Бас редактор Байжуманов М. К

ISSN 1607-2774 
Вестник Государственного университета имени Шакарима города Семей № 4(92) 2020 
233 
тығыздағыштардың саны мен кішірек өлшемдерінде және де құрылмасы жағынан қарапайым 
болғандықтан арзанға түсуінде [2]. 
Ғылыми ізденіс тақырыбы бойынша жүргізілген зерттеу жұмысы сұйық тағамдық 
қоспаларды қайта өңдеуге, оның ішінде сүтті, сүт қоспаларын және басқа да сұйық тағамдық 
қоспаларды термиялық өңдеуге бағытталған. 
Біз прототип ретінде сүт пен сүт қоспаларын, сондай-ақ басқа да тағамдық сұйық 
қоспаларды термиялық өңдеуге арналған Я7-ООП 4-014 маркалы зертханалық пастерлеу 
және салқындату қондырғысын қарастырдық, қондырғы салқындатқыштың термостаты 
орнатылған рамадан тұрады, онда қорғаныс қабаты бар контейнер, термиялық өңдеудің үш 
ағындық бөлімі: (жылытқыш, тұрақтандырғыш және салқындатқыш), айналым және беру 
сорғылары, датчиктер жүйесі, өнімді тұтыну өлшегіші және компьютермен байланыс бар, 
сонымен қатар қондырғы жұмысының температуралық және уақыт параметрлері тіркелетін 
басқару тақтасы орнатылған [3]. 
Бұл қондырғының негізгі кемшілігі – жылытқыш бөлімінде жылу тасымалдағыштың 
өніммен жылу алмасуының қарқындылығының төмендігінде. Сол себепті де пайдалы 
модельдің міндеті қыздырғыш секциясында жылу тасымалдағыштың өніммен жылу алмасу 
қарқындылығын арттыру болып табылады.
Пайдалы 
модельдің 
техникалық 
нәтижесі 
жылу 
тасымалдағыш 
ағынын 
турбулизациялау арқылы жылу алмасу процесін қарқындату болып табылады. 
Техникалық нәтижеге қыздырғыш секциясында құбырдың ішінде турбулизатор 
орнатылғандығымен қол жеткізіледі, ол таспаның өсі бойымен орналасқан және 
жапырақшаларды спиральды таспаның осінен 30-90
0
-ге иілу арқылы пайда болатын бірнеше 
саңылаулы тесіктері бар спиральды таспа болып табылады. Пайдалы модель сызбалармен 
көрсетілген (сур. 1 – сур. 3). 
1 суретте пастерлеп – салқындату қондырғысының алдыңғы және сол жақтан көрінісі 
ұсынылған, 
2 суретте турбулизатор бейнеленген.
3 суретте иілген жапырақшасы бар саңылау тәрізді тесіктің сызбасы берілген. 
а) 
б) 
(а – алдыңғы, б – сол жақтағы көріністері) 
1 – рама, 2 – ағызу шүмегі, 3 – жылу тасымалдағыштың айналым сорғысы, 4 – өнімді беру сорғысы, 5 – өнімнің шығын 
есептегіші, 6 – өнімді қыздырғыш бөлімі, 7 – өнімді ұстап тұру бөлімі, 8 – өнімді салқындату бөлімі, 9 – қондырғыны басқару 
пульті, 10 – өнімнің шығынын реттеу шүмегі, 11 – өнімге арналған қабылдау сыйымдылығы, 12 – су мен жуу ерітінділеріне 
арналған сыйымдылық, 13 – ауыстырып қосқыш кран, 14 – термиялық өңделетін өнімге арналған сыйымдылық, 15 – термостат, 
16-турбулизатор. 
Сурет 1 – Пастерлеп-салқындату қондырғысының негізгі түрі 
Зертханалық пастерлеу-салқындату қондырғысы (1 суретте) рамадан 1, ағызу 
шүмегінен 2, жылу тасымалдағыштың айналым сорғысынан 3, өнімді беру айналым 
сорғысынан 4, өнімнің шығын есептегішінен 5, өнімді қыздыру бөлімінен 6, өнімді ұстап тұру 
бөлімінен 7, өнімді салқындату бөлімінен 8, қондырғыны басқару панелінен 9, өнім шығынын 
реттеу кранынан 10, өнімге арналған қабылдау ыдысынан 11, су және жуу ерітінділеріне 
арналған резервуардан 12, ауыстырып қосқыш кранынан 13, жылу өңделетін өнімге 
арналған сыйымдылықтан 14, термостаттан 15, турбулизатордан 16 тұрады. 
Турбулизатор (2 сурет) таспаның өсі бойымен орналасқан және сол спиральды таспа 
өсінен жапырақшалары 30-90
0
-ге иілу арқылы пайда болған саңылаулы тесіктерден 2 
тұратын спиральды таспа 1 түрінде жасалған. 

ISSN 1607-2774 
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің хабаршысы № 4(92)2020 
234 
1 – спиральная лента, 2 – шелевидные отверстия
Сурет 2 –
сурет. Турбулизатор 
Спиральды таспаның фрагментінде (3 сурет) саңылаулы тесік 1 және иілген 
жапырақшасы 2 көрсетілген. 
1 – саңылау түріндегі тесік, 2 – жапырақша
Сурет 3 – Иілген жапырақшасы бар саңылау түріндегі тесік 
Зертханалық пастерлеу және салқындату қондырғысы келесідей жұмыс істейді.
Өнімді жылыту (сүт және сүт қоспалары және басқа да тағамдық сұйық қоспалар) 
жылу көзімен (жылу электр жылытқыштары) жылытылатын және жылу алмастырғыштарда 
өнімге жылу беретін аралық жылу тасымалдағышты (тазартылған су) қолдану арқылы жүзеге 
асырылады. 
Салқындатқыштың 3 айналым сорғысымен қыздырылған су 7-ші ұстағыш бөліміне 
беріледі, содан кейін 6 өнімді жылытудың екінші бөліміне өтеді, содан кейін бірінші және 
содан кейін термостаттың 15 ыдысына құйылады. Өнімді жүйеге беру қарама-қарсы, "қарсы 
ағынмен"жүргізіледі. Бастапқы өнім (сүт, қоспа) 14 жылу өңделетін өнімге арналған 
резервуардан 13 ауыстырып-қосқыш шүмегі арқылы 4 өнімді беру айналым сорғысына 
түседі. Әрі қарай, 5 есептегішінен өтіп, 6 жылытқыштың екі бөлімі арқылы дәйекті түрде 
қозғалады. Құбырлардың ішінде 16 турбулизаторлар орнатылған (2 сурет) лентаның осі 
бойымен орналасқан және жапырақшаларды спиральды лентаның осінен 30-900 - ге иілу 
арқылы пайда болған бірнеше саңылаулы саңылаулары бар спиральды таспа (3 сурет), 
Соның арқасында ағынның турбулизациясы жүреді, бұл бөлімде жылу алмасу процесін 
күшейтуге мүмкіндік береді. Әрі қарай, өнім 7-ші экспозиция бөліміне жіберіледі. Төзімділік 
бөлімінде термиялық өңдеуден кейін өнім салқындату бөліміне 8 өтеді. Бұл бөлім термиялық 
өңдеу процесін тоқтатып, өнімді салқындатады. Салқындатылған өнім 2 шығару шүмегі 
арқылы 11 өнімді қабылдау үшін ыдысқа құйылады. 
Пастерлеу процесі аяқталғаннан кейін қабылдау сыйымдылығын су мен жуу 
ерітінділеріне арналған 12 сыйымдылыққа ауыстыру қажет, содан кейін шүмекті 2 
қондырғыны шаю және шаю үшін су беруге қайта қосу қажет. Жүйені шайғаннан кейін ерітінді 
10 су төгетін түтікті бастапқы контейнерге салып, айналымға жіберілуі керек. Ерітіндінің 
температурасы 55-60°C болуы керек. Осыдан кейін су төгетін кран жабылып, қайнаған су 
бастапқы контейнерге құйылады және жүйе 4-5 литр сумен шайылады. Ағындылар 
ағызылады, шүмектер жабылады, сыйымдылықтар қақпақтармен жабылады. 
Пастерлеу-салқындату қондырғысының барлық тораптары рамада1 орнатылған. 
Барлық операциялар басқару панелінен 9 басқарылады. 
Қыздырғыш секциясында турбулизаторы бар пайдалы модельді қолдану жылу 
тасымалдағыш ағынын турбулизациялау есебінен жылу алмасу процесін қарқындатуға 
мүмкіндік береді.
Осы орайда, қабылданған техникалық шешімдердің жаңашылдығы 29.05.2020 ж. күнгі 
№ 4977 «Пастерлеп-салқындатқыш қондырғы» пайдалы моделіне берілген Қазақстан 
Республикасының патентімен расталған. [4] 

ISSN 1607-2774 
Вестник Государственного университета имени Шакарима города Семей № 4(92) 2020 
235 
Әдебиеттер 
1. «Тамақ өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігі туралы» Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 21 
шілдедегі № 301 заңы. 
2. Технологии и механизация первичной обработки и переработки молока. Учеб. для вузов/ С.М. 
Ведищев, А.В. Милованов – Тамбов: Издательство ТГТУ, 2005, – 101 бет.: ил. ISBN 5-8265-0373-4 
3. Я7-ООП 4-014 маркілі зертханалық пастерлеп-салқындату қондырғысы. Төлқұжат, техникалық 
сипаттамасы, қолдануға арналған нұсқаулық [Мәтін] // Барнаул. – 2014. – 28 бет.
4. Какимов А.К., Джилкишева А.Г., Майоров А.А., Ибрагимов Н.К., Какимова Ж.Х., Жарыкбасов Е.С. 
Пастерлеп-салқындатқыш қондырғы // Қазақстан Республикасы патенті № 4977, 29.05.2000. Өтінім № 
2020/0224.2 
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ПАСТЕРИЗАЦИОННО-ОХЛАДИТЕЛЬНОЙ УСТАНОВКИ 
А.Г. Джилкишева, А.К. Какимов, А.А. Майоров, Е.С. Жарыкбасов

жүктеу/скачать 9,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: