қимыл қозғалысы артады;

-         Икемділігі артады;

-         Логикалық ойлауы дамиды;

-         Танымдық деңгейі артады;

 

Сабақтың тақырыбы:  ЖЕМІС - ЖИДЕКТЕР БАҒЫ

А) Білімділігі: Тақырыпқа байланысты сын есім, етістіктермен сөйлем құруға үйрету.  Сұрақтарға толық жауап беруді талап ету. Жақты, жайылма, толымды сөйлем құруға дағдыландыру.

Ә) Түзету: Сөздік қорларын  байыту.  Ұсақ моторикаларын дамыту. Көру және есту зейіндерін қалыптастыру. Қозғалу іс –әрекеттерін дамыту. Есту, зейін салу қабілеттерін дамыту. Ұжымда өздерін еркін ұстап, жұмыс істеулерін қалыптастыру. Бойларында ырғақ сезімдерін қалыптастыру. Дем  шығару, тыныс алу жолдарын қалыптастыру.

Б) Тәрбиелігі: Табиғатты аялай білуге тәрбиелеу. Жеміс пен көкөніс дастарқанға маңдай терімен келетінін түсіндіру. Жеміс-жидектердің суретін бояған кезде, эстетика ұстанымын  негізге алуға тәрбиелеу.

Көрнекіліктері:  электрондық логопед құралы, »Жемістер» тақырыбына байланысты презентация. Галкинаның  көру гимнастикасы, 6 дана күзгі жапырақ, сиқырлы қап, жеміс-жидектердің муляждары, жемістерді бояуға арналған  карточкалар, ұсақ моториканы дамытуға арналған құралдар.

Сабақтың әдісі: дамыта оқыту технологиясы, жобалап оқыту технологиясы, СТО технологиясы, сұрақ-жауап.

Түрі: саяхат сабағы

Сабақтың барысы.

І Қызығушылықты ояту.

Ұйымдастыру бөлімі.

-Сәлеметсіздер ме, балалар!

-Қалдерің қалай?

Психогимнастика    мимика жаттығуымен қоса.

- Балалар, бүгінгі біздің сабағымызға қонақтар келді, қонақтарға сәлем берейік.

-Жымиямыз! (Балар күліп, сәлемдеседі).

- Қонақтар бізге неге келген екен?

Қабағымызды көтеріп таңғаламыз.

- Күн де бүгін бұлтты болып, көңіл –күйімізді бұзып тұр ма?

-Кәне, қабағымызды түйіміз.

- Жоқ. Біздің көңіл-күйімізді еш нәрсе бұзбайды. Себебі бізді, алда тамаша бір сабақ күтіп тұр.

Кәне, жымиямыз, күлеміз!

-Ал, енді тағы бір рет қайталаймыз.:

Біз таңғалуды білеміз!

Біз күлкіні жақсы көреміз!

Біз қабақ түйюді білеміз!

Біз күлкіні жақсы көреміз!

ІІ Қозғалу жаттығуын орындайық

- Ал, балалар сабағымызды бастамастан бұрын, қозғалу жаттығуын орындайық.

Міне, күз де келіп қалды,

Қолын былғап шақырды.

Бір кезде баяу  жел соқты,

Жапырақтар билей бастады.

Бір кезде қатты жел соқты,

Терезенің пердесі қозғала жөнелді.

Жел басылып қалды,

Енді өкшемізді көтеріп,  тез орнымызды табайық.

ІІІ Мағынаны тану. Жаңа сабақ.

-Балалар, мына үстелдің үстінде себет бар. Ал бұл себеттің ішінде не бар екен?

-Әрине. Жемістер бар.

-Сонымен балалар, бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Жеміс- жидек бағы

Презентация «Жеміс – жидектер» (Приложение № 1)

-Мынау не?

-алма, алмұрт, шие, алхоры, , жүзім, лимон, шабдалы, апельсин.

-Алма қандай?

-Жеміс – жидек бағындағы дәрігердің кеңесіне құлақ салайық, балалар.

- Бұл жемістердің құрамында А, В, С, Д, Е, Р – дәрумендері (витаминдер)  бар. Бұл витаминдер сендердің ағзаларынызға өте пайдалы. Жеміс- жидектерді көбірек жесеңдер, әрқашан көңілді болып жүресіңдер.   Тістерін ауырмай,  берік болып өседі. Денсаулықтарын мықты болады. Тез өсесіңдер. Тамаққа тәбеттерін жақсы болады.

А) Артикуляциялық жаттығулар (Электрондық логопед)

-Балалар, айнаға қарап, біз қандай жаттығуларды орындайтын едік?

-әрине әріптерді дұрыс айтып үйрену үшін, арналған жаттығулар.

1. «Тіс тазалау» жаттығуы. Қақпа езуімізді тартып, тістерімізді көрсетейік.  Енді тіліміздің ұшымен жоғары тістерімізді және төменгі тістерімізді тазалаймыз.

2. «Әткеншек» жаттығуы.  Аузымызды ашамыз, тіліміздің ұшымен алдымен, жоғары ерінге тигіземіз және төменгі ерінімізге тигіземіз.

3.«Сырлаушы» Аузымызды кеңейтіп ашамыз, тіліміздің ұшымен таңдайымызды алға-артқа жүріп қыттықтаймыз.

4.«Сағат» Аузымызды ашамыз, тілімізді алға шығарамыз және оңға-солға қозғалтамыз.

Ә) Бес жолды өлең жазу (Приложение № 2)

Б) Артық затты тап ойыны (Приложение № 3)

В)Жұмбақ жасыру (Приложение № 4)

IV  Галкинаның көзге арналған жаттығуы

V  Сергіту сәті

Жел соғады бетіме,

Теңселеді ағаштар.

Жел басылады, басылады,

Ағаш бойын жасады.

VІ  Ұсақ моториканы дамыту

А) Ас бұршақ үстінде дөңгелек, таяқшаларды жасау.

Ә) Бауды алмұрттан өткізу.

VІІ Айналадағы заттардың орны туралы түсінік беру  (Приложение № 5)

VІІІ   Дидактикалық ойын «Себетке жемістерді сал».

ІX Саусақ жаттығуы.

Ағаштағы бұтақта дөңгелек, сопақ жемістер өседі.

Жаңбыр жаумастан бұрын,

Жел құлатпастан бұрын,

Құстар жем қоймастан бұрын

Тәтті жемістерді теріп аламыз.

X Сиқырлы қоржыннан жемістерді қолымен ұстап, сезу түйсігі арқылы сезіп,  жемістің атауын атау.

XІ   Жеміс-жидектерді бояу.

XІІ Қорытындылау

-Балалар, бүгінгі біздің тақырыбымыз қалай аталады?

-Қандай жеміс- жидектерді білесіңдер?

-Алма қандай?

-Лимон қандай?

-Олар қайда өседі ?

-Оларды біз не істейміз?

Не үшін жейміз?

Бойымыз өсу үшін, тістеріміз қатты, берік болып  ауырмау үшін.

XІІІ Үй тапсырмасы.

1.Сырты тәтті, іші тәтті,

Ортасы- сүйек  қатты.

(алма)

Түсі қып-қызыл.