Ббк 84 (5К;аз) б к азыбек Би Келд1бек лы

Казыбек бала атына «Би» деген мэртебел1 атакты осы айткан 
билш нен кешн косты деп ко pi кулак кариялар эцпмелейд1. 
Keinneni казак турмысы адамды ерте есейтед1, элеумет OMipiHe 
ерте араластырады. Бшпк ел алдында айтылады, хальщ макулдаса 
icKe асады, би канша жерден шешен болса да патуасыз сылдыр 
сезге, не когам муддесше келмейтш шеппмге ел куламайды. Ел 
басшылары м эж ш с куратын, кызмет аткаратын гимарат-сарайы 
жок жерде хальщтан окшаулану да болмайды. Ауызы дуалы болса 
сен жассьщ, сен баласьщ деп улкендер де езшен юппнщ ауызынан 
какпайды. «Кой асыгы демещз, Колайьща жакса сака кой, жасы 
Kimi демещз, акылы асса ага гой» дсйдк сыртка теппейд1.
Казыбектщ ец улкен 
\iC K T C o i 
ез ауылы, отбасы, экесшщ, 
бабасыньщ, ел улкендерьаксакалдарыньщ yiirici болуга тш сп. 
« ¥яд а не керсец, ушканда соны иерсщ » дсйдк Казыбекп эулие 
кылган алдымен сол уядан алган тэрбие болса керек.
Жебелей жебе ЖYгipгeн,
Ерлердщ аргымацтан m i малы болар ма ?!
Жагаласса жыртылмас,
Ерлердщ ж ецазден uzi тоны болар ма ?!
Дулыгалы бас кескен,
Ерлердщ алдаспаннан m i цолы болар ма?!
в к п е а барда Kezi жоц,
Ер ж т т т щ агайыннан m i досы болар ма?!
(Шалкшз жырау)
Ауыл аксакалынан, экеден-атадан керген тэрбиемен шектелш 
калмай, Казыбек улкен eMip мектебше асьщты. Топка тусш сы- 
налмай, жауга тусш шындалмай ел басы болу, бил1к жолын игеру 
мумкш емес:
Аргымац ару аттар сескенсе,
Ац mizepdii^ царсы алдында жусай ма?!
в и д а коп цазац жатса,
Белт KyMicnenen цурсар м а ?!
73

Тэцгрг жанын алмаса,
Тау аралап жол салмай,
Тас аралап цус салмай,
Арцаныц бауырын цыдырмай,
Аргымац ару атты арытпай,
Жат елге барып взт танытпай,
Озден болмай би болсын.
Атаныц батыр туган улына,
вйда жатпац уцсар ма?!
(Шалкшз жырау)
Сол 6ip кешпел1 заманда Бес Мейрамньщ баласы жэне 
Тобьщты мен Канжыгалы ел1 кысы-жызы 6ip-6ipiMeH коныстас 
болган. Каз дауысты Казыбсктщ алгашкы танысып-бЫ сксш. 
ара ласканы осы Мейрам елшщ, корил Тобьщты мен Канжыгалы 
елшщ жаксылары ед1. Сол кезде улым ел танысын, жер танысын 
деген эке амалын тауып бслгЫ 6ip жерге баласын жумсайды. 
Немесе 6ip жаксынын соцына «жаныцызда аткосшьщыз болсын»,
- деп баланы ертш ж1беред1. Келд1бек те осы ерен тэжчрибсш 
пайдаланды. Сайып келгенде, жас Казыбекп н OMip \tcKTc6i - ел 
ш ш д с п кемецгерлердщ улп-еисгесл. Олардьщ онегел1 OMipi 
мен ерен 
C H o e r i 
жастарга 
O M ip \t C K T C o i 
болды, ал бугш п урпакка 
тэрбиелш мэн1 ерекше. Сондьщтан, Тэйгелтср би мен 0 н е т Баба 
туралы б1рльекш эцпменщ рет1 келш тур.
***
Б о та дауы. Айдабол б ид in 6ip баласыньщ коп туйесше 6ip 
кедей ж ш ттщ жалгыз буаз шгеш косылып журшт1. Bip куш ж ш т 
коруге келсе, ту й с а боталаган екен, 6ipai< соцында ботасы жок. 
Айдаболдьщ баласыныц 6ip шгеш мен ж ш ттщ 1нген1н 6ip бота 
емш турыпты. 0лген бота ю м д ш екеш мэл1мс1з.
Акыры Айдаболдьщ баласы мен олп ж ш т
C K C v i 
ботага даула- 
сып, жупш ске Айдаболдьщ озше барыпты.
Сонда Айдабол жшттен:
- Шырагым, туйеце бурын бота epin жур ме ед1? - деп сурапты.
74

