Бастауыш мектепте еңбекке баулуды оқытудың теориясы мен технологиясы

Мақсаты: тұрмыстық еңбектің мазмұны туралы мәліметтер беру.

Лекция мазмұны.

Пәнді оқытудың негізгі мазмұны Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандартында анықталады. Қазіргі еңбекке баулудың Мемлекеттік стандартыңда техникалық, көркем, тұрмыстық еңбек және дизайндық білім тақырыптары мен олардың мазмұны көрсетілген.

Баланың өзіне-өзі қызмет етуіне үйретудің маңызы зор. Үстіне, аяғына киетін киімдерді дүрыс күтіп, кие білуге және столда дүрыс отырып, тамақтана білуге үй-рету аса қажетті нөрсе. Шаруашылық түрмыс еңбегін үй ішідде ата-аналар да қатгы қадағалап, көңіл бөліп үйреніп отыруы тиіс. Бүл еңбектің түрі жанүя тәрбиесімен тығыз үштасып отыруы қажет.

Сондықтан балаларды түрмыс еңбегіне үретеді. Мүғалім бүл еңбек түрін еңбек сабағымен бірге үйымдас-тырады. Өткізілетін тақырып күні бүрын белтіленіп, са-баққа қолданылатын көрнекі қүрал дайындалады. Әрбір балаға өзінің шамасы келетін жүмыстар тапсырылады.

«Киімді күтіп кию» тақырыбының қалай өткізі-летініне тоқталайық. Мүғалім сабақты әңгіме әдісінен бастайды. Әңгіме арқылы баланың киімді қалай күтіл, қалай киюі туралы түсіндіріледі. Сондай-ақ балалардың жалпы ой-өрісін дамыту жағдайына, тігін фабрикалары-ның қызметі, киімді қалай дайындап шығаратындығына қысқаша тоқтап, мәлімет береді. Сонан соң әр баланың үстіне киіп жүрген киімін таза, үқыпты, жинақы күтіп кие білуіне көңіл аударып, дүрыс күтілген киімнің үзақ уақыт пайдалануға жарайтындығы ескертіледі.

Бүдан соң мұғалім балаларға киімді қалай күтіп кию, қалай сақтай білу керектігі туралы түсінік береді. Киіл жүрген киімгс күнделікті күтім жүргізу қиын смсс. Бар-лық бүйымдар шаңнан бүлінеді. Сондықтан да киімді та-залап отыру керек. Мектептен келген соң сырт киімдеріңді сілкіп қағыңдар, щёткамен тазартып алып, киім ілгішке іліңцер. Пальто, костюм сияқты киімдердің формасы сақ-талуы үшін үйде киім ілгішке іліп қою керек. Күнделікті киіп жүретін сырт киімдер шкафта сақталмай-ақ алдың-ғы бөлмеге ілінеді. Егер киіліп жүрген киімдер жауған жауын, қардан су болсажәне оларда шашыраған балшық болса, онда бірден тазаламай, оларды алдымен кептіріп алып, тазартатыны айтылады. Теріден істелінген тон, жаға, қүлақшын су болса, оларды алдымен таза шүберекпен жатысына қарай сүртеді де, от жағылмаған қүрғақ бөлме» лердс кептіріледі.

Жүмыс көйлегін не костюмді белгілі орьгнға ілерден бүрын оларды қағып, щёткалап, орындық арқасына не ашық терезе аддына жарты сағаггай қойып жел қақтыр-ған дүрыс.

Киіп жүрген киімдердің түймелері үзілейін деп түрса, көрген жерде оңдап қадап алу, тағып жүрген жаға кірлесе, оны дер кезінде ауыстыру ескертіледі. Киілетін киімдер үтіктелінеді. Шалбардың қыры т.б. жүн маталарынан тігілген киімдерді жиі үтіктеудің қажеті жоқ, олар екі жетіде бір рет үтіхтелінеді. Сонымен бірге үтікті қалай қыздырып, қалай қою, оны қалай үстау жағы да ссксртілсді.

Мақта, қағаз нөрсслерінсн істелінген маталардан тігілген киімді жуған соң жәнс киіп жүргсн кездс екі-үш күнде үтіктелінеді. Егер киіп жүрген киімнің бір жерінде май, бояу т.б. дақтар болса, оны адцымен май, бояуын кептіріп алып үтіктеу керек. Дақты кетірмей үтіктесе, дақ сол күйінде қалып қоятындығы ескертіледі.

Сырт киімдерді үтіктеу тәсілдерін көрсету жөн. Сол сияқты «Былғары және резеңке аяқкиімдерін күтудің тәсілдері де айтылуы тиіс. Сабаққа қажетті щётка, крем, барқыт я шүға, шаң сүртетін шүберек, жүмысқа киетін костюм(алжапқыш, орамал, жеңқап сияқты нәрселер) дайындалып алынады. Жылдың әр мезгіліңцс ақкиімдер-дің қалай киілетіні және олар неден»(былғары, резинка, жүннен басылған пималар) істелінетіні жайлы айтылады. Жасанды, былғары, аяқкиім, былғары өндірісі жөнінде қысқаша мәлімет беріледі.

Аяқкиімді жалаң аяқ не кір шүлықпен киюге бол-майтындығын, аяқкиімнің іші кірлемеу шараларын айту керек. Су аяқкиімдерді уақытында кептіріп. кепкеннен соң оны кремдеп, тазалау үйретіледі.

Резинка және былғарыдан істелінген киімдерді жуу, олардан тігілген киімдерді ең әуелі тазалап, сүртіп онан соң жүқалап, кремдеп,щёткілеп, онан кейін барқыт я шүға матасының қиьіғымен ыспалап тазалату ескертілуі қажет. Мүндай істерді мүғалім осылай айта отырып, сурет арқы-лы не сыныпта, интернат жатақханаларында, балабақша-ларында орындаттырып көрсеткен жөн.

Үй түрмыс еңбегіне байланысты балаларға тамақты үстелге әзірлеу, үстел үстіне орынды қоя білу де үйретіледі. Мүғалім үстелге қандай дастархан жаю, қан-дай тағамдарды үстелге бүрын қою, нанды қалай кесу, шанышқыны, пышақ, қасық, табақтарды орын-орнына қою, үстел басында қалай отыру, тамақты жайлап, ақырын, сораптамай, төкпей ішу, шанышқымен тісті шүқымау, нанды пышақпен алмау, тамақ қалдықтарын қалай болса солай дастарханға тастай салмау сияқты мәселелерді үй-рету де көзделеді. Сондықтан мүғалім әңгіме үстінде бу-фет, интернат асханаларында тәжірибе жасап көрсетіп отыруы тиіс. Төрт, алты адамға үстел жасау сияқты тап-сырма беріп, әр оқушының дүрыс орындауын қадағалап отыруы керек.

Қысқасы балалардьі шаруашылық түрмыс еңбегіне үйретудің тәрбиелік әрі қоғамдық маңызы зор. Мектепте дүрыс үйымдастырылған мүндай еңбек түрі баланың бүкіл өмірінің дүрыс қалыптасуына әсерін тигізеді. Олардың мәдениеті мен көркемдік талғамдарын тәрбиелеуге негіз салады.