Ббк 84 (5К;аз) б к азыбек Би Келд1бек лы

жецш рек. Калмак-кытаймсн. езбск-кыргызбен согысып журген 
кезде Абылайды Орта жуз ту гш , казактын уш жуз1 де толыц 
мойындаган, айтканынан шыцпаган екен.
Казак жаудыц бетш кайырды. кептен куткен бейб1т заман да 
орнады. Абылайды тебесше хан кетсрш. атын уран кылып журген 
c.ii осы уацытта сыр бере бастады. Оныц б1рталай себептерш 6i3 
1762 жылгы кузде Омбыга барган Сырымбет пен Отарбай бастаган 
елш ш ктщ деректершен де кездест1рем1з.
Каракссск c.imi.icpi Абылай хан каракалпакпен согысуга эскер 
сурады, оны бермедш дейдк Кытайдан ел ш ш к келш сдк оны 
Абылайга жтбермед1к дейд1. Ел мен елдщ не арасын ашатын, не 
басын цос атын мэмлегерлерг Бул шаруаныц езше тэн цупиясы 
мен цисыны аз емес. Каз дауысты Казыбсктсн тэл1м алган, жолын 
устаган Сырымбет Ресейге бар шынын жайып айтпауы да мумюн, 
дегенмен эцпмеш ц сыцайынан ел арасында 6ip жарыцшац бар 
екенш сезгендейсщ.
1764 жылы Орта жуздщ кемецгер бш, цазац баласы касистп 
nipi санаган Каз дауысты казыбек цайтыс болды. Бул кезде оныц 
бел баласы Бекболаттыц 50-ден асцан шагы. «Сарыбел оцигасы» 
болганда Бекболаттыц жасы 65-те. Бекболаттыц цыстауы Жаман 
Далбада - осы куш Батырдыц Бейсеш цыстап отырган жер екен. 
Ед1гешц цыстауы Жацсы Далбада Терекп булацта болган.
1780-mi жылдарга деш н Орта жузд1ц усац дау-жацжалга 
царамастан ынтымагы кетпегенге уцсайды. Бул узац жылдарга 
созылган жаугерш1 ,iiктсн кеш нп жаймашуац заман ед1. Казактын 
шаруасы ошп, малы ecin, саясаты к у п т болып турган уацыт. Ойда 
Орыс, Кырда Кокан цазацпен санасып турады екен.
Жэне 6ip ацынныц Абылай хан хацында айтцан 6ip ауыз елещ: 
Абылайдыц экес1 Эбшпешз,
Хан баласы тесенбес есю кипз.
Аузы тукт1 орыстан алым алган,
Абылайга шыгып па ею мушз.
Абылай хан цалмацтан, цыргыздан, сарттан ац уйл1 алып, 
floyipi журш турган уацытысы болган екен».
375

Бейб1тш шкп бузган осы «Сарыбел окигасы» 1779 жылдары 
болса керек. Абылай хан мен Бекболат арасындагы келюпеудщ 
тамыры эрще. Ym жуздщ баласына талабы жетш турган хан ез 
б и л т н щ калткысыз кабылдануын Орда билершен талап eiyi 
занды. Bipai;, заман езгерд1 де аян. Баягыдай жаугерш ш к, 1ргеден 
тенген жау жок. ел мимырт т1ршшк 
Keniin 
жатыр. Оныц устше 
Kimi жуз бен ¥ л ы жуз i mi ндс Орда бш атагы келмеске кеткен 
уакыт. хан б и л т де татымсыз. Бсрскс-б1рЫкп устап турган тек 
Орта жуз - не езш щ хан бшпгш, не Орда билiп н жогалтпады.
Эуелде Бекболаттыц imci мер тандайлы Балапан 6ip улы 
жорыцтан кайтып келе жатып E c u бойында жаткан Абылайдыц 
жылкысынан 6ipep ушр айдап келдг Жылкы болганда кандай: 
ханныц асылдыц сыныгындай кылып баккан аргымак-шубар 
тукымы.
«Жуйрш аргымак алуга цазац сштснссш де аямайды. 
Жаксылык-жамандык жолмен де, бар айласын салады. Абылай 
хан кушнде Алатаудагы кыргыздарды езше каратканда он уйден 
6ip жацсы туцымнан не аргымац айгыр, не аргымац бие бсрсш деп 
буйырыпты. Абылайдыц буйрыгын олар цалпына келт1ред1.
Сол жиналган аргымацтарды хан езге жылцыдан белек багуга 
буйырган. КьфДагы жацсы аргымацтыц басы сонан шыццан, 
цазацтардыц айтуы бойынша, 1840 жылы Кенесары орыспен 
согысцанда кеп батырларыныц астында аргымац болган 1юм 
жоцтарына керек болды» деп баяндайды цазац ацызы.
Бул оцига шсжлрсдс «Караке сек Бекболат б ид 

жүктеу/скачать 5,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: