Ббк 84 (5К;аз) б к азыбек Би Келд1бек лы

кытай кар ы м - каты нас ы ны н цазац пайдасына ш еш ш п, улестен цур 
калмауына уш жуздщ хандары мен билершщ ацылы мен цажыры, 
табандылыгы мен ж урсктЫ п себеп.
Сонымен, Абылай султан цайтып келгеннен кешн цазац жагы 
кецес цылып, Kc.icci кектемде Барацтыц улы Шыгай султанды 
Калдан Серенге апарып 6epin Эбшмэмбеттщ улына айырбастауга 
KC.iicKCH. Жэне де Калдан Серенге сыйлыц ретшде ац царшыга мен 
цумай тазы апаруды... уйгарган.
Абылай султанды босатцан кезде Калдан Серен Абылайдыц 
езше: Эбшмэмбеттщ улын аманатца бере отырып, цазацтар 
жоцгарга бодан болды, ал Барац султанныц улын аманатца берсен- 
дер, ез бодандыцтарынды онан 9pi бейте туссандср деген... Буган 
цоса Калдан Серен оларга цазац арасында езш Шона батырмын 
деп жалган атпен журген Карасакалды устап экелш бсрсандср. 
деген. Абылай мен Эбшмэмбеттщ улын алып келген Малайса- 
ры бул усынысты да цабыл алган, сонан соц цалмац ханы оларды 
босатцан...
Казак жагы Барацтыц улын жэне Карасакалды устап экслш бе­
руге мэмше цылган. Цалмац елшшершщ келу ce6e6i де сол екен» 
(«Казахско-русские отношения...» 296-297 б.; «Абылайхан...» 140- 
142 б.)
Корытып айтцанда, Калдан Сереннщ Абылайды тутцыннан 
босатуыныц басты ce6e6i, Казак хандыгын Ресейдщ цурамына 
цостырмай, оны ез жагына тартып, жоцгарлар мен цазацтар ара­
сында сешм цатынастарын орнатып, туб1нде цазацтардыц же pi мен 
слш ез жагына цосып алу болган.
Бул мэселе сонымен 6ipre цазац-жоцгар цатынастары, оныц 
ш ш д с Абылай султанныц жоцгар цалмацтарыныц тутцынынан 
цугылу Mocc.icci де тарих гылымыныц беттершен кеп уацытца 
дешн ацицат тургысынан керсет
1
лмей келед1.
Тарихшылардыц объективт1 ортац 
niKipre 
келе алмай журген 
осы тацырыпца «Егемен Казакстан» газет1н1ц 2011 ж. цантардыц 
28-i кунп санында жарияланган тарих гылымдарыныц докторы, 
профессор Болатбек Нэсеновтыц «Абылай хан» деген зерттеу 
мацаласыныц айтарлыцтай цатынасы бар.
313

Макаланыц магынасына Караганда Абылайдьщ туткыннан 
босауына Калдан Сереншц катынасы болганын тусшген про­
фессор Б. Нэсенов: «Абылай ханньщ туткыннан босап шыгуына 
уш турл1 себеп болды», - дей келе, «Ец бастысы, Абылайдьщ 
езш щ акылдылыгы, тапкырлыгы, дипломаттыгы. Оны хальщтыц 
сыйлайтындыгы Калдан Серендо ойландырды. Екшпп себеп - шын 
мэшнде оган арашашы болган белд1 би-старшиндер. 
YiniHinici,
Миллердщ де экелген хаты да эсер етп», - деп жазган.
Бул пайымды шюрде непзш ен шындыц бар. Профессор Б. 
Нэсеновтыц ез ойын нспздсушдсп себептершщ 

жүктеу/скачать 5,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: