Балқаш қалалық гимназиясы Джумартова Жадыра Муратовна Қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі Қазақ тілі 5- сынып

Күнтізбелік-тақырыптық жоспар

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 09.07.2010 жылғы №367 бұйрығымен бекітілген бағдарлама мен ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БАСТАУЫШ, НЕГІЗГІ ОРТА ЖӘНЕ ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУДІҢ МЕМЛЕКЕТТІК ЖАЛПЫҒА МІНДЕТТІ СТАНДАРТЫНА( ҚР МЖБС 2.3.4.01-2010) сәйкестендіріліп жасалған. Гимназия талаптарына сай «Әдеби тіл мен мәтін» тарауынан 1сағат алынып, «Тілдің сөздік құрамы» тарауынан 1 сағат алынып, жалпы саны-2 сағат «Сөз және оның мағынасы» тарауына бөлінді. Бұл жерде бастауышта алған білім көзіне сүйене отырып, өзгерту енгізілді. Жалпы сағат саны-56 сағат сақталады.

Ескерту:

Астана-2010 бағдарламасы б-ша	Гиманзиялық компонент
Сөз және оның мағынасы-28 сағат	Сөз және оның мағынасы-30 сағат
Әдеби тіл мен мәтін-8 сағат	Әдеби тіл мен мәтін-7 сағат
Тілдің сөздік құрамы -20 сағат	Тілдің сөздік құрамы 19 сағат
Барлығы: 56 сағат	Барлығы:56сағат

Лексика -30 сағат болып өзгертілді.
«Қазақ тілі» пәні ана тілі ретіндегі мәнімен, қоғамдық-әлеуметтік маңызымен, жеке тұлғаның жалпы мәдениетінің қалыптасуының бастау көзі ретінде атқаратын рөлімен ерекшеленеді. Тіл кез келген танымдық іс-әрекеттердің құралы, ойлаудың формасы және оны дамытудың негізі болып саналады. Сондықтан да болашақ қоғам иелерін тәрбиелейтін жалпы білім беретін мектептерде оқылатын қазақ тілі пәнінің маңызы үлкен. Мектеп жасындағы балалар «Қазақ тілі» пәні арқылы тілдің үш түрлі қызметін: теориялық мәселелердің практикалық дағдының базасы болатынын пайымдауға үйрететін білімдік қызметін; жалпы адамзат жинаған тарихи-мәдени, рухани мұраларды тіл арқылы меңгеруге болатынын және өз ойын жеткізудің, өзін-өзі тану мен өзгені танудың бірден-бір құралы тіл екендігіне көз жеткізетін танымдық қызметін, алған білімді практикалық тұрғыда қалай қолдану іскерліктерін жетілдіруге бағыттайтын коммуникативтік қызметін таниды.

Мектептің негізгі деңгейіндегі (5 сынып) қазақ тілі пәнін оқытуда оқушыға тілдің ғылыми негіздері жөнінде толық, аяқталған сипаттағы тұтас білім беру және әдеби тіл нормасын меңгерту көзделеді. Тілдік білім оқушының ойлау қабілетін дамыту арқылы дүниетанымын жетілдіреді. Негізгі мектепте теориялық білімнің практикалық дағдыларға база қалыптастыруына басымдылық беріледі. Олар әдеби тіл нормаларын игертуге бағытталады. Әдеби тіл нормалары ауызша, жазбаша дұрыс сөйлеу ережелерін қамтиды. Оқушының сөйлесім дағдыларын дамыту тіл білімі салалары бойынша сатылап, олардың өзара сабақтастығына негізделіп жүргізіледі. Сөйтіп, негізгі деңгейдегі оқушы білімі бастауышта меңгерген сауаттылық дағдыларына табан тірейді де, бейіндік деңгейдегі сөз мәдениетіне база қалыптастырады.