- Ермей жур сдк ботасы еле 6epyini сдк - деп ж ш т расын ай- 
тыпты.
Сонда Айдабол:
- Е, шырагым, онда елген бота сен ш , ал Tipi бота менщ 
баламдЫ екен, дауды койып. женще бар, - депп.
Ж ш т орнынан т^ра бергенде, он жет! жасар Тэйгелт1р океслне 
былай депп:
Кара шашыц агында,
Элерщнщ шагында,
Эдш твре етсещз,
Халцыц аздщ жагыцда.
Эдшджтен кетсещз,
Басца билер цагынды,
Би цагынса квпштт,
К,агады бастан багыцды.
Бастан кетсе бацытыц,
Куарсыц елее сагымды,
Сагымды цуып жургенде,
Куартарсыц жагыцды.
Дэулет цусы ушцанда,
Согарсыц сонда саныцды.
Олмей турып ертерек,
Ойлашы, же, цамыцды.
Корте булай бурылсац,
Твгер 6ipey арыцды.
Ар твгт те, цур турмас,
Kemipep цалган, 
c a H i f f d i .
Ж ау санасып, урыспас,
Алар 6ip кун, жаныцды.
Квтертсе квпшшт,
Отца жагар, тагыцды.
Кумырсцага жем, цылып,
Илеуге тастар, 
m a H i f f d i .
75

Ол дуниеге, барганда,
Сонда халыц, мэлiм-дi.
Тыцдап турып, 6ip адам,
Айтса журтца, жайыцды.
Кцсъщ берген, твреце,
Ш ыдамай 
d a m i M ,
тарылды.
Тврелт бердщ, балаца,
M izim саган, не цылды? -
деп экесш cerinri.
Сонда Айдабол ашуланып елш, елдщ билерш жинап алып, ба­
ласы Тэйгелт
1
рге шарт койып:
- Мен кисы к терелпч етсем, сен тузеу бер, егер тузеу бере алма- 
сац, ат куйрыгына салып елт1рем, - деп ант e iim !
Тэйгелт1р экесше «жарайды» деп, ойланбастан ею щгендк 
жалгыз ботаны алдыртып, кеп ш ш ктщ кезшше ботаньщ санына 
кыл бурау салдыртыпты. Бота шынгырып боздаганда, ж ш ттщ
ту й са козiиен жасын агызып, боздап келш ботаньщ уетше Tycin 
жатып алыпты. Ал, бидщ баласыньщ ту й с а куйсеген кушнде, 
турган же pi иен де козгалмапты. бурылып та карамапты.
Сонда Тэйгелт1р турып:
- М1не, эке, кердщ п бе, бота и в д и болды? Тагдыр ылги 
ажалды ботаны жл пткс жазбаган шыгар. - депп.
Би сезден тосылып, езш щ бшпгшен уялып, opi хальщтан 
имсн1п. амалсыздан ботаны ж ш тке 6epimi.
***
Каз дауысты Казыбек пен Аксуат би 
C K C v i 
бас косы 
и
акыл- 
дасатын 6ip мэселе болып, 6ip орынды уагда цып, ел агасы деп, Энет 
бабац алдына бармакка сез байлапты. Аталган кунде Энет баба ау- 
лына келш Tycimi. Казактын ел аузына 
u i r i n
жургсн жас билер1 
солсмдссш, амандасып далада отырганда Энет бабац сез бастайды.
- У а, элеумет, кус ушеа канаты талатын, ат журсе туягы куйетш 
ит аркасы киян кашык жерден келш отырсындар, осы аттыц 

жүктеу/скачать 5,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: