Бастауыш сыныпта сын есімді оқыту. Жұмыстың жалпы сипаты 1-3 І. Кіріспе ІІ. Негізгі бөлім

Оқушылармен сәлемдесу

Сабақты әдеттегідей бір оқушы өлең жолдарымен бастайды.

Қазақ тілі ата-анаң,

Қуат алар Отан да одан.

Дүниеде ешбір асыл,

Тең келмейді қатар оған.

Дұшпаның да бас иетін,

Тілің ұлттық қасиетін.

Мұғалімің кіріспе сөзі.

Досымыз түгіл, дұшпанымыз да бас иетін, ұлттық қасиетімізден саналатын тіліміз туралы сыр шертер тағы бір қазақ тілі сабағын бастаймыз.

2.Үй тапсырмасы сұрау.

Өтілген тақырыпты еске түсіру.

Сын есімнің жасалу жолы туралы сұралады. Үйге берілген жаттығу, қосымша талдау жұмыстар тексеріледі.

3.Жаңа сабақ

Сабақтың мақсаты түсіндіріледі.

Сабақтың эпиграфына алынған сөзбен жұмыс.

«Көкірегі сезімді, көңілі ойлыға, бәрі де анық тұрмай ма ойлағанда».(Абай)

• 
  Сөздерден сын есімді тап.
  
• 
  Адамның қандай қасиеттері көрсетілген?
  

Сезімді, блімді, талапты адамның түсінетіні де, көретіні де мол болатындығын сөз етеді.

Жақсы сөз

Сапалық Көкшіл мата

Жүйрік ат

Сөзшең адам

Қатыстық Алғыр бала

Сызба бойыша сапалық сын есім негізгі түбірден және туынды сын есімнің шырайларынан жасалатындығын, ал қатыстық сын есімнің басқа сөз таптарына жасалатындығын оқушылар өздері қорытып айтады.

Оқулық бойыша берілген жатығуларды орындау.

148-жаттығу бойынша топтық тапсырма.

146-жаттығу. Сапалық және қатыстық сын есімдерді ажырату.

Ескі-сын есім.

-негізгі сын есім

-сапалық сын есім

-синтаксистік қызметі (анықтауыш).

Пайдалану. Бүгінгі өмірмен байланыс.

Жақсылық

Әділдік

Көлеңке Зұлымдық.

«Менің досым кім?» «Оның қандай қасиеттері бар?»

(Оқушылар әдепті, салмақты, биязды, дөрекі, қатал т.б. сынды сөздерді қатыстыра шағын шығарма жазады.)

Үлгерімі төмен оқушыларға тапсырма: сурет, үлестірме қағазбен жұмыс

Жақсы сөз – Жарық сәуле

Сыпайы адамнан тек жақсы сөз, жақсы іс қана шығып тұрады.

Инабатты

Сыпайы

Сын есімнің біздің өміріміздегі ролі.

1. 
   Тіліміздің дәрежесін көтеру үшін.
   
2. 
   Сөз байлығын, сөздегі қорымызды көбейтеді
   
3. 
   Жақсы мен жаманды, дәмді мен дәмсізді білуге, талғамымыздың, жақсы қасиетіміздің қалыптасуына әсер етеді.
   

Дәмді - қатыстық сын есім.

• 
  Мен сын есімнің мағыналық түрлерін білдім.
  
• 
  Сапалық және қатыстық сын есімдердің жасалу жолын, айырмашылығы білдім.
  

Оқушы білімін бағалау.

155-жаттығу.

Бұл тақырып оқушылардың сын есім туралы мағлұматын кеңейте түсуге арналған. Мұнда сын есімдер заттың түрін , түсін, көлемін, дәмін т.б. әр түрлі сапасын айқындайтынын түсіндіріп, оларды зат есімдермен дұрыс тіркестіре білуге үйрету басты мақсат етіп қойылады. 264-265- жаттығуларда «Қандай?» деген сұраққа жауап беретін сөздерді табыңдаршы, деп, сын есімдерді оқушылардың өздеріне тапқызуға болады. Содан соң мұғалім оқушыларды қатыстыра отырып, ақ алма, қызыл алма дегенде ақ, қызыл сөздері алманың түсін білдірсе, тәтті алма дегенде, алманың дәмін білдіріп тұрғандығын түсіндіреді. Келесі жаттығудағы қызыл гүлдер, көк гүлдер дегендерді өзара салыстырып, қызыл, көк сөздері гүлдің қандай белгісін білдіріп тұрғанын оқушылардың өздеріне айтқызған жөн. 266,267-жаттығуларда берілген зат есімдердің алдына олардың сынын білдіретін сөздерді жазу талап етіледі. Осы жаттығуларды орындау нәтижесінде оқушылар заттың әр түрлі сапасын білдіретін сөздердің, сын есім екенін, оларға қандай ? деген сұрақ қойылатынын ұғады.