Ана тілі ретінде оқытылатын қазақ тілі пәні оқушының лексикалық қорын байытады, сөз мағыналарын танытады, тіл дыбыстарының жасалу жолдары мен қызметін білдіреді, сөздерді таптастырудың белгілерін меңгертеді, сөзжасам тәсілдерін игертеді, сөздерді байланыстырудың тәсілдері мен түрлерін білгізеді, сөйлемнің түрлері мен стиль түрлерін және пунктуацияны меңгертеді. Оқушыға тіл туралы, оның қоғамдық маңызы мен адам өміріндегі мәні, рөлі жайлы, танымдық қызметі жөнінде өзара сабақтас түсінік қалыптастырады.

Сөйлесім компоненттерінің түрлері – оқылым, тыңдалым, айтылым, жазылым бойынша қол жеткізілетін құзыреттіліктер оқушының ақпаратты түсіну, қолдану, талдау, жинақтау, өңдеу және өз ой-тұжырымдарын қорытып шығару, бағалау әрекеттеріне сүйене отырып анықталады. Мысалы, оқылым мен тыңдалым, айтылым мен жазылым әрекеттерінде оқушының өз бетінше ізденуі, шығармашылық тұрғыда қолдануы, дара ойлауға ұмтылысы негізінде туындайтын құзыреттіліктер қалыптастыруға мүмкіндік мол. Мұнда түрлі өмір жағдаяттарында оқушының дұрыс жол табуы, сын сәттерде өзіне тиімді шешім жасауы, өзіндік көзқарастарын сөз әдебін сақтап жеткізе алу, ойын түсінікті әрі жүйелі айта алу қабілеттері шыңдалады. Оқушының ауызша және жазбаша тілде ойын еркін және әдеби тіл нормаларының талаптарына сай, стильдік ерекшеліктерді ескере отырып жеткізуі біліктіліктің өлшемі болып саналады.

Білім мазмұнындағы тақырыптар тілдің коммуникативтік, танымдық, экспрессивтік қызметтерін бірлікте меңгертеді. Тілдің ішкі заңдылықтары мен өзара байланысын танытады және тілдік сезімін қалыптастырады.

Жалпы білім беретін мектептің негізгі деңгейінде «Қазақ тілі» пәні барлық пәндермен байланысқа түседі. Қазақ тілінің лексика тарауында барлық пәнге тән терминдер, кәсіби сөздер, жалпы халықтық қолданыстағы сөздер қамтылады. Сөзжасамда биология, география, астрономия, физика, химия пәндеріне қатысты ұғым атаулары меңгертіледі. Морфологияның сөз таптары аясында математика, тарих, қоғамтану, өнер, технология, валеология, т.б. пәндерге қатысты терминдердің табиғаты мен тұлғалық ерекшеліктері танытылады. Синтаксис пен стиль салаларында мектептегі оқу пәндерінің сөйлем жүйесі мен қолданылу ерекшеліктері игертіледі.

Білім беру жүйесінің негізгі деңгейіндегі «Қазақ тілі» пәнін оқытудың мақсаты – ана тілінің қоғамдық-әлеуметтік мәнін түсінген, әдеби тіл нормаларын жетік қолдана білетін, сөйлесім әрекеті қалыптасқан, тілдің қызметін жүйелі меңгерген дара тұлға қабілеттерінің дамуына мүмкіндік жасау.

Осы мақсатты жүзеге асыру үшін «Қазақ тілі» пәні танымдық және практикалық бағыттарда төмендегідей міндеттерді шешеді:

• 
  оқушының тіл туралы түсінігін кеңейту;
  
• 
  тілдің қоғамдық-әлеуметтік қызметін таныту;
  
• 
  сөйлесім компоненттері (оқылым, тыңдалым, жазылым, айтылым) бойынша қатысымдық дағдыларын жетілдіру;
  
• 
  әдеби тілдің лексикалық, орфографиялық, орфоэпиялық, сөзжасамдық, грамматикалық, стильдік, пунктуациялық нормаларын меңгерту;
  
• 
  тілдік жағдаятқа сай қарым-қатынас жасауға дағдыландыру.
  

Қазақ тілі сабағы оқушы үшін тек грамматикалық ережелер жаттайтын, қызықсыз жаттығуларды құлықсыз орындататын пән қатарынан шығып, баланың ой өрісін өсіріп, оған тілдің ұлттық мәдени мұра, тіршіліктің өзегі, танымның көзі екендігін сезіндіру қажет. Бұл оқу материалдарының, жалпы білім мазмұннының ішкі байланыстарынан туындап, оқушының шығармашылық бағыттағы жұмыстарымен ұштасқанда жүзеге асырылады. Шығармашылық баланың интуициясына, қиялына, таным деңгейіне сүйеніп, оның өмірге, қоршаған ортаға деген қатынасын қалыптастыруға себін тигізеді. Оқушының таным деңгейі оның сөйлеу тіліне, сөздерді орынды қолданып, сөйлемді дұрыс құрастыру, ойын жеткізе білу іскерлігіне тікелей тәуелді. Сондықтан жаңа бағдарламада оқушының тілдік білімін кеңейтіп қана қоймай, олардың пәнге қызығуын, ынтасын арттыратын әлеуметтік, танымдық мотивтердің қалыптасуына жол аша отырып, алған білімдерін практикалық іскерлік –дағдыға айналдыру көзделеді. Бұл міндеттердің жүзеге асырылуы тілдік білімнің әрі оқушының лингвистикалық дүниетанымының қалыптасуына, әрі тілдік қабілеті және сөйлесім құзіретінің базасы ретінде қызмет етуіне негіз қалайды. Пәнді оқытуға тірек етіп алынған танымдық және практикалық бағыттардың нақтылануы тіл арқылы баланың логикалық ойлауын дамытуға, тілдік-эстетикалық талғамдарын жетілдіруге, қатысымдық іскерліктерінің шыңдалуына ықпал етеді.

Негізгі мектепте оқытылатын тілдік материалдар мазмұны оқушылардың жас ерекшеліктеріне орай дидактикалық ұстанымдар негізінде сұрыпталды. «Қазақ тілі» пәнінің білім мазмұнын таңдауда басшылыққа алынған негізгі ұстанымдар:

• 
  түсініктілік, жүйелілік, ғылымилық, жас және психофизиологиялық ерекшелікті ескеру, т.б. ұстанымдар;
  
• 
  білімді дара тұлғаға бағдарлау (бейімдеу, дамыту, психологиялық үйлесімділік, өмірлік қажеттілік);
  
• 
  тілдік білімді функционалдық тұрғыдан сұрыптау;
  
• 
  этнолингвистикалық және этномәдени ерекшеліктерді ескеру;
  
• 
  оқушыны әлеуметтендіру ұстанымы;
  
• 
  пәнаралық байланысты сақтау;
  
• 
  әрекетшілдік-бағдарлылық ұстанымы (әрекетке үйрету, оқу жағдаятындағы әрекеттен өмірлік жағдаяттық әрекетке көшу, оқу танымдық әрекеттен оқушының өзіндік әрекетіне көшу, креативті немесе шығармашылық пен біліктілікке мүдделілігінің негіздерін қалыптастыру);
  
• 
  мәдени-бағдарлылық ұстанымы (әлемнің бейнесі, әлемге мәндік көзқарас, білім мазмұнының тұтастығы, жүйелілігі; тілді, мәдениетті ұлттық, адамзаттық құндылық ретінде таныту).
  

• 
  алынған білімді бекіту және өзін-өзі бақылау функциясы. Оның мақсаты оқушылардың оқу материалын тиянақты игеруіне, алған білімді ұқсас және жаңа жағдайда қолдана білуге үйрету.
  
• 
  Өздігінен білім алуға үйрету функциясы.
  
• 
  Үйлестіру функциясы. Оның мақсаты оқытудың өзге құралдарын тиімді пайдалануға үйрету, әр түрлі білім көздерінен алынған біліммен ұштастыра білу.
  
• 
  Жүйелеуші функциясы. Оның мақсаты оқушыларды әр салаға жататын білімнің құрылымындағы ұқсастық пен айырмашылықты тауып, пайдалана білуге үйрету.
  
• 
  Дамыту функциясы. Оның мақсаты оқушылардың жеке басына тән интеллектуальды, жалпы және жеке оқу біліктерін қалыптастыру.
  

5-сынып — аптасына 3 сағат, оқу жылында - 102 сағат