Бастауыш сынып оқушыларының оқу дағдысын тексеруге арналған

- Е, қаз, сенің қолыңа мен түссем, не істер едің? - деп сұрайды. Қаз сәл ойланып тұрып:

- Сені тісіммен тістеп тұрып, екі аяғымды кеудеме қоямын да, көзімді жұмып: «Құдай, бергеніңе шүкір!» деп жеп қояр едім, - дейді.

- Мынауың дұрыс екен. Мен де сені өзің айтқандай етіп жейін, - дейді түлкі.

Ол қазды тістеп , алдыңғы екі аяғын қусырып, көзін жұмып:

- Е, құдай! –дей бергенде, қаз қанатын қағып-қағып ұша жөнеледі. Түлкі аузын ашып, шоңқиып қала береді.

• 
  Ей, түлкі батыр, онда не істеп тұрсың? – дейді.
  
• 
  Ой, не қыласың, жаным жай тауып тұр. Қырда әрі шөлдеп, әрі ыстықтан өліп едім. Апанның іші салқын, түбінде тұп-тұнық суы бар екен, - депті.
  

«Өтірікке алданба, басың бәлеге душар болар» деген нақыл сөз осыдан қалыпты.

(аңыз)

Алаштың балалары Наурызды еске сақтау үшін әрбір жыл басында, жер жаңарғанда, тоғызыншы-жиырма екінші наурыз аралығында садақа көжесін беретін болыпты.

Міне, осы күнге дейін Мұсылмандар көктемде «Наурыз келді» деп, наурыз көже ішетін болыпты. Әлі де Наурызды ұрпақтары ұмытпай келеді.

(96 сөз)

Ертеде бір кемпір-шалдың екі әтеші болған екен. Олар қолдарына түскен жемдерін сол әтештерге беріпті.

Бір күні кемпір құстарына жем шашады. Қарындары ашқан әтештер жүгіріп келеді. Шұбар әтеш қасында жүрген досынан жемді қызғанып, бергісі келмейді.

• 
  Шіркін, мына жемнің бәрін жалғыз өзім жеп, бір тойсам-ау, - деп ойлайды.
  

Бұлар таласып жатқанда көрші үйдегі тауықтың балапандары екліп, жемді түгін қалдырмай жеп кетеді.

Ана тілі жөнінде айтылатын аталы сөзді, жан- жүйеңді тебірентер терең ойды парасатты пікірді, бейнелі де әсерлі теңеуді, ризалық сый-құрметті, перзенттік парызды, қоғамдық бағаны халықтың өзі берген.

Бұл – тілді мақтаудан, марапаттаудан туған жай дүние емес, өмірдің қайнар көзінен шымырлап шыққан шындық, ғасырлар бойы қалыптасқан өмір тәжірибесінің түйінді қорытындысы.

Халық тілдің құдіретін тым ерте байқаған. Тілді тылсым құбылыс деп танып, пір тұтқан.

Ана тілдің тізе бүгіп, бас иетін киелі қасиеттері ұшан-теңіз. Тек оны сезіне білетін үлкен жүрек, бағалай білетін парасатты азамат, көкірегі ашық, көңілі дар қан жан керек.

Тіл – халықтың рухани байлығы. Ана тілін білмеу - ананы құрметтемеу.

Жасы алпыстан асқан әжемде бір қызық қасет бар. Атасына, енесіне, қайнағасымен қайнына, абысыны мен келініне, әзілі жарасқан құрдасына ойнақы ат ойлап таба қояды. Бұрын ауылдық кеңестің төрағасы болған Алдан деген атасына "Ауылнай ата" деп ат қойыпты. Қасқырбай атты қайнағасын "Қандыауыз қайнаға" дейді екен.

Әжем өзіне еркелеп жүретін қайындарының бірін "Сұлу мұрт", екіншісін "Бұйра бас" деп атайды . Жеңілтек мінезді Салықбай деген құрдасын "Су жұқпас" дейді.

Әжемнің кенже келінінің аты – Ақыл. Бұл енесінің аты болғандықтан, әжем оны "Кемеңгер келін" дейді.