Балмағамбетова Айгүл Жақсыбекқызы Есет батыр атындағы Ақтөбе облыстық мамандандырылған көпсалалы лицей-интернатының

Сабақтың тақырыбы: Жыраулар поэзиясы

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: XIV-XVIII ғасырдағы жыраулар поэзиясы және жыраулардың өмірбаяны туралы білімдерін жинақтау, кеңейту, пысықтау, толықтыру;

2.Дамытушылық: Жырларды мәнерлеп , сауатты, нақышына келтіріп оқи білуге баулу, танымдық деңгейін көтеру, ой-өрісін, логикалық, есте сақтау, ойлау, шығармашылық қабілеттерін жетілдіру, ауызша тілін дамыту, сөздік қорларын молайту;

3.Тәрбиелік: Жыраулардың жырын оқу арқылы ұлы адамдардың өмірін өнеге ете отырып, адам бойындағы жақсы қасиеттерді қалыптастыру, отансүйгіштікке, елін жақсы көруге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың типі: жаңа сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, әңгімелеу,ұжымдық, жеке жұмыс, сыни тұрғыдан ойлау

Сабақтың жабдығы: интерактивті тақта, суреттер, сызбалар, әдеби кітаптар

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі

Оқушылармен амандасу, оқу құралдарын тексеру

2. Үй тапсырмасын сұрау:

Қожа Ахмет Йасауидің «Диуани хикмет» кітабындағы өлеңдерден үзінді жаттау

3. Жаңа сабақ:

Жыраулардың сөзі мақсатсыз айтылмайды. Не айтса да, көптің мұңы, көптің жайы туралы айтылады.

М. Әуезов

1) Кіріспе сөз: Ордада ханның қасында әр уақытта ақылшы жыраулар болған. Жыраулар - халық поэзиясын жасаған ақылғөй даналар. Олар заманының өздері куә болған елеулі уақиғаларын, тарихи кезеңдерді жырға қосқан...
Жыраулар поэзиясына дейінгі әдебиет халык жасаған ауыз әдебиеті деп аталды. Жыраулар поэзиясы Қазақ хандығы құрылғаннан бастап (XV ғасыр) өріс алды. XV ғасырда Асан Қайғы, Казтуған жыраулар өмір сүрді.
Жырауларды халык, қадір тұтқан. Ел толқыған кезде, бүліншілік шыққанда немесе ел шетіне жау келғен кездерде ақыл, кеңес сұрайтын болған. Мұндай кезде жырау жұртшылықты абыржымауға шақырып, оларға күш-қуат беріп (дем беріп), істің немен тынатыны жайлы болжамдар айтып отырған. Жыраулар поэзиясы ХV-ХVII ғасырлар аралығын қамтиды.
Жырау деген атау "жыр" сөзінен шыққан. Жыршы деп көптеген эпостық жырларды жатқа білетін, дайын репертуары бар айтқыштарды таныған.Жыраулар өз шығармаларын ақыл-нақыл, өсиет түрінде айтқан. Олардың толғауларының негізгі тақырыптары - туған жерді, елді сүю, Отанды қорғау, елді бірлікке шақыру, адамгершілік қасиетті насихаттау.

2) Жыраулардың портретін тақтадан көрсету:

Асан қайғы

Қазтуған жырау

Шалкиіз жырау

Жиембет жырау

Марғасқа жырау

Ақтамберді жырау

Тәтіқара ақын

Үмбетей жырау

Бұқар жырау
3) Әр топқа бір мазмұндағы 3 түрлі мәтін беріледі, белгілі бір уақыттан соң топ құрамы сол мәтінді ауызша баяндайды
4) Әр топқа әртүрлі жыраудың шығармашылығынан үзінділер беріліп, сол мәтінді мазмұндайды, талдау жасайды
5) Әр топ өздеріне берілген жыраудың шығармашылығынан мәнерлеп өлең оқиды, мазмұнына талдау жасайды. қалған топтар сол тақырыпқа сәйкес сұрақтар қояды.

Мысалы:
1-топ: Асан қайғы шығармашылығы

6) Грамматикалық тапсырмалар: (А3 форматына орындайды)

Мысалы:

Жабағылы-

Жа-ба-ғы –лы

Жа-ба-ғы-лы – 3 жағдайда тасымалданады

Жабағылы екпін соңғы буынға түседі

Ж-дауыссыз, ұяң

Жыр, ел, ой

Жиырма деген жасыңыз,

Ағып жатқан бұлақтай.

Отыз деген жасыңыз

Жарға ойнаған лақтай.
7) 3 топқа бірдей ортақ әдебиет теориясынан тапсырма:

1-топ: Метафораны табу

2-топ: Теңеуді табу

3-топ: Өлең құрылысын талдау

«Егер сендер XXI ғасырдың жыраулары болсаңдар қандай тақырыпта жырлар едіңдер?»

Жырау дегеніміз кім?

Жыршы дегеніміз кім?

Жыраулар поэзиясының негізгі тақырыптары мен көтерген мәселелері қандай?