Баяндама Тақырыбы
жүктеу/скачать 61,96 Kb.
|
БАЯНДАМА ҰРЫҰТАНУ
- Бұл бет үшін навигация:
- Кіріспе 1 Ұрықтану және оны зерттеген ғалымдар 2 Ұрықтың қалыптасуы мен дамуы 3 Негізгі бөлім 4
- Қорытынды............................................................................................8
|
Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті Баяндама Тақырыбы: Ұрықтану. Құрсақішілік даму. Эмбриональды дамудың алғашқы кезеңдері. Ұрықтың қалыптасуы мен дамуы. 6В01509-2 Биология Орындаған: Баймұрат Айнұр Тексерген: Қалиева Анар Нұрғайыповна ЖоспарКіріспе 1 Ұрықтану және оны зерттеген ғалымдар 2 Ұрықтың қалыптасуы мен дамуы 3 Негізгі бөлім 4 Құрсақішілік даму 5 Эмбрионалды дамудың алғашқы кезеңдері 6 Қорытынды............................................................................................8 Ұрықтанудың соңғы кезеңдері ...................................................10 Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ...............................................12 Кіріспе Ұрықтану — бұл зиготаның қалыптасуына және кейін жаңа организмнің дамуына әкелетін аталық және аналық гаметалардың қосылу процесі. Ұрықтану процесінде зиготада хромосомалардың диплоидты жиынтығы орнатылады, бұл осы процестің өте күшті биологиялық маңызын анықтайды. Жынысты жолмен көбейетін жануарлардың түрлеріне қарай сырттай және іштей ұрықтануды ажыратады. Сырттай ұрықтану аталық және аналық жыныс клеткаларының сыртқы ортаға түсуімен жүреді. Мысалы, сырттай ұрықтану балықтарға тән. Олардан бөлінетін аталық (сүт) және аналық (уылдырық) жыныс клеткалары суға түсіп, сол жерде олардың «кездесуі» мен ұрықтануы жүреді. Теңіз кірпілерінің үрықтануы туралы мәліметтер сперматозоидтар мен жұмыртқа клеткаларының жанасқанынан 2 секунд өткеннен кейін жұмыртқа клеткасының плазмалық мембранасының электрлі қасиеттерінің өзгерісі басталатындығын көрсетеді. Гамета құрамының жанасуы 7 секундтан кейін басталады. Іштей ұрықтану сперматозоидтардың аталық организмнен аналық организмге жыныстық қатынас барысындағы тасымалдауымен жүреді. Мүндай ұрықтану сүтқоректілерде кездеседі, тіпті, мүндағы маңызды сәт жыныс клеткаларының арасындағы кездесу болып табылады. Бұл кезде жануарлардың жұмыртқа клеткаларына тек бір ғана сперматозоидтың ядролық құрамы енеді. Ал сперматозоидтың цитоплазмасы болса, бір жануарларда жұмыртқа клеткасына көп мөлшерде түссе, екіншілерінде жұмыртқа клеткаларына тіптен, түспейді. Әйгілі орыс эмбриологі П. Г. Светлов адам ұрығы дамуында мына кризистік кезеңдердің маңызды екендігін көрсетті: имплантация (ұрықтанудан кейінгі 6-7-тәуліктер), плацентация (жүктіліктің 2-аптасының соңы) және перинатальді (босану) кезең. Өмір сүру ортасының өзгерілуіне бейімделуі үшін, ұрықта (нәрестеде) жаңа талаптарға сәйкес өзгерістер өтуі тиіс. Сондықтан, ұрықтың қан айналым, газ алмасу, қоректену сипаттары өзгеріледі. Осы кездерде әсерін тигізген зақымдатқыш факторлар эмбрион дамуын тоқтатып, түсіктерге, өлі туылуға т.с.с. ұшыратады. Бүкіл организмге ортақ осындай жалпы кризистік кезеңдерге қосымша, адам эмбрионы дамуының әртүрлі мерзімдрінде, жеке ағзалар дамуының қауіп-қатерлі кезеңдері анықталды. Адамның дамушы жүйелері арасында, әсіресе, мидың орны бөлек. Себебі, ол қоршаған тіндер мен ағза бастамаларының дифференциялануы үшін біріншілік индуктор (ұйымдастырушы) болып табылады. Кейін дамушы мида жасушалар бөлінуі өте қарқынды өтеді (минутына 20000 митоздар). Осы процестер қалыпты атқарылуы үшін ұрықтың трофикасы (қоректенуі) қолайлы жағдайда өтуі тиіс. Керісінше, плауенталық барьерден өткен зақымдатқыш факторлар, мысалы алкоголь, есірткі, никотин, дәрілер, басқа да химиялық заттар нәрестенің тіндерінде жиналып, мидың дамуын бұзады. Сол себепті, дамудың туа біткен ақаулары арасында ең жиі ұшырасатын түрлері – нерв жүйесінің ақаулары ( анэнцефалия – мидың жоқтығы, микроцефалия – мидың кішкентай болуы, ми және жұлынның жарықтары). Адамдарда ұрықтану Фаллопий түтікшесінің жоғарғы жағында жүреді, және басқа да сүтқоректілердегідей ұрықтануға ядролық құрамы жұмыртқа клеткасына түсетін бір ғана сперматозоид қатысады. Фаллопий түтікшесінде кейде бір ғана емес, екі немесе одан да көп жұмыртқа клеткасы болады, оның нәтижесінде егіз, үшем және т.б. туылуы мүмкін. Мысалы, XVIII ғасырда Ресейде бір ананың (Федор Васильев шаруаның әйелі) 16 егіз, 7 үшем және 4 төртем (барлығы 69 бала) босанғандығы туралы мәліметтер бар. XVII ғасырда репродукция мен дамудың заманауи биологиясы пайда болғанға дейін ең көп тарағаны Пифагор мектебінің плюралистік ағымының "тұқымдары" туралы ілім болды, оның өкілдері Анаксагор туралы Клазомен және Акрагастан Эмпедокл (б. з. д. V ғ.). Адамның көбеюі тұрғысынан "плюрализм" термині жемістің екі ата-аналық "тұқымнан"шыққанын білдіреді. Гиппократ (шамамен б. з. д. 460-370 жж.) "тұқымдар" дененің барлық бөліктерінде өндіріледі және әрбір "тұқымда" еркек те, әйел де болады деп тұжырымдады; тұжырымдама кезінде дененің бір немесе басқа ата-анаға ұқсайтын бөліктері ұрпаққа беріледі. Бір ғасырдан кейін Аристотель (б.з. д. 384-322) Гиппократ теориясын сынға алды. Аристотельдің пікірінше, ұрықтың дамуына тек еркек тұқымы ықпал етеді, ал әйелдің рөлі ұрықты етеккір қанымен қамтамасыз етуге дейін азаяды. Ол кейде балалар ата-аналарына қарағанда ата-әжелеріне көбірек ұқсайтынын байқады. Тіндер мен қанның "тұқымдары" балаларда көрінбеуі мүмкін, бірақ тек немерелерде пайда болады, түсіндіру қиын болды. Аристотель еркек тұқымы кейде жетілмеген ингредиенттердің қоспасы болып табылады, бұл алдыңғы ұрпақтардың материалы байқалмай өтуі мүмкін деп болжады. Аристотель өзінің идеяларының көпшілігін "жануарлардың шығу тегі туралы" трактатында ұсынды. Левенгук (1632-1723) - сперматозоидтардың құрамдас бөлігі ретінде егжей-тегжейлі сипаттаған алғашқы ғалым. Ол сондай-ақ ұрықтандыру сперматозоидтар жұмыртқаға енген кезде пайда болады деп болжады, бірақ ғалымдар бұл процесті келесі ғасырда сол кездегі микроскоптардың сапасының төмендігіне байланысты бақылай алмады. Ғылыми ойлау үшін тағы бір революциялық жаңалықты итальяндық діни қызметкер және физиолог Ладзаро Спалланзани 1779 жылы жасаған.осы уақытқа дейін көбею туралы білім өсімдіктердің мысалына негізделген. Эмбрион "аналық топырақта өсірілген еркек тұқымының туындысы"деп есептелді. Өз тәжірибелерінде Спалланзани алғаш рет эмбрионның дамуы үшін жұмыртқа мен сперматозоидтар арасындағы шынайы физикалық байланыс қажет екенін дәлелдеді. Спалланзани бақаларды, балықтарды және иттерді сәтті ұрықтандыру сериясын өткізді. Әйелдің алғашқы сәтті жасанды ұрықтандыруы Спалланзани тәжірибесінен 11 жыл өткен соң жасалды. 1790 жылы белгілі шотланд анатомист және хирург доктор Джон Хантер күйеуінің бір өндірістік сперматозоидының әйелін сәтті ұрықтандыру туралы хабарлады. Осы жаңалықтардың барлығы заманауи репродуктивті технологиялардың пайда болуына әкелді, соның арқасында 1978 жылы 25 шілдеде ЭКҰ-мен туылған алғашқы бала дүниеге келді (әдісті Эдвардс пен Стептоу жасаған). жүктеу/скачать 61,96 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|