Бас редактор Байжуманов М. К

ISSN 1607-2774 
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің хабаршысы № 4(92)2020 
186 
1 
2 
3 
4 
Өрмекшілер Aranea 
Су өрмекшісі Agelenidae 
Су өрмекшісі Argyroneta aquatica 
2 
Tetragnathidae 
Тетрагната-өрмекшісі 
Tetragnatha 
2 
Кенелер 
Acarina 
Су кенесі 
Hydrachnidae 
Географиялық кене 
Hydrachna geographica 
4 
Көктемдіктер Plecoptera 
Перлидтер Perlidae 
Perla marginata 
7 
Taeniopterygidae 
Қоңыр көктемдік 
Nepheolopteryx nebulosa 
2 
Біркүндіктер 
Ephemeroptera 
Oligoneuriidae 
Oligoneuriella pallida 
6 
Baetidae 
Ақ құйрықты біркүндік 
Baetis binoculatus 
3 
Біркүндік 
Heptageniidae 
Нәзік біркүндік 
Heptagenia coerulans 
2 
Epeorus torrentium 
2 
Ecdyonurus fluminum 
2 
Инеліктер Odonata 
Нағыз инеліктер
Libellulidae 
Жолақты инелік 
Sympetrum pedemontanum 
6 
Қоңыр инелік 
Orthetrum
brunneum 
3 
Жалпақ инелік 
Libellula depressa 
2 
Торлы инелік 
Orthetrum cancellatum 
4 
Sympetrum flaveolum 
4 
Orthetrum albistylum 
3 
Жебелі инеліктер 
Coenagrionioidae 
Ischnura pumilio 
5 
Көгілдір инелік 
Enallagma cyathigerum 
3 
Люткалар
Lestidae 
Sympecma paedisca 
2 
Aeshnidae 
Aeshna juncea 
3 
Anax parthenope 
3 
Қосқанаттылар Diptera 
Арыстанша шыбындар 
Stratiomyidae
Қарапайым арыстанша шыбын
Stratiomya chamaeleon 
2 
Соналар Tabanidae
Кәдімгі сона Haematococcus pluvialis 
4 
Хирономустар 
Chironomidae 
Chironomus piger 
5 
Chironomus plumosus
7 
Chironomus 
behningi 
3 
Масалар 
Culicidae 
Шиқылдақ немесе кәдімгі маса 
Culex pipiens 
4 
Aedes cinereus 
6 
Anopheles maculipennis 
7 
Мухи береговушки 
Ephydridae
Coenia polustris 
5 
Ephedra sp. 
2 
Шіркейлер 
Simuliidae
Simula ornatum
3 
Қаттықанаттылар 
Coleoptera 
Сүңгуір қоңыздар Dytiscidae
Шұбар сүңгуір қоңыз
Palaeopsychops maculatus
5 
Сүңгуір қоңыз 
Hydroporus sp. 
7 
Мұртшалылар (ағашкескіштер) 
Cerambycidae 
Жиекті сүңгуір қоңыз 
Dytiscus marginalis 
4 
Жылтыр кеуделі ұзын мұртты қоңыз 
Tetropium castaneum 
2 
Жартылай қатты 
қанаттылар Hemiptera 
Ескекшілер Corixidae
Sigara fallen
6 
Сызықты корикса 
Sigara striata 
4 
Notonecta glauca 
6 
Су сары 
шаяндары Nepidae 
Су сары шаяны Nepa cinerea 
4 
Жүзгіш қандалалар 
Naucoridae 
Naucoris
cimicoides 
4 
Су өлшегіш қоңыздар 
Gerridae 
Кәдімгі тоған су өлшегіші 
Gerris lacustris 
2 

