Бауыржанова А. З., Асенова Б. К., Тері және былғары өнімдерін өңдеу технологиясы Оқу құралы мазмұНЫ
жүктеу/скачать 0,63 Mb.
|
бауыржановв книга
| Физико-механикалық сынау
Бұл әдіспен былғарының созу кезіндегі шыдамдылығының шегін, созылуын, беттік қабатының беріктігін, ылғал сіңгіштігін, ылғалөткізгіштігін, гигротермиялық беріктігін және басқалары сияқты көрсеткіштерін анықтайды. Бұл көрсеткіштердің кейбіреулері былғарының сапасын сипаттайды, мысалы шпилканы ұстау беріктігін және тарту кезінде созылуын; қалған көрсеткіштер былғарының эксплоатациондық қасиетін сипаттамайтын жанама және тікелей болып саналады. Жанама көрсеткіштерді егер былғарыны өңдеу әдісі белгілі болса қолдануға болады. Былғарының физико-механикалық көрсеткіштерінің қолданыстағы көрсеткіштерін қарастырайық. Керу кезіндегі беріктік шегі (жыртылуға қарсыластығы) сыналатын үлгінің көлденең қимасының квадрат миллиметрін килограммен анықтайды (кг/мм2). Жыртылу мен созылуға сынама арнайы прибор-динамометрда жүргізіледі. Былғары үлгісінің жыртылуға қарсыластығы қышқыл коллагендерінің беріктігіне ғана байланысты емес, сонымен қатар оның орналасуына да байланысты. Әр түрлі шикізаттан алынған былғарының әр түрі үшін созу кезіндегі беріктікке минималды талаптар мынандай: аяқ киімнің жоғарғы жағына арналған хромды былғарылар партия бойынша – 1,4-2,5 кг/мм2 кем емес, жеке былғары бойынша жеке былғары бойынша 1-1,5 кг/мм2 ; былғары бойынша тана юфті 1,6 кг/мм2 ; қара мал терісінен алынған аяқ киімнің төменгі жағына арналған қатты былғары партия бойынша – 2кг/мм2 кем емес; қара мал терісінен шикізат жеке былғары бойынша – 6кг/мм2 кем емес. Созу кезіндегі беріктікпен қатар партия бойынша хромды былғары үшін 1-2 кг/мм2 кем емес, тана юфті үшін 1,75 кг/мм2 кем емес болатын беттік қабатының беріктігін де анықтайды. Аяқ киімнің жоғарғы жағына арналған хромды былғарының беттік қабатының беріктігі былғарының бахтарма жағына шет жағына 45о –қа басатын арнайы сынамамен анықтайды; юфтті бетін сыртқа қаратып төртке бүктеп бүктеген сызығынан 17 мм қашықтықтан саусақпен басып сынайды. Ылғалсыйымдылық (салиақтық ылғалдау) – бұл былғарыны суға салған кезде оның суды сіңіру қасиеті. Ылғалсыйымдылық үлпілдекқұрғақ былғары салмағына процентпен көрсетілген, берілген уақыт ішінде үлпілдекқұрғақ былғарының сіңірген су мөлшерін көрсетеді. Ылғалсыйымдылық көрсеткіші кию кезінде суға көп тиетін аяқ киімнің төменгі жағына арналған қатты былғарыны сипаттау үшін қажет. Ылғалсыйымдылық былғары үлгісін суда 2 және 24 сағат болғаннан кейін өлшеу арқылы анықтайды. Ылғалсыйымдылықтың көрсеткіш шамасы ұлтандық былғарыны жатқызудағы дұрыстығы мен дәрежесіне байланысты; Жатқызу былғарының анықталған ылғалдылығында жүргізіледі. Ылғалсыйымдылықтың көрсеткіш шамасына суға салынбағандардың мөлшеріде жатады: аз суға салынған болса, соғұрлым былғарының ылғалсыйымдылығы аз болады. Гигротермиялық беріктік дымқыл былғарының анықталған уақыт ішінде жоғары температураның әсері кезінде, анықталған жағдайда беріктігін сақтаудың қабілеттілігін сипаттайды. Ылғал буланбаған жағдайда былғарыны ұзақ қыздыратын болса, оның толықтай бұзылуына әкеліп соғатыны белгілі. Осыған байланысты ылғалды жағдайда қыздыру кезінде былғары беріктігінің жоғарлауы маңызды болады. Былғарыны ұзақ сақтаған кезде оның қышқылдығына байланысты болады: егер рН 3-тен төмен болатын болса, ол тез бүлінеді. Сондықтан мұндай төмен рН-тағы былғарыны ұзақ сақтамау керек.
жүктеу/скачать 0,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|