re + A/N/V recurrent қайталанатын
to re-read қайтадан оқу
б) со – [kou] жалпылау мағынасын білдіреді:
co + A/N/V co-ordinate барабар
co-existence қатар өмір сүру
co-operate ынтымақтасу
в) out –[aut] бір нәрсенің шамадан тыс шығу мағынасын білдіреді:
out+A/N/V outstanding атақты
outhouse флигель
to outweight іліп қою
г) over – [ouver] «жоғары», «шамадан тыс» (сверх, над, пере-) дегенді білдіреді:
over+N overload шамадан тыс
д) pre – «алдында», «дейін» мағынасын білдіреді:
pre+N prewar соғысқа дейін
е) sub – «астында» мағынасын білдіреді
sub+N subsoil топырақ асты
ж) болымсыздық мағынасын білдіретін префикстер (non-, un-, mis-, dis-, in-, il-, im-, ir-):
non+N/A non-agression шабуыл емес
non- existent жоқ болу
un+A uncommon әдеттегі емес
mis+V misunderstand дұрыс түсінбеу
dis+N disarmament қарусыздану
in/il/im/ir+A/N incomplete толық емес
illiterate сауатсыз
impossible мүмкін емес
irregular жүйелі емес
Суффиксация
Жаңа сөздерді суффикстардың көмегімен жасау;
а) іс-әрекет жасаушының мамандығын, ұлтын білдіретін нақты зат есімдердің сөз жасау құрылымы:
V/R+er/or/ent teacher мұғалім
elevator элеватор
student студент
N/R+ary/ist/ian revolutionary революционер
artist артист
librarian кітапханашы
Russian орыс
б) дерексіз түсінікті білдіретін зат есім құрылымы:
V/R+sion/ation/tion/ssion explosion жарылыс
introduction кіріспе
transmission берілім
V/A/N +ance/ence/dom/ment/ness/ship/ure/hood
appearance сыртқы келбет
difference айырмашылық
freedom бостандық
payment төлем
darkness қараңғылық
friendship достық
pressure қысым
childhood балалық шақ
в) сын есім құрылымдары:
V/R+al/a(i)ble/ful/ic/a(e)nt/ive/ish/y
central орталық
changeable өзгермелі
powerful мықты
patriotic патриоттық
distant алыс
active белсенді
Polish польшалық
icy мұздай
г) сын есім құрылымдары:
Num+teen/ty(e)th
fourteen он төрт
fourty қырық
fourth төртінші
fourtieth қырқыншы
д) үстеу құрылымдары:
N+ly namely атап айтқанда
A+ly hardly мүмкін емес
е) етістік құрылымдары:
R/N/A+ate/ute/ish/(i)fy/ize/en
to graduate бітіру (ЖОО-нын т.б.)
to contribute үлесін енгізу
to finish аяқтау
to purify тазалау
to specialize мамандану
to harden тұрақтану
ж) есімше құрылымдары:
V+ing/ed studying оқушы
played ойнаушы
Cуффикстардың көмегімен сөз жасау
Сөз табы
|
Суффикс
|
Сөзжасам
|
Зат есім
|
- ance (-ence)
|
to perform - performance
|
- er
|
to work - worker
|
- ing
|
to build - building
|
- (t)ion
|
to decorate - decoration
|
- ism
|
social - socialism
|
- ist
|
social - socialist
|
- (i)ty
|
active - activity
|
- ness
|
happy - happiness
|
- ment
|
to developed - development
|
Сын есім
|
- able (- ible)
|
to enjoy – enjoyable
|
- an (-ian)
|
Russia – Russian
|
- ant (- ent)
|
to differ – different
|
- al
|
continent – continental
|
- ful
|
help – helpful
|
- ic
|
hero – heroic
|
- ish
|
yellow – yellowish
|
- ive
|
to act – active
|
- less
|
help - helpless
|
- ous
|
mountain – mountainous
|
- y
|
rain - rainy
|
Етістік
|
- ize (- ise)
|
to organize - organise
|
- en
|
less – to lessen
|
Үстеу
|
- ly
|
nice - nicely
|
Бекіту жаттығулары
Жаттығу №1
Берілген суффикстардан жаңа сөздер құрастырыңыз:
-ful – beauty, wonder, care
-less –fruit, help, care
-ous –fame, glory, cure
-ab/e/-ible-convert, comfort, depend
-al –clinic, practice, experiment
- er/-or-work, teach, recard
-ment- require, treat, require
-ance/-ence-enter, exist; evident
-ing-teach, build, admire
-ness-bitter, backward, aware
-tion/- sion-fix, prepare, add
-ist- science
Жаттығу №2
Сөздерді аударып, суффикстардв атаңыз:
Baseless, careless, famous, dangerous, eatable, responsible, clinical, cultural, numerous, noxious, mournful, speakable.
Жаттығу №3
Суффикстар мен префикстерді атап, сөздерді аударыңыз:
Untrue, prehistoric, ultramodern, postwar, ex-champion, anti-body, decompose, decode, deform, depart, discover, disappearance, reread, reconstruct, coauthor, unequal, misunderstand, undress, disarm, anti-fascist, cooperation, co-existence, interaction, superhuman, ultra-violet.
Жаттығу №4
Төмендегі сөздер қай сөз табына жататынын анықтаңыз және аударыңыз:
1. Achievement - achieve, resistance - resistant, assistance - assist - assistant, celebration - celebrate, difference - different, city - citizen, nation - national - nationality, measure - measurement, develop - development, act - active - activity, contain - container, discover - discovery - discoverer, literature – literary.
2. British, foolish, understandable, heartless, pitiless, successful, experiment, function, musician, socialist, artist, capitalism, professional, fundamental, industrial, doubtful, useful, different, treatment, creative, attractive, peaceful, dangerous, elementary, childish, active, economic, director, worker.
3. React, reaction, reactor, reactivity; science, scientific, scientist; industry, industrial, industrious; cold, coldly, coldness; dark, darkness, darken; happy, happily, happiness, unhappy; equal, equally, unequal, equality; free, freedom, freely; attention, attentive, attentively; sun, sunny, sunless; care, careful, careless, carefully, carelessness.
Жаттығу №5
Төмендегі етістіктерден -еr немесе –or суффикстары арқылы зат есім жасаңыз. Қазақ тіліне аударыңыз:
To lead, to write, to read, to visit, to speak, to sleep, to act, to direct, to conduct, to drive, to fight, to mine, to report, to sing, to skate, to swim, to teach, to travel, to sail, to invent, to found, to compose.
Жаттығу №6
-ful, -less және -able, -ible суффикстарының көмегімен сын есім жасаңыз, қазақ тіліне аударыңыз:
Beauty, thank, hope, doubt, care, aim, use, shape, fruit, power, thought, harm, colour. Change, convert, prevent, break, compare, desire, profit, read, comfort, respect, expect.
Жаттығу №7
Сын есімдерді 3 топқа бөліп жазыңыз: 1) адам, 2) жер, 3) зат:
Obstinate, unspoilt, hand-made, waterproof, easy-going, breathtaking, aggressive, deserted, overgrown, overcrowded, cunning, picturesque, arrogant, long-lasting, spoilt, automatic, accurate, artificial.
Жаттығу №8
Төмендегі зат есімдерден етістік жасаңыз. Аударыңыз:
Turn, smile, smoke, snow, start, stay, step, stop, study, talk, visit, rest, air, paper, cover, handle, cause, watch, act, address, answer, brush, clean, cross, crowd, wave, wish, work, dance, doubt, dress, end, fight, help, hope, joke, laugh, lift, light, love, mind, paper, pencil, place, plan, play, post, reply, report, return, sail, show. Red, tight, soft, deep, short, dark, bright, weak, black, white, sweet, sharp, strength.
Достарыңызбен бөлісу: |