ISSN 1607-2774 
Вестник Государственного университета имени Шакарима города Семей № 4(92) 2020 
187 
Тұщы су қоймаларын зерттеу барысында сүліктер класынан Herpobdellidae, 
Rhynchobdellidae тұқымдастары тіркеліп Herpobdella octoculata, Glossiphonia complanata 
түрлері анықталды. 
Буылтық құрттар типінен Tubificidae тұқымдасы анықталып, су қоймаларының түбінен 
Tubifex tubifex түрі тіркелді. 
Былқылдақ денелілер типінен 4 тұқымдас анықталып, соның ішінде Limnaeaidae 
тұқымдасына Limneae auricularia, Planorbidae тұқымдасына Pl. Corneus, Lymnaeidae 
тұқымдасына Lymnaeao vata және Sphaeriidae тұқымдасына Sphaerium corneum түрлері 
жатқызылды. 
Буынақтылар отрядының саны жағынан жиі кездескен бүйіржүзгіш Gammarus sp. өкілі 
тіркелді. Негізгі тіршілік ету ортасы тоқтаған және баяу ағатын тұмалар болып табылады. 
Өрмекшілер отрядының тобына Agelenidae мен Tetragnathidae тұқымдастарына 
жататын өрмекшілер тіркелді. Кенелер отрядынан Hydrachnidae тұқымдасына жататын 
географиялық кенесі H. geographica тіркелді.
Бунақденелілер класы. Көктемдіктер отряды өкілдерінің дернәсілдері әдетте тоқтаған, 
ағыны баяу су қоймаларында және Еміл, Шағантоғай өзендерінде байқалды.
Біркүндіктер отрядына жататын 5 түрі тіркелді. Олар зерттелген су қоймаларының 
негізгі өкілдері. Олардың ішінде O. pallida түрі ұсақ су қоймалары мен Қусақ су өзенінде жиі 
тіркелді.
Инеліктер отрядының өкілдеріне кадастр құру барысында 11 түр өкілдері анықталды. 
Соның ішінде S. flaveolum, S. pedemontanum, O. cancellatum және I. pumilio басым екені 
байқалды. 
Жартылай қаттықанаттылардан зерттеу барысында жиналған коллекцияның ішінен 6 
түрі анықталды. Осы түрлердің ішінен S. fallen және N. glauca түрлерінің саны жиі тіркелетіні 
байқалды.
Үржар өңірінің су қоймаларында қосқанаттылар отрядын зерттеу барысында 
хирономидтер, арыстанша шыбындар, қансорғыш масалар, шіркейлер өкілдері есепке 
алынды. 
Қаттықанаттылар отрядының өкілдері сирек кездестірілді, олар көбінесе су түбінен 
анықталды. Соның ішінде бұл отрядтың 4 түрі кездестірілді. 
Зерттеу нәтижелері бойынша Үржар өңірінде түщы су қоймаларының буынаяқтылар 
типіне жататын 21 тұқымдасқа жататын 43 түрі анықталды.
1-суретте 
тұщы 
су 
қоймасының 
омыртқасыздарының 
түрлік 
қатынасының 
көрсеткіштері берілген. Суретте көрсетілгендей алуантүрлілік көрсеткіштері бойынша 
Gammarus sp. (35%), P. marginata (20%), S. pedemontanum (20%), I. pumilio (15%) және O. 
cancellatum (10%) болып, осы өңірдің негізгі түрлерін құрайды.
Сурет 1 – Тұщы су қоймасының омыртқасыздарының түрлер қатынасының көрсеткіштері 
Бұл өңірдің негізгі түрлеріне I. pumilio (2-сурет), Hydroporus sp. (3-сурет), Ch. рlumosus 
(4-сурет), O. рallida (5-сурет), ал сирек кездесетін түрлерге N. glauca, H. geographica, D. 
marginalis жатады.
Қорытынды. Үржар өңірінің тұщы су қоймаларының омыртқасыздарының ішіндегі 
буынаяқтылар типін зерттеу барысында үлкен алуантүрлілік байқалды. Үржар өңірінің кілтті
түрлеріне инелік I. pumilio, Hydroporus sp., Ch. рlumosus, O. рallida. Сирек кездесетін түрлерге 
N. glauca, H. geographica, D. marginalis жатады.
Сурет 2
Сурет 3
Сурет 4
Сурет 5 

ISSN 1607-2774 
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің хабаршысы № 4(92)2020 
188 
Әдебиеттер 
1. Белевич О.Э. Стрекозы рода Aeshna (Odonata, Anisoptera) Палеарктики. Автореф. на соис. уч. 
степ. канд. биол. наук. – Новосибирск, 2005. – 23 с. 
2. Бұланова З. Үржар ауданының алар асулары // Уақыт тынысы. – 2009. – 28 наурыз. – Б. 12-15. 
3. Казенас В.Л. Насекомые Казахстана (основные отряды). Серия «Животные Казахстана в 
фотографиях». – Алматы: Нур-Принт, 2014. – 147 с. 
4. Казенас В.Л., Маликова Е.И., Борисов С.Н. Насекомые Казахстана. Стрекозы. Серия «Животные 
Казахстана в фотографиях». – Алматы: Нур-Принт, 2014. – 176 с. 
5. Чаплина И.А. Фауна и экология стрекоз Казахстана. Автореф. на соис. уч. степ. канд. биол. наук. – 
Новосибирск, 2004. – 23 с. 
6. Шакирзянова, М. С. Материалы о кровососущих двукрылых насекомые некоторых районов 
Восточного Казахстана / М. С. Шакирзянова. - С.235-240. 
7. Семенченко К.А., Абе X., Боескоров Г.Г. Новые данные по фауне водяных клещей (Acari, 
Hydrachnidia, Halacaroidea) Республики Саха (Якутия) // Зоол. журн. 2010. Т. 89, № 2. С. 167-177. 
 
БЕЗПОЗВОНОЧНЫЕ ПРЕСНЫХ ВОДОХРАНИЛИЩ УРДЖАРСКОГО РАЙОНА 
Т.Т. Қурмашев, М.Ғ. Қуанышбаева 

жүктеу/скачать 9,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: