Баяндама Тақырыбы: Оқушылардың өздігінен білім алуын қолдау, ынталандыру бағыттары Орындаған

Қазіргі таңда білім беру жүйесінде болып жатқан жаңалықтар мен өзгерістер мұғалімдерге білімі мен жігерін осы бағытқа бейімдеу, тәжірибелі ұстаздардың өмірлік тәжірибесін қайта қарап, оны жаңа бағытқа алып шығу қажеттілігін туындатып отыр. «Ұстаз қызметінің мақсаты – баланы бақытқа жеткізудің жолын табуға көмектесу», - деп ұлы шығыс ғалымы әл-Фараби айтқандай, әрбір мұғалімнің міндеті - оқушыларға заман талабына сай адамгершілік, интеллектуалдық дамуының жоғары деңгейі мен білімінің сапасын арттыра отырып оқытудың таңдамалы әдістеріне көшу арқылы тұлғалық қасииетін қалыптастыру болып табылады.

Мектеп, ұстаз, шәкірт бір- бірінен ажырамайтын ұғымдар. «Қыран балапанына талмас қанат, ұстаз шәкіртіне талмас талап сыйлайды» деген тамаша сөз бар. Ұстаз шәкіртін төмен тартпай, жоғары да тартпай ол өзі қиналмай еркін жоғары самғайтын білім жолын көрсетіп тұруы керек. Сонда ғана ертең өзінің мектепте алған білімін өмірде қолдана алатын шығармашыл тұлға болып қалыптасады. Ол үшін әр баланы жас кезінен еркін ойлауға, алдына қойған істі жоспарлап, оны соңына дейін жеткізуге, кедергілерге қарсы тұра білуге дағдыландыру, оларға сенім арта отырып, өздігінен білім алуына мүмкіндік беру, үнемі қолдау көрсету, бағалау, марапаттау оларды алға ұмтылуға ынталандырады. Ол үшін бала қиялына еркіндік беру, жан-жағында болып жатқан жағдайларға байланысты өз пікірі болуын назарда ұстау, бірлескен оқу әрекетте бір-бірінен үйрене отырып, танымдық қабілеттерін шыңдау, әлеуметтік өзара әрекеттесетін жұмыс түрлерін ұсыну мен қатар эмоциялық жағынан психологиялық жағымды орта қалыптастыру, бір сөзбен айтқанда, оқушылардың өздігінен білім алуына қолайлы жағдай тудыру өз нәтижесін бере алады.

Қазіргі уақытта оқушылардың білім деңгейін көтеру әрбір жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуына бағытталған. Оқу үдерісіне толыққанды қатысу үшін оқушылар қалай оқу керектігін үйрену керек. Бейресми түрде, қалай оқу керектігін үйренуді өз бетімен білім алуын ойластыра отырып, мұндай ойлаудың нәтижелерін оқу үдерісінде саналы түрде қолдану. Бұл үдерісте мұғалім оқушыға: білім міндеті қоятын талаптарды түсінуге; жеке ойлау үдерістерін және олардың жұмыс қағидаттарын зерттеуге, міндеттерді орындау стратегияларын әзірлеуге және ойластыруға; нақты міндет үшін сәйкес келетін стратегияларды таңдауға көмектеседі. Мұғалімдер өзінің сабақ беруі ғана емес, оқушылардың оқу ептілігін дамытуымен қатар оларға қолдау көрсетіп отыруы тиіс. Оқытудың әлеуметтік – мәдени теориясын дамыту барысында Л.Выгодский оқушының өз бетімен қол жеткізе алмайтын оқу деңгейін ересек немесе «маңызды» адамның көмегімен қамтамасыз етуі туралы айтты. Қолдау көрсететін ересек адам «рефлексивті агент» ретінде жұмыс істей отырып оқушының әрекетіне жауап береді және оның оқуының дамуын қамтамасыз етеді. Мұғалімнің оқушы жетістігіне реакциясы да қолдау ретінде қарастырылады. Оқудың дамуы барысында оқушыға жол көрсету біртіндеп азая бастайды. Оқу тәуелсіз сипат алып, өздігінен реттелетін болады делінген ( МАН).

Оқушыларды сабақ мақсатымен таныстырып, топқа бөлу, сыныпқа жағымды атмосфера қалыптастыру үшін сабақта сәттілік тілеу, үй тапсырмасын сұрау кезінде балаларды ойлантатын бірнеше ашық сұрақтар беру, «Кілттік сөздер» әдісі арқылы тірек сөздер бере отырып шығарма мазмұнына шолу жасап, жаңа сабақта кубик жақтарына жазылған «Суреттеңіз», «Салыстырыңыз», «Байланыстырыңыз», «Талдаңыз», «Қолданыңыз», «Дәлелдеңіз» тапсырмалары бойынша топтар жоба қорғау, ұқсас шығармаларды салыстыру (Қозыкүрең мен Құлагерді салыстырды)шығарманының композициялық құрылымын талдауда қима қағазға жазылған композициялық құрылымының реттілігін тауып орналастыру, шығарма тіліне талдау жасау, шығармашылық жұмыс орындауда «РАФТ» әдісімен кейіпкерге хат жазу, шығарманың ұнаған жерін сахналау жұмыстарын орындау барысында оқушылардың танымдық белсенділігі жоғарылағаны, бір-біріне қолдау көрсету арқылы сабаққа ынтасы төмен оқушылалардың белсенділігінің артқаны, алғашқы сабақтағыдай емес, олардың жауап беруге ұмтылғанын көріп қуандық. Бұл жұмыстарды орындауда, оқушы сабақ үстінде, әлеуметтік ортада бір-біріне идеялар ұсына отырып, бір-бірінен үйрену арқылы өзін -өзі дамыта алды. Әрбір жұмыстан кейін топтар бірін-бірі бағалап отырды. Ал, өзім әрбір топтың жетістігіне «Жарайсыңдар», «Тамаша» деген сөздермен қолдау көрсетуге тырысып отырдым. Бұл оқушылардың өздеріне сенімділігін тудырды, ынталарының артуына көмектесті. Сабақ соңында алынған оқушылар рефлексиясынан байқағаным, оларға сабақта не ұнады дегенде олар сахналық қойылым, кейіпкерге хат жазу ұнағанын басым көпшілік оқушылар айтып жатты. Бір сөзбен айтқанда, осы зерттеуге алынған сыныптағы бірлескен іс-әрекет арқылы сабаққа ынтасы төмен оқушылардың бойындағы өзгерістер байқалуы болды. Ал көшбасшы оқушылар өз тобын алға алып шығу үшін күресе отырып, өз білгенін тобындағы басқа балаларға үйретуі, өз топтарының намысы үшін бір-біріне көмектесе отырып, мұғалімнің қайта бағыттауымен жетістікке жетуге болатынын түсінді.