Баяндама Дайындаған: Алтынсарина А. Ж. Топ: Фил2-20-111-10 Тексерген: Исенов Ө. И. Саяси сала

Азамат соғысы елге тоқырау мен құлдырауды әкелді. Қазақстанда 250 (307-ң ішінен) ұлттық ұйымдар шара қолданбады. Жезқазған және Успенск кендері суға батырылды, Ембі мұнай шығару орындарының 147-сінен тек 8 ғана қанауға жарамды болды. Ауыл шаруашылығы шығынға ұшырады. 1921 жылы наурызда РК(б)П Х съезі нарық экономикасын құрудың шешуші шарасы қолданылды. Дәл айтқанда Жаңа Экономикалық Саясатқа көшу азық-түлік салығымен алмастырылды, еңбек заңында борыштылық алынып тасталды, сауда жасау еркіндігі рұқсат етілді, жер арендасы, жалдамалы жұмысты және шаруашылық есеп-қисап қолданылды. Мемлекет тек өзіне жеке тармақтар мен үлкенірек ғимараттарды басқаруға қалдырды, қалғандары денационализацияланды – кооперативтерге, жеке тұлғаларға арендаға берілді.

Қазақстан ұжымдастыруы 1932 жылдың күзінде аяқтауға міндетті аймаққа жатты. Бірақ ол тұрғылықты тұрғындардың өмірінің ерекшеліктерін есепке алмай жүргізілді, ұжымдастыруды өткізу мерзімі бұзылды, колхозшыларды жаппай маршпен құруды бастады. Егер 1928 жылы Қазақстанда қазақтардың барлығынан 2% ұжымдастырылса, 1931 жылы қазанда 65%-ға жетті. Күштеу шаралары заңсыз тұтқындауға ұласты, сайлау құқығынан айырды, көбісі ату жазасына кесілді. Тек 1931 жылдың өзінде Қазақстанның ОГПУ органдарымен 21 мыңнан аса адам тұтқындалды, 657 ірі байлар елден шығарылды, 1067 бай шаруашылығы жер аударылды, 145 мың мал басы тәркіленді. Мал шаруашылығының көшпелілерін күштеп көшіру болды.

1931-1933 жылдар аралығындағы аштық кезеңінде 2 млн қазақ және 200-250 мың басқа ұлт өкілдері өлді. Аштықтан және қуғын сүргіннен 1 млн адам Қазақстаннан қашып кетті. Мемлекеттің күштеу саясаты шаруалардың наразылығын тудырды. 1929-1931 жылдарда 400-ден аса қарулы көтерілістер болды, оған 800 мыңға жуық адам қатысты. Ірі ошақтар ең қатыгез жолмен реттеуші әскермен басып – жаншылып отырды. Көтеріліске қатысқаны үшін ОГПУ органдарымен 5551 адам сотталды, олардың 883-і атылды.

Ұлы Отын Соғысында соғысушы армия қатарына соғыс жылдары 2 млн 200 мың қазақстандық сапқа тұрды. Қазақстан территориясына 1,5 млн адам жер аударылды. Оның құрамында репрессияға ұшыраған халық жігі және жер аударған: поляктар, немістер, корейцтер, чечендер, ингуштар және басқалар болды.

1954-1962 жж. аралығында тың игеру үшін кеңес одағының еуропалық бөлігінен Қазақстанға 2 млн адам келді. Қазақстандықтардың Республикада қоныстауы 30% жетті. Ұлттық тілдің қызметіне және басқа өмір сүруді ара салмағы етуші факторларына қауіп төндірді. Бұл мемлекетаралық қарым-қатынаста көрінбей қалмады.

70-80 жылдары тұрғындардың нақты кірісі шұғыл төмендеді. Халыққа қажетті тауарларға дефицит пайда бола бастады. Құнсызданудың анық көрінісі ретінде дүкендегі кезектерді айтуға болады. 1985 ж. Кеңес Одағында жылдық қоры 35 млн адамнан тұратын жұмыс уақыты кезекпен тұрумен өтті.

1986 ж. 16 желтоқсанда Қазақстан компартиясының Орталық Комитетінің бірінші секратары Д.А Құнаев орнына босатылды, оның орнына КОКП Ульяновск облыстық комитетінің бірінші хатшысы Колбин тағайындалды. Орталықтың мұндай шешіміне жаппай толқу басталды.

17 желтоқсан күні Орталық Комитет партиясының ғимаратына мыңдаған адам жиналды. Басты бөлігі студенттер мен жұмыстағы жастар болды. Толқу милицияның, әскери және өрт сөндіру бөлімдері мен қызметтік иттердің көмегімен басылды.

17-18 желтоқсанда қайғылы оқиға орын алып, біраз адам өлтірілді және көптеген адам жарақат алды, 8,5 мың адам қамауға алынды. 99 адам қылмыстық жауапкершілікке тартылды, 309 студент оқудан шығарылды, 758 адам комсомол мүшелігінен босатылды. 300 адам мекемелерден босатылды. Бірақ осыған қарамастан 1986 ж. оқиға Қазақстанның қоғамының саяси демократизациясының католизаторына айналды. 80 ж. соңында формальды емес қоғамдық қозғалыс бірінші рет пайда болды.