Келесі жаттығуларда жоғарыда айтылған ұғымдарды тиянақтау, бекіту және сын есімдерді мағынасына қарай өздері топтай білуге үйрету, қарсы мәндес сын есімдерді таныту, зат есімдерге қатысты болатын сын есімдерді, керісінше, сын еісмге қатысты болатын зат есімдерді тапқызу, оларды тіркестіре білу дағдыларын қалыптастыру мақсаттары орындалуға тиіс.

3-сыныпта туынды сын еісм туралы алғашқы мағлұмат беріледі. Бұл жаттығу жұмыстары арқылы, яғни берілген сын есімдердің түбірі мен қосымшасын ажырату арқылы жүзеге асады.

284-287-жаттығулар туынды сын есімдер туралы ұғымды бекіте түсу мақсатында берілген. Бұл арада оқушылардан сын есімдердің қайсысы негізгі, қайсысы туынды екенін ажырату, сын есімдердің қалай жасалғанын айту талап етіледі.

Сын есім

Сабақтың білімділігі. Сын есім туралы толық теориялық білім беру. Сөйлем ішінен сын есімді тауып, сұрақ қоюға, сабаққа ынта-ықыластарын арттыруға көңіл бөлінеді. Заттың әртүрлі белгілерін байқап, сындық ерекшеліктерін ажырата білу.

Сабақтың дамытушылығы. Ақыл-ойын, логикалық ойлау жүйесін дамыту. Байқағыштыққа, сауаттылыққа, жазу коллеграфиясын, сөздік қорын, күнделікті өйлеу тілін жетілдіру.

Сабақтың тәрбиелілігі. Кішіпейілділікке, адамгершілікке, ұстамдылыққа, жылдам ойлауға, әдемі сөйлеуге, жинақтылыққа баулу.

Пәнаралық байланыс. Ана тілі, дүниетану, музыка.

Қажетті құралдар: жемістер, азық-түліктер, ойыншықтар. Кесте, плакат, топтама, тірек сызбалар, дидактикалық парақшалар.

Сабақтың түрі: аукцион.

Сабақтың типі: жаңа білім беру сабағы.

Сабақтың әдісі: әңгімелесу, түсіндіру, қарату, сұрақ-жауап, ауызша, жазбаша жазу жұмысы.

Сабақтың барысы.

І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа қажетті оқу құралдарын қадағалау.

- Қазір қай сабақ?

-Қазір қазақ тілі сабағы.

Қазақ тілім - өз тілім, ана тілім,

Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім.

Қастерлейді ұл қызың мәңгі сені,

Болашағым, бақытым, дара тілім.

-Міне балалар, кемеңгер, ғұлама ақындарымыздың тілі-туған тіліміз қазақ тілі сабағы екен, олай болса, қазақ тілін кім қалай білетінін байқап көрелік. Қане, балалар, сабаққа көңіл аударайық.

• 
  Мынау не? – Алма.
  
• 
  Түрі қандай? – Қызыл.
  
• 
  Көлемі қандай? – Үлкен алма.
  
• 
  Дәмі қандай? – Тәтті.
  
• 
  Иісі қандай? – Жұпар иісті, жағымды.
  
• 
  Жеп болғаннан кейін қандай баға бересіңдер?
  
• 
  Жақсы, піскен алма.
  
• 
  Оны сапа дейді.
  

• 
  Хош иісті, жағымды, жақсы иіс.
  

Ақ мақта, тәтті алма, қою айран, кең дала, биік тау, терең көл.

Заттың түсін, дәмін білдіретін тағы қандай сөздер білетінін ататып, оларды сөйлем ішінде айтқызу.

Сергіту минутын өткізу.

«Сұр қоян» әнін аккордионмен сүйемелдеп, әртүрлі қимылдар жасатып айтқызып, ішінен сын есімді тапқызу.

365- жаттығу. Графопроектордан мына мақалды оқып, жатқа жазайық.

Мақалдың мағынасын түсіндіру.

а) Жақсы сөзге жан семіреді,

Жаман сөзден жан қорқады.

Сын есімдерді тауып, оның қай сөзбен байланысып тұрғанын сызбамен көрсету.

• 
  Енді өздерің сын есімге байланысты қандай мақал-мәтелдер білесіңдер?
  

І. –топ мақалды бастайды.

ІІ. –топ жалғастырады.

ІІІ. –топ осы мақалдардың ішінен сын еісмдерді тез тауып, дәптерлеріне

түртіп алады және оқып береді.

366-жаттығу. Бір сын есімге қатысты бірнеше зат есім тауып жаз.

Құрғақ, тәтті, жақсы, қоңыр.

- Аукцион деген не?

- Бір затты сатып алатын адамдар көп болса, оны саудаға салады.

- Кім көп ақша берсе, соған сатылады.

- Қазір біз көк базарға барамыз, одан өзімізге ұнаған бір затты ақшамен емес, біліммен сатып аламыз.

Сатушы (аукцион базарының тәртібімен таныстырады): Міне, бір затты көрсетемін, сатып алушылардың қайсысы осы заттың сындық сапасын көбірек айтса, соған сатылады.

Үй, сиыр, көйлек, тамақ.

- Енді алған заттарыңды жоғары көтеріңдер көремін. Білімдерің өмірге жарапты, барлықтарың ұнаған заттарды алған екенсіңдер. Құтты болсын.

2.Оқушылардың ауызша, жазбаша тілін, сөздік қоры дамыту.

3.Инабаттылыққа және көркем жазуға баулу.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық, тірек, сызбалар, жұмбақ өлең, деңгейлік тапсырмалар.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, өздік жұмыс.

Сабақтың түрі: ертегі сабақ.

Сабақтың барысы: 1. Оқу құралдарын дайындатып, оқушылар назарын сабаққа аудару.

2.Үй тапсырмасын сұрау. 435-жатығуды оқыту, сын есімді табу. Сынау сұрақтарына жауап алу.

3.Білімді тексеру.

а) Киіз үйдің суретін көрсетіп, құрылысын атату;

ә) Шаңырақты зерттеу, сөз таптарын атату, ережелер сұрау.
4.Жаңа сабақ.

Ерте, ерте, ертеде ешкі жүні бөртеде (Қазақ тілі» елінің «Сөз таптары» деген шараларында Сын есім деген патша өмір сүріпті. Патшаның алты ұлы болыпты.

Ащы емес,

Тәттімін.

Бос емес,

Қаттымын. (қант)

Сын есімдерді сұрақ қойып тапқызу, мағыналарына назар аудару, ережесін тұжырымдау.

Қарсы мәндес сын есімдер ойлату.

Оқулықпен жұмыс.

а) 438-жаттығуды тақтаға орындату.

5. Топтық жұмыс.

ә) топқа деңгейлік тапсырмалар беру.

б) тіл дамыту кезеңі.

Сәлемнен арзан ізет жоқ.

Сәлемнен қымбат құрмет жоқ.

6. Бекіту кезеңі.

Сонымен, Сын есім патша Қарсы мәндес сын есім ұлына қарама-қарсы сын есім сөздер қызметін ұсыныпты.

7.Үйге тапсырма: 439-жаттығу.

8. Бағалау.

Тақырыбы: Ы.Алтынсарин «Кел, балалар, оқылық» заттың сынын білдіретін сөздер.

Мақсаты: Ұлы ұстаз өмірімен кеңірек таныстыру, ой өрісін жетілдіре түсу, мәнерлеп оқуға дағдыландыру. Өмірде кездесетін сөздер заттың аты, сонымен бірге әртүрлі сындық белгілерін білдіретінін меңгерту. Сауатты дұрыс оқуға, жазуға жаттықтыру арқылы тілін дамыту.

Сабақтың түрі: жаңа сабақты түсіндіру.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, әңгіме, талдау, салыстыру, жинақтау, ойын, проблемалық жағдай туғызу.

Пайдаланылған көрнекіліктер: таблицада сөздер жазылған карточкалар, суреттер. Ы.Алтынсариннің суреті, «Қазақ хрестоматиясы» кітабының суреті, киіз үйлердің суреті, сиса мата.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру.

• 
  Кім сабақты тыңдамай отыр? Сауысқан сабақта білім ала ма, қалай ойлайсыңдар? –деп балалардың зейінін сабаққа аудару.
  

1. 
   «Адам болам десеңіз» деп жазылған карточканы көрсетіп, осы сөйлемнің мағынасын қалай түсінетіндерін сұраймын.
   
2. 
   Ы.Алтынсариннің портретін көрсетіп, бұл кісі туралы не білетіндіктерін сұрау. Әңгімелерінде Ыбырайдың қандай ақыл-кеңес бергенін сұраймын.
   
3. 
   Ы.Алтынсарин туралы қосымша мәліметтер беру.
   

1. 
   Өлеңді мәнерлеп оқып беру.
   
2. 
   Сөздік жұмысын жүргізу: алса, ықыласпен тоқылық, шамнан шырақ, сиса көйлек.
   
3. 
   Сұрақ-жауап арқылы өлеңнің мазмұнын түсіндіру.
   
4. 
   Еңбек етпесең, киім де, тамақ та, білім де болмайды,-деп қорытындылап, іштен және кезекпен дауыстатып оқытамын.
   

1. 
   Көркем жазу, сөздік диктант жүргіздім.
   

2. 
   
   жүктеу/скачать 0,82 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: