ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТ TI3IMI

КАЗЫ БЕК БАБАМЫЗДЫН, Ш АПАНЫ К ^Т ТЫ
ОРНЫ НА 
конды
Буюл елд1 елендеткен Карцаралы-Ку ешршде айтулы 6ip шара 
етп. Ол улы бабамыз цазац мемлекеттшнщ цалыптасуына ез1щцк 
i3 калдырган кемецгер ойшыл, тарихи тулга, цабыргалы би Каз 
дауысты Казыбек би бабамыздыц иыгына 
l i f c h
жасыл-кек туст1 
оцалы шапаныныц цутты орнына аттануы ед1.
Епщцбулацта гасырлар бойы урпацтарыныц цолында сацталып 
келген кастсрл1 дуние - Каз дауысты Казыбек бидей улы баба иыгына 
жамылган, зердел1 шапанныц Астанадагы ел Президенпшц Мэдени 
орталыгына салтанатты турде табыс етшушщ pociMi болып e n i.
Бабамыздыц иыгына и гсн шапаныныц бар екендш н бала 
кез1м1зден емю-емю eciym i едш, бi ра к тотолитарлыц кезец 
кезшде оныц жарыцца шагуы мумюн емес сдк Оз цолымыз ез 
ауызымызга жетш. ел1м1з егемещцк алган жылдардан бастап бул 
эцпме цайта цозгала бастаганды. Ягни, бул эцпме осыдан 5-6 жыл 
бурын басталган болатын. ¥ л ы бабамызга тиссЫ шапанныц бар 
екенш, оны ез цолдарында сацтап отыргандары туралы б ид in 
■пкелей урпацтары, Ед1рей ауылыныц тургыны Алтын Кожехметов 
ацсацал мен оныц балалары ел ег е м е н д т эбден ныгайган кезде 6ip 
айтып еткещц. Оныц жарыцца шыгуына алгашцы себепкер болган 
адам да баба урпагыныц 6ipi село тургыны тарихшы-мугал1м 
Ацатай (Ахмедия) Сулейменов. Шапан туралы, оныц Алтын 
ацсацалдыц цолына цалай келгеш, адам цуцыгы белден басылган 
заманда шапан ушш жазыцсыз цурбан болгандар жайында, цад1рл1 
дуниешц цасиет! хацында журналистер сол кезде жарыса жазып, 
республикалыц «Хабар» аген тп п бейнетаспага Tycipin, елден 
сушнпп суралды.
Шапан тещ репнде турл1 эцпме ербш, ол алыс-жацыннныц 
цулагына жетш к е п ш ш к п цызыцтырды. Соныц б1разы муражай 
еюлдер1 болды. Былтыр сонау Турюстаннан, Казыбек бабамыз 
жерленген цасиетп 
Кожа 
Ахмет Яссауидщ кесене-мазарынан 
гылыми цызметкерлер келш, шапанды сонда муражайга апарып 
цоюга руцсат сураган ед1
367

-
1933 жылы ашаршылыц тусында oycni анам, 1934 жылы эжем 
кайтыс болып, ж спм калдым. Экем Кожахмсттщ колында еспм.
1936 жылы осы Ед1рейден жет1 шакырым жердеп Ш анбулакта каз а 
болган Жэулет пен Талгат агаларымды Телетастагы бештке ат арба- 
мен апара жащанда сол мэшттердщ устше жапцан жасыл-кек тусп 
окалы шапанды керген ед1м. Сонда мен 
Hcoopi 
13 жастагы баламын. 
Кешннен 61лд1м гой, Оныц туп бабам Казыбек бидщ шапаны екешн.
1937 жылгы зобаланда мундагы 23 уйден 12 адамды алып кетп. 
Олардыц арасында Абайдыц nie6epeci Токташ та бар. Экемшц imci 
Кулахметп де 6ip тунде экетш атып тастады. Бар iciroci: - «жуанныц 
тукымы» болгандыгы. Ауылдагы 6ip жансыз мугал1м партия жина- 
лысында: - «Мына Кулахмет осы кунге дешн Казыбек бидщ шапа­
ны мен алтын сакинасын сацтап келедЬ>, - деп керсетп гой.
Сейтш, 6i3 6ip шацырацта Кулагымныц перзенттерш косканда 
бес б1рдей жет1м бала калдык. Сол 6cccyi\n3 б1рде акылдаса кел in. 
eciK алдынан т е р е н д т уш метрдей шункыр каздык. Казыбек 
бабамыздыц шапанын жаксы лап орап, сонда кемдп<тс уст1пе мая 
тургыздыц,
Артынша сойканньщ кекес1 болды. Жацагы бес бала куздщ 
куш уй алдында асыц ойнап жургенбгз. Кулахмет агамныц уш ндеп 
жецгем ойбайлады да цалды. Сейтсем, уш салт атты келш тур. 
Колдарында бнппк цамшы, арцаларында шолац мылтыц. НКВД- 
ныц адамдары. Ойран-топан. «Шапан цайда?» -д еп жан алцымнан 
алып жатыр. Эбд1релерд1 ацтарып тастады. Бгз: - «Бшмейм1з, 
керген жоцпыз», - деп шырылдап жыладыц. Олар: - «Онда 
жуанныц тагы 6ip туцымын экетем1з», - деп, Кулахмет агамныц 
6ip баласын безектетш суйрей женслдк Кешн оны да атып тастады 
цанышерлер... .
Кешшрек Хрущевтщ «жылымагы» келгенде мая астындагы 
бабамныц шапанын цазып алдыц. Сыртына оралган ац дэйеп 
дымцылданып саргайып цалыпты. Содан 6epi ез1м эр жерге 
тыцпалап, ешюмнщ кезше керсетпей сацтап келген ед1м, егемещцк 
алганнан кешн ол урей сешлд1.
Халцымыздыц шсжчрс-тарихын айтцанда тшге epiKci3 орала- 
тын сол ата-бабамызга тиссЫ асыл заттарга цызыгушылыц басыл-
368

маса, цайта кун санап кебейе туссе ол да кепш ш ктщ назарында 
журген улкен эцпме екеш б е л гш т ш
Казыбек бабамнан цалган шапанга ел цызыцтап, тэберш 
рет1нде етек-жещнен циып алып, ырым 
Kepin 
экетш журд1. 
Кеш нп жылдары баба шапанына «цуда тусушшер» кебешп кетп. 
Б1рсушсдс бергешм жоц. вткен жылдан 6epi Аетанамыздагы Пре­
зидент мэдениет орталыгыньщ директоры Мырзатай Жолдаебеков 
цайта-цайта сурау салганнан кешн, агайын туысиен ацылдасыи, 
жасымда келш цалгандыцтан сонда беруге шеппм цабылдадыц, -
дейд1 Алтын ацсацал.
Мше, кез1 царацты оцырман шаианньщ цысцаша сацталу 
тарихы осындай. Биыл осынау тацырыи цайта цозгалыи, оган 
Президентпк Мэдени Орталыгыныц директоры бслгЫ галым, 
профессор М.Жолдасбеков себепкер болып, ал шапанньщ сол 
Президентпк Мэдени Орталыгыньщ терш ен орын алып, жарыцца 
шыгуына дэнекер-т
1
рек болган Ахмадия Ыгыбасулы Сулейменов 
туысы Алтын ацсацал мен балалары арасында ой тугызып, niKip 
цосцанды. Оцыган тарихшы, ауылдьщ сыйлы устазы Ахмадия 
Ыгыбасулы Сулейменов туысы Алтын ацсацал мен балаларын 
кещцрш, аягы Ку тауыньщ бауырында улкен тойга уласты.
Ата-бабасыньщ мурасын ушнде устау, оны озгемен бел icy 
эрине эрюмнщ ез еркшде. Оныц 6ip ce6e6i, улы баба ацсаган 
Тэуелс1зд1кке бупнде цол ж етп, ол баянды болгай, сл1мп ©зге мем- 
лекеттермен терезесш тец устайтындай бшк дэрежеге жетп. Елор- 
дасы Астана Сарыарцаныц нац тесше орналасты, биыл 10 жылдыц 
мерейтойы аталып еткел1 отыр, ацыры аягында Казыбек би буклл 
цазацца ортац, ол жамылган, арцасын цыстыц ызгарынан цоргап, 
жаздыц аптабынан сацтаган, кектем мен кузд1ц суыц жацбырынан 
ыцтасын болган шапан цад1р1 цасиет1мен астаса 
K C .iin
Елорданыц 
тер1нде туре а одан артыц арман бар ма?! Мэдени орталыцта 
цазацтыц oipcreii ханы Абылайдыц цамца тоны тур. Абылай мен 
Казыбек би бабамыз ксзшдс замандас болган, цазац халцыньщ жау- 
ымен oip.iccc курескен, сол кезенде ацылдас болып ой-шюрлер16ip 
жерден шыццан, 6ipi арцалы батыр eKiHinici аузы дуалы би болып 
■пзе цоецан, айналасына улг1-енеге таратцан, алты алаштыц басын
369

коскан адамдары екеш белгш . Ендеше сол шеяаренщ жел1с1ндей 
болган цамца тон мен зердел1 шапан 6ipre туре а ол да цазацтыц 
рухыныц асцацтыгын бшд1рмей ме?! Касиетп бабаларымыздыц 
рухы киел1 жерд1 мекен еткен ел-журтына цамцор болары сезсгз.
Казакта «жузден жуйрпс мыцнан тулпар» деген сез бар. М энш 
ашып, магынасыныц астарына уцше цараган адамга аз угым емес. 
Казыбек би бабамыз осынау жуйрпегер мен тулпарлардыц бапкери 
керш юш болган жан. Зердел1 шапаны зергерлш гана буйым емес, 
тендер жоц текп дуние. 

жүктеу/скачать 5,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: